Były kiraŭnik Kansultacyjna-naziralnaj hrupy ABSE ŭ Miensku, kolišni kiraŭnik vyviedki FRH 86-hadovy Hans-Hieorh Vik pačynaje našuju razmovu u jahonych berlinskich apartamentach z kanstatacyi: «I biełaruski, i rasiejski aŭtarytarnyja režymy pryhniatajuć ludziej, i trymajucca jany dziakujučy resursam, rasiejski — ułasnym pryrodnym resursam, biełaruski — dziakujučy rasiejskim. I hetym režymam nakanavany krach, my tolki nia viedajem dakładnaj daty».
Ja prašu Hansa-Hieorha Vika, śviedku krachu roznych tatalitarnych režymaŭ, acanić tryvałaść biełaruskaha aŭtarytarnaha režymu i pytajusia: u vypadku, kali adbudziecca jahony krach, ci heta budzie ŭ bolšaj stupieni abumoŭlena ŭnutranymi ci źniešnimi pracesami?
Hans-Hieorh Vik: Zvonku hetyja pracesy mohuć adbyvacca tolki ŭ tym vypadku, kali heta budzie nie intervencyja, nie ŭmiašańnie, a kali heta buduć dobryja pazytyŭnyja prykłady dla hramadztva, takija, jak prykłady paśpiachovaha ekanamičnaha raźvićcia, transfarmacyi technalahičnych pracesaŭ, raźvićcia svabodnaha hramadztva, niezaležnych sudoŭ. Na siońnia žyćciazdolnaść biełaruskaha režymu padtrymlivajecca z Maskvy, i dziakujučy hetamu jon atrymlivaje mahčymaść cisku na hramadztva. Kali b siońnia rasiejskaje hramadztva było svabodnym i nie padtrymlivała Biełaruś praz haz i naftu, to biełaruski aŭtarytarny režym nie isnavaŭ by.
Dla biełaruskaha režymu siońnia isnuje vialikaja niebiaśpieka, bo ŭ Rasiei pačynajuć vykarystoŭvać nacyjanalistyčnyja tendencyi.
Razmova idzie pra roznyja formy abarony i padtrymki etničnych rasiejcaŭ za miažoj. I na hetuju tendencyju biełaruskim ŭładam niejak treba reahavać. Palityka abarony etničnych rasiejcaŭ, nacyjanalnych mienšaściaŭ jak u postsavieckich krainach, tak i ŭ inšych krainach, jakija nie byli častkaj SSSR, ale majuć etničnych rasiejcaŭ — na hetuju niebiaśpieku nieabchodna reahavać. Naprykład NATO zrabiła ŭžo pieršyja kroki, zasnavanyja na 5 parahrafie hetaj arhanizacyi, jaki praduhledžvaje ŭzajemnuju abaronu krainaŭ-udzielnic aljansu, i pryniała rašeńnie ab pašyreńni kantynhientu svaich vojskaŭ u krainach Bałtyi.
Pucin kaža pra namier stvaryć novuju dziaržavu Navarosija na terytoryi ciapierašniaj dziaržavy Ŭkrainy. Heta niemahčyma.
Kaliści hetaja systema ruchnie. Siońnia ŭ vyniku rasiejska-ŭkrainskaha kryzisu my bačym imperskija tendencyi Rasiei.
Rasieja aficyjna kaža, što abaraniaje svaich hramadzianaŭ, ale heta tolki padstava. Nasamreč heta imperskaja tendencyja. Novaja tendencyja, i my, demakratyčnyja krainy, pavinny adkazać na jaje.
Praŭda, u demakratyčnych krainach heta krychu doŭha adbyvajecca. Ale jak i ŭ časy chałodnaj vajny my zaŭsiody pakidajem dźviery dla pieramovaŭ dziela miru.
Hanna Soŭś: Apošnim časam eŭrapiejskija palityki ŭžo nie nazyvajuć Alaksandra Łukašenku apošnim dyktataram u Eŭropie, pakolki Mienck staŭ placoŭkaj dla rasiejska-ŭkrainskich mirnych pieramovaŭ. U Biełaruś pryjaždžajuć vysokapastaŭlenyja pradstaŭniki EZ, ZŠA… Nakolki, na vašuju dumku, vialikaja vierahodnaść lehitymizacyi Zachadam režymu Alaksandra Łukašenki paśla vybaraŭ 2015 hodu, kali Miensk zachavaje hety pieramoŭny status?
Hans-Hieorh Vik: Stratehičnyja intaresy i stratehičnaja sytuacyja na siońnia pryvodziać da taho, što nieabchodnaje supracoŭnictva navat na takim uzroŭni z Łukašenkam. Ale heta ni ŭ jakaj stupieni, ni ŭ jakim razie nie aznačaje, što naš analiz unutranaj sytuacyi ŭ Biełarusi, naša pazycyja ŭ dačynieńni da ŭnutranych pracesaŭ u Biełarusi źmianilisia. Nie źmianiłasia. Jak nie źmianiłasia i hramadzkaja dumka.
Dla tych zachodnich palitykaŭ, jakija vyjhrali vybary svabodna i sumlenna, praktyčna niemahčyma pryznać aŭtarytarnuju systemu Łukašenki, niemahčyma pryznać čałavieka, jaki niesumlenna vyjhraje vybary ŭ niesvabodnych umovach.
Kali Pucin kaža spačatku pra niezaležny vybar Krymu, a praz 10 dzion pryznajecca, što tam byli rasiejskija sałdaty, to taki čałaviek nie źjaŭlajecca ŭ palityčnaj sfery nadziejnym partneram, takomu čałavieku nielha vieryć. Kali b taki čałaviek byŭ u demakratyčnym hramadztvie, jon by nia zmoh doŭha isnavać jak palityk. U kryzisnyja časy, na žal, niemahčyma vybirać partneraŭ, ale prynamsi možna vybirać tych ludziej, ź jakimi nieabchodna vieści razmovu. Maralnyja acenki vielmi tut ciažka rabić.
Hanna Soŭś: Jak paviedamlajecca, Uładzimir Pucin u razmovie ź Piatrom Parašenkam skazaŭ, što za 2 hadziny moža ŭziać Kijeŭ i jašče piać eŭrapiejskich stalic. Kamu była adrasavanaja hetaja pahroza? U ŚMI časta vykarystoŭvajecca vyraz Treciaja suśvietnaja vajna. Nakolki hetaja pahroza realnaja, kali abapiracca na vaš vopyt pracy ŭ vyviedcy ŭ časy chałodnaj vajny?
Hans-Hieorh Vik: Kali Pucin u razmovie z Parašenkam vykarystoŭvaje takija słovy, to najpierš uźnikajuć vialikija sumnievy ŭ razumovym stanie palityčnych siłaŭ u Rasiei.
Viera, davier da aŭtarytarnaj systemy Łukašenki vielmi nizkija, davier da aŭtarytarnaj systemy Pucina taki ž nizki. I tamu reakcyi na takija słovy, na takija dziejańni Pucina — heta sankcyi EZ u dačynieńni da Rasiei. U takich umovach NATO stanovicca bolš upłyvovaj arhanizacyjaj…
I niama nijakich iluzij nakont palityki Rasiei. My dalej praciahvajem pracavać nad preventyŭnymi zachadami dziela ŭrehulavańnia kanfliktu, i hetyja zachady ŭklučajuć usie mahčymyja srodki.
Hanna Soŭś: Kala 15 hadoŭ tamu, napiaredadni druhich prezydenckich vybaraŭ u Biełarusi vy davali parady biełaruskim demakratyčnym siłam i, jak sami kazali, pasadzili ich za stoł pieramovaŭ… Ciapier napiaredadni vybaraŭ 2015 hodu, jakuju paradu biełaruskim demakratyčnym siłam vy b dali?
Hans-Hieorh Vik: Jak i minuły raz,
ja prapanavaŭ by vybar adzinaha kandydata dla prezydenckich vybaraŭ. Ale heta nia značyć, što hetaha kandydata prosta treba vysunuć. Hety kandydat usio ž pavinien ad usich demakratyčnych siłaŭ atrymać padtrymku, jak maralnuju, tak i padtrymku dziejańniami.
U hetym planie apazycyja ŭ 2001 hodzie nie damoviłasia, jany vysunuli kandydata, ale nie była stvoranaja kamanda z usich demsiłaŭ, jakaja mahła b padtrymać hetaha kandydata. I tolki tady, kali i pieršy kampanent (vyłučeńnie), i druhi kampanent (padtrymka), buduć razam, to tady jon stanie palityčnaj siłaj, i heta budzie važnym znakam dla hramadzianskaj supolnaści Biełarusi.
***
Hans-Hieorh Vik
naradziŭsia 28 sakavika 1928 hodu ŭ Hamburhu. 1947–1952 — navučańnie ŭ Hamburskim universytecie: historyja, filazofija, publičnaje prava. Atrymaŭ doktarskuju stupień (Phd) u 1953 h. Dysertacyju pisaŭ na temu «Stvareńnie Chryścijanska-demakratyčnaha sajuzu i adnaŭleńnie partyi Centru ŭ 1945–1947 hh.». 1954–1993: na dyplamatyčnaj słužbie. 1966–1974: Federalnaje ministerstva abarony (u 1970–1974 hh. — načalnik štabu planavańnia). 1974–1977: ambasadar Niamieččyny ŭ Iranie. 1977–1980: ambasadar Niamieččyny ŭ SSSR. 1980–1985: stały pradstaŭnik Federatyŭnaj Respubliki ŭ Paŭnočnaatlantyčnaj Radzie (NATO) u Bruseli. 1985–1990: kiraŭnik niamieckaj vyviedki (BND). 1990–1993: ambasadar abjadnanaj Niamieččyny ŭ Ńju-Deli (Indyja). 1993–1995: daradca prezydenta Hruzii Ševardnadze. 1997–2001: kiraŭnik Kansultacyjna-naziralnaj hrupy ABSE ŭ Miensku. Z 2004 hodu — kiraŭnik niamieckaha tavarystva «Pravy čałavieka ŭ Biełarusi». Z 2004 hoda Chans-Hieorh Vik źjaŭlajecca staršyniom Kansultacyjnaha savieta pa vyviedcy (GKND).
