U histaryčnym centry Minska kipiać budaŭničyja raboty. U rajonie vulicy Zybickaj (byłoj Handlovaj), kala raki Śvisłač adnaŭlajuć histaryčny kvartał. Praŭda, pavodle śpiecyjalistaŭ, aficyjny prajekt — štučny navabud. Hrupa maładych architektaraŭ, papracavaŭšy ŭ archivach, kudy da ich nichto nie zaziraŭ, stvaryła alternatyvu — histaryčna dakładny prajekt zabudovy Zybickaj, źniščanaj savietami ŭžo paśla vajny. Ab jaho sutnaści piša namieśnik staršyni Biełaruskaha kamiteta IKAMOS, siabra Rady Biełaruskaha fondu kultury Pavieł Karaloŭ.
3D-madel alternatyŭnaha prajekta rekanstrukcyi nabiarežnaj Śvisłačy ŭ rajonie byłoj vulicy Handlovaj.
Vulica Handlovaja na fota ŭ 1950-ja hh.
Vulica Handlovaja alternatyŭny prajekt.
Pavodle 3D-madeli alternatyŭnaha prajekta rekanstrukcym byłoj Handlovaj dobra bačna, jaki vid adkryvaŭsia na Sabornuju płošču.
Damki «pod starinu»
Jašče viasnoj adbyłosia pasiedžańnie Hramadskaj naziralnaj kamisii pa achovie
Najbolšaja ŭvaha kamisii była nadadzienaja situacyi, što skłałasia vakoł rehienieracyi vulicy Handlovaj u Minsku. Siońnia praktyčna zavieršanaja rekanstrukcyja i
Alternatyŭnaja dumka
Kab nie dapuścić padobnaj situacyi z zabudovaj supraćlehłaj častki vulicy Handlovaj, i sabrałasia Hramadskaja naziralnaja kamisija. Ale jašče i tamu, što z'arhanizavałasia inicyjatyŭnaja hrupa maładych architektaraŭ i mastakoŭ, jakija na praciahu niekalkich miesiacaŭ vyvučali situacyju z zapłanavanym adnaŭleńniem. Praviedzienyja imi daśledavańni dazvolili zazirnuć u minułaje i pabačyć, jak nasamreč vyhladała staražytnaja zabudova, što niekali isnavała na hetym miescy. Udzielniki inicyjatyŭnaj hrupy Andrej Łarry i Anton Vantuch zrabili 3D kampjutarnaju madel pomnikaŭ hetaha histaryčnaha rajona. Na asnovie archiŭnych dadzienych była vyznačanaja i adlustravanaja ŭsia draŭlanaja i kamiennaja zabudova, što niekali isnavała. Tym samym, u praces adnaŭleńnia histaryčnaj zabudovy Handlovaj była ŭniesienaja alternatyŭnaja dumka.
Nie draŭlanyja chlavy, a admietnaja architektura
Vyśvietliłasia, što rajon vyznačaŭsia cełym kvartałam admietnaj architektury. Heta byli zamknionyja dvary z
Nakont pavodak Śvisłačy — sapraŭdy tak. Adnak na padstavie hetaha ŭnosić źmieny i volnaści ŭ praces adnaŭleńnia pomnikaŭ nieprymalna. Tym bolš, kali vyśviatlajecca što hety rajon vałodaŭ svajoj admietnaj draŭlanaj i kamiennaj architekturaj, jakaja sfarmavałasia na praciahu stahodździaŭ, acpleła ŭ vojny i praktyčna ŭ tym ža vyhladzie praisnavała da
Pra ŭsio heta śviedčyć zroblenaja na hramadskich pačatkach praca dobraachvotnych daśledčykaŭ. Kali imi byŭ adnoŭleny vyhlad usioj zabudovy (adznačym, što heta tytaničnaja praca), i ŭdzielniki kamisii ŭbačyli stvoranuju 3D madel dadzienaha rajona, to adrazu stała jasna, nakolki jakasna byŭ zabudavany hety kvartał.
Navat sam uzrovień vyšyni damoŭ vulicy Handlovaj byŭ sprajektavany i zabudavany takim čynam, kab nie zachinać, a naadvarot, «pryadkryć» panaramu na kafiedralny sabor i na inšyja pomniki architektury, na tahačasny centr horada, jakim tady była Sabornaja płošča (siońniašniaja pł. Svabody).
Takim čynam, dziakujučy pracy inicyjatyŭnaj hrupy byŭ virtualna adnoŭleny vyhlad budynkaŭ, źmieny na praciahu času, prasočanyja pierabudovy pomnikaŭ. Pry hetym dziakujučy zroblenaj pracy paŭstaŭ pieršasny vyhlad raniej nie vyvučanaha kutka Minska.
Archivami nichto nie karystaŭsia
Što ž možna skazać pra toj prajekt, jaki na siońniašni dzień płanujuć ažyćciavić u centry horada?
Heta možna adnieści da płaniroŭki (praktyčna ŭsie budynki miarkujecca ŭźvieści na inšym miescy), vyhladu budynkaŭ, ich pamieraŭ (u prajekcie pieravažajuć
Čamu tak adbyvajecca, što pomniki architektury adnaŭlajucca biez uliku ich sapraŭdnaha abličča i historyi bytavańnia? Adznačym tolki, što padčas zboru materyjałaŭ pra vyhlad zabudovy nabiarežnaj vulicy Handlovaj inicyjatyŭnaja hrupa vyśvietliła, što niekatorymi archiŭnymi materyjałami da ich faktyčna nichto nie karystaŭsia.
Pra heta vyrazna śviedčyć žurnał karystańnia, naprykład, Biełaruskaha archiva
Ciapier, praz kolki dziesiatkaŭ hadoŭ, jość mahčymaść całkam i ŭ kompleksie źbierahčy hety kvartał pomnikaŭ. Dakładniej, nie źbierahčy, a rekanstrujavać, restaŭravać, adnavić.
Nie zhubić šaniec
Viadoma, situacyja z tym, što zabudova ŭ hetym rajonie nie zachavałasia, uskładniaje spravu jaje cełasnaha adnaŭleńnia. Ale jana nie źjaŭlajecca nievyrašalnaj. Suśvietnaja praktyka viedaje prykłady, kali całkam zrujnavanaja architektura adnaŭlałasia praz šmat hadoŭ. Tak stałasia z adbudovaj Varšavy paśla vajny: žychary horada adnavili histaryčny centr. Tak stałasia i ŭ Hdańsku, dzie praktyčna ŭsie budynki byli źniščanyja, ale zatym jakasna adbudavanyja. Ciapier turysty nie majuć sumnivaŭ adnosna staradaŭnaści hetych haradoŭ.
Tak moža być i ź Minskam: praz paŭstahodździa paśla zrujnavańnia zabudovy pa vulicy Handlovaj my možam adnavić hety histaryčny kvartał. Takim čynam, hałoŭnaje na siońnia — nie zhubić šaniec adnaŭleńnia histaryčnaha centra.
Naziralnaja hramadskaja kamisija pry Ministerstvie kultury adnaznačna vykazałasia «ab nieprymalnaści prajektnych prapanovaŭ KUP „Minskprajekt“ pa ŭznaŭleńni histaryčnaj zabudovy cotnaha boku vulicy Handlovaj u miežach kompleksnaj
Što treba rabić i jak
Skončyć artykuł mnie chaciełasia b pieralikam kankretnych krokaŭ, nieabchodnych dla naležnaha ažyćciaŭleńnia prajekta adnaŭleńnia vulicy Handlovaj.
1. Uličyć prapanovy Naziralnaj hramadskaj kamisii pry Minkultury (adbudova kožnaha doma i značnych haspadarčych abjektaŭ na pieršapačatkovym miescy i z aŭtentyčnym architekturnym abliččam). Jak pakazaŭ prykład inicyjatyŭnaj hrupy, usie materyjały dla hetaha jość. Tolki ŭ takim vypadku možna kazać pra sapraŭdnaje adnaŭleńnie stračanaj architektury.
2. Admovicca ad realizacyi raniej raspracavanaha prajekta KUP «Minskprajekt», jaki nie zabiaśpiečvaje naležnaha adnaŭleńnia histaryčnych pomnikaŭ. Takim čynam, jašče na stadyi padrychtoŭki možna nie dapuścić nieadpaviednaha padychodu da spravy adnaŭleńnia.
3. Pieranieści kalektar. Heta dazvolić adnavić vulicu naležnaj šyryni, a značyć zachavać vyhlad i cełasnaść ansambla.
4. Zabiaśpiečyć jakaść praviadzieńnia prac: nie stvareńnie tak zvanych navabudaŭ, a naležny praces adnaŭleńnia z ulikam ahulnajeŭrapiejskaj praktyki.
5. Zabiaśpiečyć
U Minsku jość šmat prablemnych pytańniaŭ z roznymi pomnikami architektury, asabliva ŭ histaryčnym centry. Heta i raźmiaščeńnie ŭ klaštary biernadyncaŭ hatela, i nieabchodnaść vynasu z kaścioła Śviatoha Jazepa raźmieščanaha tam archiva, i budučaje adnaŭleńnie zamčyšča na Niamizie. Usiamu hetamu varta nadavać asobnuju ŭvahu pa kožnym prajekcie, nie dapuściŭšy pry hetym źmianieńnia histaryčnaj zabudovy Minska, što i tak nieadnarazova rabiłasia našymi papiarednikami.
Adnak budziem spadziavacca, što ahulnymi namahańniami ŭ nas zmoža paŭstać jašče adzin ź niešmatlikich jakasna adbudavanych kavałačkaŭ staroha Minska. Jašče adno Trajeckaje pradmieście. Tolki kolki takich pradmieściaŭ my mieli nasamreč?
Dałučajciesia da abmierkavańnia
Svaje listy ab naležnym abmierkavańni prajekta adnaŭleńnia vulicy Handlovaja (Zybickaja) možna nakiroŭvać u Ministerstva kultury (Upraŭleńnie pa achovie
Pavodle publikacyi ŭ «Krajaznaŭčaj haziecie» ad 16 lipienia 2010 h.
