U ramanie biełaruskaha intelektuała, mastactvaznaŭcy i prazaika Viktara Marcinoviča kaniec čałaviečaj cyvilizacyi prychodzić pa pryčynie kudy mienš prazaičnaj, čym epidemija, jakaja zdałasia Janie Vahnier [havorka pra raman Jany Vahnier «Vanhvoziera», ahlad jakoha taksama ŭ artykule robić Halina Juzefovič — Red.]. U jaho viersii nad ziamloj adnojčy prosta nie ŭzychodzić sonca i śviet navieki apuskajecca ŭ choład i zmrok. Hałoŭnaha hieroja — nam jon viadomy pad imiem Knižnik — hetaja padzieja zaśpieła ŭ jahonaj minskaj kvatery, pad zaviazku nabitaj papiarovymi knihami. Razam ź im — sabaka Hierda, ź jakoj jon dzielić adzinotu paśla razryvu z kachanaj žančynaj, jakaja źjechała ad ich kudyści ŭ Aziju. U postapakaliptyčnym śviecie hetyja samyja knihi składajuć asnovu dabrabytu Knižnika: zdajučy ich u arendu, jon nazapašvaje miascovuju valutu — batarejki (zaraz ich nazyvajuć «cynkami»). Žyvie jon pa miascovych mierkach niadrenna — va ŭsiakim razie, u adnosnym ciaple i sytaści. Ale ŭ adzin cudoŭny dzień (ci noč — u śviecie, dzie nie było śviatła, paniaćci hetyja taksama pazbaŭlajucca sensu) tuha pa kachanaj pahonić Knižnika za miežy rodnaj Hrušaŭki: z zaplečnikam, nabitym «cynkami», i ź viernaj Hierdaj la noh jon adpravicca ŭ padarožža na ŭschod — u pramym sensie słova na kraj nočy.
Z hetaha punktu ŭ ramanie Marcinoviča startuje sapraŭdny parad litaraturnych aluzij i asacyjacyj, jakija źmianiajuć adna adnu ci nie chutčej, čym mianiajucca dekaracyi vakoł Knižnika, jaki brydzie skroź zmrok. Spačatku aŭtar prazrysta namiakaje, što pierad nami novaja viersija «Śniežnaj Karalevy». Na heta pakazvaje nie tolki imia čaćvieranohaj spadarožnicy hałoŭnaha hieroja, ale i toje, što sustretyja hierojem złydni, vysłuchaŭšy jaho kranalnuju historyju, nieadkładna mianiajuć hnieŭ na miłaść i dapamahajuć jamu ŭ dakładnaści jak Prync, Pryncesa i Maleńkaja Razbojnica dapamahali dziaŭčyncy Hierdzie. Adnak patrochu Andersan sastupaje miesca Dante, Šeście skroź Piekła nasustrač svajoj Bieatryče. Dante ŭ svaju čarhu źmianiaje Karłas Kastanieda, na źmienu kastaniedaŭskamu mistyčnamu halucynozu prychodziać matyvy rycarskaha ramana (ci, kali zaŭhodna, čaroŭnaj kazki) z abaviazkovym vyprabavańniem hieroja, a skroź ich vyrazna prastupaje biblejskaja historyja Iova. Dla taho, kab zahładzić svoj hrech i zasłužyć prava na sustreču z kachanaj (a zaadno zrazumieć mietafizičnuju pryrodu toj katastrofy, jakaja napatkała śviet), Knižnik pavinien paśladoŭna pazbavicca ŭsiaho, što było jamu darahoje. Bolš za toje, navat tam, dzie pieršaasnovu nie ŭdajecca adnavić adnaznačna, usio roŭna zachoŭvajecca adčuvańnie refleksiŭnaj druhasnaści tekstu — maniernaść i naŭmysnaja hulnia z usioj litaraturnaj tradycyjaj adrazu.
Skazać, što hetyja vynachodstvy iduć ramanu vyklučna na karyść, uvohule, nielha. Čaplajučysia za asabliva miłyja aŭtarskamu sercu aluzii, apaviadańnie niemiłaserna prabuksoŭvaje i tarmozić. Pry hetym sumnyja, ale kanstruktyŭna nieabchodnyja detali Marcinovič demanstruje čytaču z bačnaj nieachvotaj i tolki kali zusim užo prypre. Da prykładu, tajamničy demiurh — mahutny i ŭsioviedny pravažaty Knižnika, dziŭny hibryd Hendalfa i Dona Chuana — uźnikaje tolki na trochsotaj staroncy z čatyrochsot vaśmidziesiaci, u toj momant, kali apaviadańnie vidavočnym čynam zachodzić u tupik, a da hetaha ništo nie pradviaščała jaho źjaŭleńnia i naohuł isnavańnia. A vyvieranaja štučnaść i adasoblennaść usiaho apaviadańnia vyklučajuć niepasrednuju emacyjnuju ŭciahnutaść — my nie baimsia za Knižnika, nie mierźniem razam ź im, nie haładajem, nie apłakvajem straty. Šklanaja ściana, jakaja adździalaje čytača ad hieroja, staić nieparušna.
Adnak kali ździejśnić nievialikaje namahańnie, admovicca ad žanravych stereatypaŭ i pierastać, narešcie, čakać ad apaviadańnia dynamiki, emocyj i drajvu, vyśvietlicca, što «Noč» Viktara Marcinoviča — reč zusim nie pazbaŭlenaja dobrych jakaściaŭ. Abajalnaja — nie całkam rasiejskaja, ale vielmi blizkaja rasiejskamu čytaču — chaładnavataja ironija, tonkaja i raznastajnaja stylistyčnaja hulnia i vynachodlivaja šmatsłojnaść akazvajucca krychu niečakanaj, ale ŭ cełym prymalnaj zamienaj tym žachu, nadziei i zachapleńniu, jakich my pryvykli čakać ad postapakaliptyčnaha ramana.
