Intervju Šatrova vyklikała abureńnie internet-karystalnikaŭ. Ale abureńnie — nie najlepšaja mahčymaja reakcyja. Ćviarozy analiz, vyniki jakoha buduć vykarystanyja ŭ spabornictvie, rabiŭ by bolš karyści.
U biełaruskaj kultury daŭno naśpieła nieabchodnaść stvarać popyt na tvorčaje, enerhičnaje, ambitnaje spabornictva idej, hustaŭ i vynikaŭ (praduktu). Na žal, iniercyja padychodaŭ usio jašče spryjaje ideałahičnaj krytycy, maralizatarstvu. Ideałahična niasłušnyja dumki chutka skandalizujucca, mała chto dbaje pra stražejšaje, pradmietnaje apisańnie kankretnaha dośviedu. A tolki takoje apisańnie stvaraje karysnyja viedy — karysnyja dla raźvićcia i rostu.
Čytajcie taksama: Raspracoŭščyk nacyjanalnaj sistemy videanazirańnia: U Biełaruś trapiŭ vypadkova. Zabaraniaju biełaruskuju movu ŭ čatach
Nam pavinny abychodzić nie parušanyja ideałahičnyja tabu, nie pastaŭlenyja pad sumnieńnie ideałahičnyja łozunhi kanca 1980-ch, a vynikovaść raboty i efiektyŭnaść u spabornictvie. U svaim intervju tok-šou dev.by (nazyvajecca Review 002, tam duža fajnaja zastaŭka - pieršy minski pomnik prahramistam) Šatroŭ vykazaŭ dźvie asabliva kontraviersijnyja rečy. Pa-pieršaje, pra biełaruskuju movu: jana zabaraniajecca ŭ čatach kampanii. Pa-druhoje, pra demakratyju: jon apraŭdvaje dziejańni ŭładaŭ 25 sakavika 2017-ha, kali centr Minska zapoŭnili braniatechnika i Unutranyja vojski.
Usio heta vykananaje ŭ stylistycy, ułaścivaj, skazaŭšy pa-niamiecku, «słajam nasielnictva, dalokim ad adukacyi» («vopli o diemokratii» i h.d.). Ale ahladalnika nn.by uraziła najpierš nie stylistyka, a źmiest vykazvańniaŭ. Pierakanańni, jakija žurnalistka «vyciahnuła navonki», vyklikali žvavaje abureńnie.
U sapraŭdnaści, u hetym abureńni niama ničoha stanoŭčaha. Jano pakazvaje, što my ŭsio jašče schilnyja da isnavańnia ŭ miežach vyhodnych kanviencyj našaha asiarodździa. Ci hetaja — biezumoŭna, spraviadlivaja — krytyka vyčerpvaje navučalny patencyjał hetaha kankretnaha vypadku? Zusim nie. Źviarnuŭšysia da apisańnia dyskursu (sistemy pryjomaŭ, jakaja stvaraje vykazvańni) Šatrova, prychilnki demakratyi mohuć navučycca siamu-tamu.
Heta budzie pytańnie techniki, a nie źmiestu. Jak Šatroŭ arhanizuje svajo maŭleńnie? Jakija jahonyja ŭłaścivaści?
Darma što stylistyka jahonaj movy prymušaje ŭspomnić «Hopnikaŭ» Kazłova, joj ułaścivaje ŭskładnieńnie. Šatroŭ sam kaža pra heta, adroźnivajučy «karotkija i doŭhija adkazy». Heta spałučajecca sa schilnaściu rabić spasyłki. Naprykład, Šatroŭ upaminaje knižku «Good to Great». Pry hetym jon uśviedamlaje, što nazva papsovaja; heta važnaja dalikatnaść. Z hetaj knižki jon pryvodzić kankretny prykład nakont prafiesijnaj etyki. Inšaja pamianionaja knižka nazyvajecca «Addiction by Design», jana surjoźniejšaja. Narešcie, Šatroŭ demanstruje nie aby-jakoje znajomstva z Oruełam, nazyvajučy nie tolki jahonyja chrestamatyjnyja tvory, ale i mienš viadomaje ese pra vajnu ŭ Ispanii.
Jašče adna važnaja ŭłaścivaść movy Šatrova — code switching, pierachody pamiž movami. Havorka nie tolki pra dyfuziju rasiejskaj i anhlijskaj moŭ. Havorka pra taksama pra toje, jak moŭnaja materyja zasvojvaje admietnyja praktyki, jak jana stvaraje śpiecyfičnyja terminy i vyrazy. Naprykład, vyraz «eat your own dog food». Takich moŭnych adznak admietnaha śvietu praktyčnaha dośviedu ŭ intervju bahata: pra karparacyjnuju kulturu, pra arhanizacyju pracoŭnaj štodzionnaści (tut ža tłumačycca, čamu biełaruskaja mova nie dapuskajecca ŭ čatach), pra kankretnyja vypadki (naprykład, pra Viber: «nichto nie viedaje, čamu jon uźlacieŭ», pra ŭźniknieńnie manapolij u prahramnym zabieśpiačeńni vialikich mierapryjemstvaŭ).
Hetyja rysy dyskursu — pryvyčka da spasyłak i razhornutaha arhumienta, vyraznaja intehravanaść u admietny śviet praktyčnaha dośviedu, — možna ŭžyć jak standarty dla ŭłasnaj raboty. Ja ŭžo nie budu tut padrabiazna pra toje, što ciapier robicca ŭ biełaruskaj kultury, jaki tut panuje dyskurs. Daŭniejšy vyraz Sahanoviča — arhanizavany dahmatyzm i samazadavolenaść (hł. NN, 1993, № 15), — usio jašče kryŭdna aktualny. Niekali davodziłasia pisać kankretniej — pra Kraŭceviča, pra Dubaŭca. Pry ŭsioj mahčymaj pavazie da ich, niamožna prahledzieć, što hetamu dyskursu brakuje i znosak, i empiryčnaha materyjału, i praktyčnaści. Ichnyja raskazy čaściej za ŭsio zahadzia padparadkavanyja vyvadu, u takim vypadku ŭskładnieńnie, spasyłki i dośvied ci zusim niepatrebnyja, ci vykonvajuć padparadkavanuju funkcyju. Niespadziavanku, plot twist, taki sposab arhanizoŭvać maŭleńnie nie praduhledžvaje.
Važna zachoŭvać zdolnaść ździŭlacca. Heta asnoŭnaja ŭłaścivaść kožnaha daśledavańnia: jano pavinna zachoŭvać elemient niepradkazalnaści, unutranuju napružanaść i supiarečlivaść, dazvalać materyjału samastojnaść. Inačaj uźnikaje situacyja biaskoncaha samapaćviardžeńnia, nie rost, a stahnacyja.
Vyšej ja naŭmysna prapuściŭ epizod ź intervju, dzie Šatroŭ tłumačyć, čamu minskaja IT-halina, na jahonuju dumku, bolš prafiesijnaja za maskoŭskuju. Maskoŭskija kampanii mieli mahčymaść pracavać na jomisty ŭnutrany rynak, a biełaruskija adrazu musili pracavać na ekspart. Heta vyśpieliła ŭ Minsku zusim inšyja standarty jakaści, ekśpiertyzy, kankurentazdolnaści. Dla biełaruskaj kultury Daniła Žukoŭski patrabavaŭ taho ž jašče ŭ dalokim 2001-m (ARCHE-Pačatak, № 4). Jon zaklikaŭ zrabić suśvietny rynak, jahonyja standarty asnoŭnymi kryteryjami dla ŭnutranaj raboty, dla krytyki. Što hetaje patrabavańnie dahetul aktualnaje, lohka pierakanacca, pahladzieŭšy, jak biełaruskija intelektuały razvažajuć pra nacyjanalnuju ideju na Jeŭraradyjo («Ideja Ch»). Dalboh, historyj usiaho čatyry, jaki ŭžo tut prahres.
Ja pišu heta nie dla taho kab baranić prymityŭnyja palityčnyja pohlady Šatrova: jany krucielskija. Zadača była ŭ duchu Vithienštajna — adździalić u nazirańni darečnyja skazy ad niedarečnych. Pakazać, dzie źmiest, pra jaki spračajucca, a dzie technika, acenka jakoj — bolš vidavočnaja. Bo nazirańnie nad technikaj, padkreślu, maje empiryčny, pradmietny charaktar.
Dyskursiŭnuju techniku Šatrova ci ŭrok ź jaje možna padsumavać, pierafrazavaŭšy Aleksijevič: pravincyjalizm — heta hieahrafija, ale hieahrafija dušy. I, jak luboŭ ci kašal, jaho nie schavaješ. Pravincyjalizm havoryć.
