Unikalny archieałahičny muziej pad adkrytym niebam stvorać na zamkavaj hary ŭ Mścisłavie. Pra heta paviedamiŭ zahadčyk kafiedry archieałohii i śpiecyjalnych histaryčnych dyscyplin Mahiloŭskaha dziaržaŭnaha univiersiteta imia. A.Kulašova, doktar histaryčnych navuk, prafiesar Ihar Marzaluk.
Novy abjekt budzie stvorany na miescy pačatych u minułym hodzie na zamkavaj hary ŭ Mścisłavie archieałahičnych raskopak. Ich płanujecca zaviaršyć viasnoj biahučaha hoda i adrazu prystupić da stvareńnia muzieja. U jaho asnovie buduć vyjaŭlenyja reštki haradzišča staražytnaha Mścisłava: archieołahami raskapany vulicy, vymaščanyja drevam, reštki pabudoŭ roznaha pryznačeńnia, jakija znachodziacca na płoščy bolš za 120 kv.m.
«Hrupa restaŭrataraŭ praviadzie pracu pa kansiervacyi draŭlanych pabudoŭ i detalaŭ mastavych admysłovymi sintetyčnymi rečyvami, dziakujučy čamu jany prastajać jašče doŭhija dziesiacihodździ», — zapeŭniŭ prafiesar.
Raskop zakryje ad daždžu i sonca draŭlanaja kanstrukcyja, jakaja budzie imitavać kniaski cieram. Na ŭvachodzie pohladu haściej, akramia staradaŭnich vulic, adkryjecca ekspazicyja, pryśviečanaja žyćciovamu ŭkładu słavian, jakija zasialali ŭ staražytnaści hetyja miescy. Tut buduć pradstaŭleny archieałahičnyja znachodki, zroblenyja ŭ chodzie raskopak: vyraby ź mietałaŭ, škła, dreva, hliny, kości, tkaniny, u tym liku šmatlikija ŭpryhažeńni, posud i inšyja.
«Dla stvareńnia ekspazicyi ŭ nas bolš čym dastatkova rarytetnych ekspanataŭ, znojdzienych padčas raskopak u minułym hodzie. U nas majucca cełyja kompleksy materyjałaŭ roznych epoch, jakija dazvalajuć adnavić realii žyćcia ŭschodnich słavian Ch-ChVII stahodździaŭ ad racyjonu ich charčavańnia da ŭzroŭniu adukacyi i ŭzbrajeńnia. Naprykład, ab piśmiennaści našych prodkaŭ kaža znojdzienaja bieraścianaja hramata XII stahodździa (treciaja ŭ Biełarusi), na jakoj dzicia nadrapała pasłańnie, a pra bahaćcie žycharoŭ staražytnaha Mścisłava śviedčać darahija ŭpryhažeńni ź Vizantyi, Siryi, Kaŭkaza i inšych krain», — adznačyŭ Ihar Marzaluk.
U liku rarytetnych ekspanataŭ šyfiernaja praśnica z nadpisam na kirylicy, skurany pojas družyńnika, vizantyjskaja čaša dla vina, raśpisanaja zołatam, kryž-enkałpijon i vialikaja kryštalnaja pacierka ź Vizantyi. Taksama znojdziena šmat elemientaŭ zbroi, adzieńnia, pradmietaŭ pobytu.
«My ŭpeŭnienyja, što hetaja kalekcyja jašče bolš pašyrycca dziakujučy praviadzieńniu archieałahičnych raskopak u biahučym hodzie. Častka ź ich i budzie vystaŭlena ŭ ekspazicyi, jakuju płanujecca adkryć jak i archieałahičny muziej da rycarskaha festu, jaki projdzie sioleta ŭ kancy lipienia», — skazaŭ Ihar Marzaluk
