«Дзеці не ведаюць, што такое смерць, і ім лягчэй перанесці гэта»
Беларуска Кацярына Ваданосава выязджала з Кіева разам з мужам і двума дзецьмі — Стэфаніяй і Янушам. Ім 11 і 7 гадоў. Зараз яны знаходзяцца ў Беластоку.
Фота: сацыяльныя сеткі
«Я сама ў дзень пачатку вайны не спала, у мяне была бяссонніца. Дзеці прачнуліся ўжо каля сямі гадзін раніцы, калі пачала гучаць сірэна.
Я сказала, што яны ў школу не ідуць, бо пачалася вайна. Яны гэта вельмі натуральна ўспрынялі, не было ніякіх пытанняў. Сын парадаваўся, што ён не ідзе ў школу, і стаў глядзець мульцікі.
Нам тады не было зразумела, якім чынам мы ўвогуле можам выехаць. У нас няма машыны. У першы дзень рабілі не вельмі асэнсаваныя рэчы: набіралі ваду, збіралі ўсе дакументы, знаходзіліся ў нейкім каматозе. Нейкіх сур’ёзных гутарак з дзецьмі мы не праводзілі. Калі з’язджалі з Мінска, там мы размаўлялі, што не можам узяць усе цацкі, кніжкі. Яны прызвычаіліся да пераездаў», — кажа Кацярына.
Сям’я ехала праз Львоў. Адтуль да мяжы іх павезлі мясцовыя валанцёры. Трапіць на эвакуацыйны цягнік у іх не атрымалася з-за вялізнай колькасці людзей.
Фота: сацыяльныя сеткі
«Дзеці вельмі стаічныя, іх загартавала эміграцыя. Яны малайцы.
Фізічна ім было цяжка, але яны не скардзіліся і не нылі. Паводзілі сябе годна. Праблема была нават ежу знайсці, каб іх пакарміць, але яны цярпелі. Магу ганарыцца імі. Толькі калі пераходзілі памежны пункт, у сына пачалася мігрэнь з-за таго, што было холадна. Ён пачаў плакаць. Стэфу таксама трэсла, я пыталася, ці накрыць яе. Дачка адказвала, што ёй нармальна, і прасіла накрыць Яна. Сын у мяне часта пытае, ці вернемся мы ва Украіну, калі Пуцін памрэ. І ці паедзем у Беларусь, калі не стане Лукашэнкі. Дзеці вельмі цудоўна ўсё разумеюць.
У маёй дачкі лепшая сяброўка ў Кіеве, яны стэлефаноўваюцца і могуць некалькі гадзін размаўляць, гуляць. Яны спрабуюць нават падчас вайны весці нармальнае дзіцячае жыццё. Але гэта не адмяняе, што яны ўсё разумеюць. Дзеці не ведаюць, што такое смерць, і ім лягчэй перанесці гэта.
Памятаю, што неяк у дарозе спыніліся, вывела дзяцей у лес, каб яны справілі свае фізіялагічныя патрэбы. І тут пачалася бамбёжка Гастомеля. Мы стаім пасярод леса, і тут пачынае ўсё зіхацець ад успышак. Кажу пра гэта дзецям, а сын спакойна адказвае, што яму яшчэ патрэбна секунда», — расказвае Кацярына.
«Дачка з другога тыдня вайны самастойна штодня займаецца па ўсіх прадметах»
Святлану і яе пятнаццацігадовую дачку Любоў вайна заспела ў Вышгарадзе. Яны вырашылі нікуды не з’язджаць, а застацца, бо Украіна за гэты час стала для іх другім домам.
«Таксама я прадчувала праблемы легалізацыі ў Еўропе з беларускім пашпартам. Мы ўпэўненыя, што перамога за намі. Гэта нашая радзіма, якую трэба абараняць, бо Беларусь ужо акупаваная ворагам.
У дзень пачатку вайны дачка прачнулася ад выбухаў і прыбегла да мяне ў пакой. Я сама не разумела, што адбываецца. Калі выбухі працягнуліся і затрэсліся вокны, стала ясна. Сабралі дакументы, нейкія рэчы. Яна вельмі хутка рэагавала, слухала мяне. Канешне, зносін з аднагодкамі ёй не хапае. У яе зараз узрост, калі хочацца пагуляць», — кажа Святлана.
Фота: АР
Самы трывожны перыяд у падлетка пачаўся, калі яна прачытала, што ракеты на Украіну ляцяць з Беларусі. У яе было тады адно пытанне: «За што?».
«Першыя тры дні былі самыя крытычныя. Мы збіралі аптэчку, уладкоўвалі падвал. Наш горад вайну толькі чуе, але на свае вочы не бачыць. І гэта менавіта тое, што дапамагае больш-менш выстаяць маральна.
Дачка з другога тыдня вайны самастойна штодня займаецца па ўсіх прадметах. Вучыцца паводле раскладу з дзённіка. Але вось абвясцілі ўжо, што школа ў нашым горадзе пачнецца анлайн з 4 красавіка.
Ёсць, вядома, у яе перажыванні наконт ведаў, да вайны ў нас былі планы паступлення ў ліцэй. Вырашылі не панікаваць, усе праблемы па меры паступлення будзем вырашаць», — кажа яна.
Дзень таму ў дачкі Святланы быў дзень народзінаў. У горадзе, дзе яны застаюцца, няма тортаў. Пяклі свой з таго, што было.
«Я спыталася, што ёй падарыць. Яна на мяне доўга глядзела і спыталася, ці можна.
Дачка сказала, што яе дзень народзінаў святкаваць не будзем. Вось ёй 15 год, няма свята. Плачу. А яшчэ яе сябровак на дзень народзінаў не пусцілі бацькі. Баяцца адпускаць у такі час.
Люба перапісваецца з аднакласнікамі. У апошні час усё радзей. Многія з'ехалі. Сваё жыццё, клопаты», — уздыхае Святлана.
«Яшчэ вучу дзяцей есці тое, што ёсць»
Алена выбіралася з Кіева разам з двума дзецьмі — Аляксандрам і Яўгеніяй. Ім 12 і 13 год. Спачатку сям’я пае’хала ў невялікі пасёлак пад горадам Макараў. Там яны прабылі дзевяць дзён у падвале. Зараз Алена з дзецьмі знаходзіцца ў Івана-Франкоўску.
«Мы загадзя рэпеціравалі збор трывожнага чамаданчыка. У пачатку лютага яшчэ, калі назвалі першыя магчымыя дні ўварвання Расіі ва Украіну, я з дзецьмі паразмаўляла пра гэта і расказала, што мы будзем рабіць у такім выпадку.
У дзень пачатку вайны я пабудзіла дзяцей і сказала, што трэба збірацца. Яны вельмі хутка арганізаваліся, дасталі валізкі, паклалі самае неабходнае. У іх ужо на той момант быў загадзя складзены спіс. Узялі, дарэчы, падручнікі. Мы селі ў машыну і паехалі. Я з імі размаўляла ўвесь час, ім было страшна, калі побач з намі чуліся выбухі, калі яны бачылі разбураныя пасёлкі, тэхніку.
Наогул у дзяцей добра працуе ахоўная рэакцыя. Мае мне задавалі пытанні, што мы будзем далей рабіць, я спакойна на іх адказвала, і яны нармальна гэта ўсё ператраўлівалі. Цяпер дзеці навучыліся рэагаваць на сірэны, выбухі. Разумеюць, калі яны далёка, а калі блізка.
Яшчэ вучу дзяцей есці тое, што ёсць. Напрыклад, калі мы былі ў падвале, у бліжэйшых крамах не было ежы. Было тое, што ўзялі з Кіева», — кажа яна.
Фота: АР
Першы час адцягнуць увагу дзяцей на нешта іншае Алене было складана. У іх не было вучобы, толькі праз два тыдні настаўнікі пачалі рабіць анлайн-заняткі.
«Да вучобы я адцягвала іх увагу на прыгатаванне ежы, уборку, дапамогу астатнім людзям. А зараз у нас усё разам, без справы яны не сядзяць. І калі дапамагаюць, адчуваюць сябе карыснымі. Жывем, як у камуне. У кожнага свае абавязкі, — дзеліцца Алена. —
А што датычна палітыкі, то ў маіх дзяцей і без дарослага меркавання сфарміраваны погляд, што рускія напалі на Украіну. І ён не навязаны. Дзеці бачаць, што адбываецца навокал, і яшчэ маюць зносіны са сваімі мясцовымі аднакласнікамі. Зразумела, што інфармацыяй паміж сабой яны абменьваюцца.
Вядома, Беларусь тут выступае як краіна-агрэсар, але я стараюся не фарміраваць у дзяцей абурэнне да радзімы. Я ім тлумачу, што мы не едзем туды, пакуль там такая дзяржава. Яны хочуць убачыцца са сваякамі, але не заставацца там. Таму я проста тлумачу, што зараз такі час, які трэба перачакаць. Пакуль тут спакойна, мы будзем тут».
Чытайце таксама:
Як размаўляць з дзецьмі пра ваенныя падзеі? Парады псіхолага
«Людзі з'язджаюць з разуменнем, што хутка яны не вернуцца». Псіхолаг пра новую хвалю міграцыі з Беларусі
