Nadychodzić para stvaryć niejki bolš abjomny biełaruski pohlad na Druhuju suśvietnuju vajnu.
Treba, narešcie, pryznać, što biełarusy vyjavali ŭ toj vajnie na troch bakach: u Čyrvonaj armii, na baku Vermachta i ŭ polskich Armii Krajovaj i armii hienierała Andersa.I na kožnym z tych bakoŭ biełarusy mieli svaju praŭdu, zmahajučysia ci suprać Hitlera, ci suprać Stalina, ci suprać abodvuch.
Ja pierakanany, što asudžeńnia ci ŭchvaleńnia zasłuhoŭvajuć tolki indyvidualnyja ŭčynki tych ci inšych ludziej. Pahałoŭna abviaščać hierojami čyrvonaarmiejcaŭ (ci, tym bolš, jakujuś BKA) niapravilna hetaksama, jak i zapisvać ludziej pahałoŭna ŭ złačyncy tołki za prynaležnaść da taho ci inšaha boku ŭzbrojenaha kanflikta.
I indyvidualny padychod pavinien pačynacca z ułasnaj siamji, z pamiaci pra ŭłasnych prodkaŭ i svajakoŭ, jakija prajšli praz Druhuju suśvietnuju ci nie viarnulisia ź jaje. Ichnuju pamiać i treba paminać u hety dzień.
Niejkich palityčnych ci «nacyjatvorčych» vysnovaŭ z 9 maja dla Biełarusi rabić niemahčyma, chacia ŭłada marna sprabuje hetym zajmacca.
Pasprabavaŭ trochi parazvažać na hetu temu ŭ «Novaj Eŭropie»:
«9 maja dla Biełarusi — heta dzień pieramohi SSSR nad
nie daje prava razhladać złačynstvy savieckaha režymu adasoblena ad astatnich padziejaŭ taho etapu historyi i ad Druhoj suśvietnaj vajny ŭ tym liku.Jak i budavać bačańnie historyi Druhoj suśvietnaj biez pamiaci pra toje, što SSSR u značnaj stupieni sam dapamoh stanaŭleńniu nacysckaj vajennaj mašyny i
Pieramoha SSSR u Druhoj suśvietnaj taksama nie daje prava pahałoŭna i pavodle aznačeńnia zapisvać tych, chto vajavaŭ suprać Čyrvonaj Armii, u zdradniki i złačyncy. Pavodle historykaŭ, za Niamieččynu ciaham vajny vajavali da miljona savieckich hramadzian — heta biesprecedentnaja ličba dla historyi Rasii.
Paśla dałučeńnia da SSSR, pa Zachodniaj Biełarusi i Zachodniaj Ukrainie prakaciłasia chvala represij i kalektyvizacyi.Biespasiarednie pierad svaim adstupleńniem u pryfrantavoj pałasie NKVD, što nazyvajecca, «razhružała turmy» i likvidoŭvała pazastałych viaźniaŭ, šmat jakija ź ich byli palityčnymi. U Biełarusi ŭ hetyja dni pradstaŭniki NKVD zabili sotni ludziej u Ašmianach, Minsku, Hłybokim dy inšych haradach.
Niaŭžo aficyjnaja sučasnaja biełaruskaja i rasijskaja dziaržaŭnyja ideałohii surjozna ličać, što blizkija hetych i šmat jakich inšych zakatavanych ci sasłanych u kancentracyjnyja łahiery ludziej musili vajavać za savieckuju ŭładu i nie mieli razhladać prychod niemcaŭ jak vyzvaleńnie?
Niaŭžo dziaržaŭnaja ideałohija sapraŭdy ličyć, što za savieckuju ŭładu musili vajavać zachodniebiełaruskija sieparatysty (jakija i ŭtvarali kaściak budučaj BCR), jakija paśla «vyzvaleńnia» savietami Zachodniaj Biełarusi ŭ 1939 hodzie vielmi chutka kančatkova ŭśviedamili (tyja ź ich, kaho na toj momant jašče nie rasstralali ci sasłali ŭ kancłahier), jakoj «svabody» varta čakać ad balšavikoŭ?
Z druhoha boku, antysavieckaść nie apraŭdvaje tych biełaruskich palitykaŭ i vajskoŭcaŭ, jakija vidavočna viedali pra Chałakost dy inšyja nacysckija złačynstvy ŭ Biełarusi, ale nie procistajali im. Usie pravilnyja vysnovy zrabiŭ Niurnbierhski praces. Ludzi, jakija spryjali hienacydu habrejaŭ i raspravam nad mirnym nasielnictvam uvohule, jość saŭdzielnikami hetych złačynstvaŭ, navat kali pry hetym jany kiravalisia ŭzvyšanymi namierami što da biełaruskaj niezaležnaści.
Zaplamiŭšy biełaruski nacyjanalny ściah supracoŭnictvam z Hitleram, hetyja ludzi mocna pastavili pad sumnieŭ karyść, jakuju jany chacieli prynieści svajoj krainie.
Narešcie, asobnym, trecim bokam u historyi Druhoj suśvietnaj vajny ŭ Biełarusi staić polskaja Armija Krajova, u jakoj vajavali tysiačy tutejšych žycharoŭ.
Dla šmat jakich biełarusaŭ (u tym liku pravasłaŭnych i tych, chto vyznačaje siabie jak ludziej biełaruskaj nacyjanalnaści) mižvajennaja Polšča była na paradak bolš pryvabnaj dziaržavaj, čym SSSR ci hitleraŭskaja Niamieččyna. Ličyć AK «nie našymi» my padstavaŭ nie majem.»
