«Unutry Biełarusi kali čuješ pra represii, nie chočaš heta ŭsprymać»
Siarhiej Pukst źjechaŭ ź Biełarusi ŭ pačatku žniŭnia 2023-ha. Za miesiac znajšoŭ žyllo ŭ Varšavie, i da jaho pierajechała siamja.
«Była taja dziŭnaja dvaistaja situacyja, kali cisk byccam to ŭzmacniaŭsia, to słabieŭ. Znachodzišsia ŭ režymie pastajannych arelaŭ, a kab źjechać, treba ŭsio kinuć, i ty nie viedaješ, što budzie dalej, u inšaj krainie. Ale byŭ katalizatar adjezdu — štraf, jaki pryznačyli majmu svajaku za danat, dy i mianie pry žadańni było za što brać, — tłumačyć muzyka adjezd.
Praź niejki čas paśla 2020-ha mnie pierastali davać hastrolnaje paśviedčańnie dla kancertaŭ u «Hrafici» — adnym ź niešmatlikich kłubaŭ, dzie ja vystupaŭ. Ja trapiŭ u čorny śpis: moh vystupać za «miłaścinu», to-bok za danaty, ale bilety na maje vystupy pradavać bolš nie dazvalali, heta byŭ peŭny majačok».
Ale ŭ Minsku, zhadvaje Pukst, usio ž isnavała kulturnaje žyćcio. Źniešnie ničoha brutalnaha nie adbyvałasia, i heta, na dumku Siarhieja, samaje strašnaje, bo aśfiksija, vypampoŭvańnie kisłarodu adbyvajecca vielmi niezaŭvažna.
Muzyka vielmi dobra razumieje tych ludziej, jakija nie znachodziać u sabie siły i mahčymaści źjechać. Žyćcio za miažoj kaštuje hrošaŭ, i Siarhiej sam žyvie nie za hrošy z muzyki, a za zarobak vykładčyka anhlijskaj movy.
Pukst razvažaje pra toje, jak emihracyja źmianiaje razumieńnie žyćcia ŭ Biełarusi: «Kali ty vyjazdžaješ z krainy, ty ŭsprymaješ padziei ŭ Biełarusi dvuchmierna. Heta vielmi adroźnivajecca ad trochmiernaha ŭspryniaćcia tych ža rečaŭ, bo ŭ trochmiernaści ty nie adčuvaješ aśfiksiju tak jarka. Zvonku zrazumieła, što ŭ Biełarusi jość represii, pryhniečańnie asoby, niemahčymaść vykazvacca i pazbaŭleńnie naturalnych pravoŭ čałavieka. Kali ty znachodzišsia ŭnutry krainy i nie bačyš zboku, što z taboj adbyvajecca, ty hetyja rečy nie adčuvaješ, musiš pastajanna ŭ siabie abudžać hetaje adčuvańnie.
U hałavie prachodzić šmat roznych scenaryjaŭ, až da taho, što ŭsio ścichnie samo saboj. Palityka ŭ Biełarusi bahata ŭ čym abapirajecca na paradak dnia, a hety paradak dnia moža pieraviarnucca choć zaŭtra. Na žal, heta pryčyna, čamu ludzi zadumvajucca, što varta niešta zrabić, časam kali heta ŭžo pozna i represiŭnaja mašyna zakranaje niepasredna ich. Ludzi traplajuć za kraty i dumajuć: treba było źjazdžać, ale byccam ničoha nie pradkazvała takoj situacyi».
Muzyka nikoli nie žyŭ praciahły čas navat pa-za Minskam. Jon nie ličyć svoj pierajezd paŭnavartasnaj emihracyjaj — chutčej, heta pierasialeńnie z adnoj častki biełaruskaha socyuma ŭ inšuju. Kamunikacyja, kulturnyja i čałaviečyja suviazi tut dastatkovyja dla taho, kab nie adčuvać siabie emihrantam. U dadatak Pukst adčuvaje ŭsplosk cikaŭnaści da siabie — za niekalki miesiacaŭ jon daŭ niekalki solnych kancertaŭ.
Bahata chto, razvažaje Siarhiej, nie ŭsprymaje emihracyju tak pazityŭna, a to i pieražyvaje jaje jak ciažkuju padzieju. Ale muzyka nie vyklučaje pierajezdu nazad, kali situacyja ŭ Biełarusi stanie spakajniejšaj.
Pukst vyłučaje niečakanuju karaniovuju prablemu žyćcia ŭ aŭtakratyčnych režymach — nudotu: «Tam moža być vielmi dabrabytna i bieskłapotna, ale tvajo žyćcio prosta ŭciakaje.
Jašče jość momant adsutnaści ryzyki: heta jak u sanatoryi ci pijanierskim łahiery — dzieciam dajuć kišennyja hrošy, možna na ich nabyć marožanaje, časam troški pachulihanić. Hałoŭnaje, kab ty nie zamachvaŭsia na asnovy hetaha łakalnaha suśvietu, a tak žyćcio vyhladaje navat mienš žorstka, čym u hetym akułavym śviecie kapitalizmu.
Navat tut, u biaśpiečnaj atmaśfiery, my viedajem nie pra ŭsich, kaho zabirajuć. A kali pra represii nielha havaryć, heta tym bolš nieviadomaje. Kali pa kahości prychodziać, pra heta viedaje vielmi mała ludziej, ciapier ludziej prosta cicha i niezaŭvažna vykreślivajuć z žyćcia. Niama kanałaŭ, kab heta dobra adsačyć, i my kažam pra represii tolki tamu, što adsiul jany lepš bačnyja.
A ŭnutry pra heta daviedvaješsia tolki pa čutkach, i vielmi časta, kali ty čuješ pra represii, ty nie chočaš heta ŭsprymać. Tam represii nie takija vidavočnyja, jak za miažoj, a tut jany robiacca faktam statystyki».
«Pośpiech u tryccaci čałaviek — heta taksama pośpiech»
U Polščy Siarhieju nie chapaje hadzin u sutkach. Jon daje pryvatnyja ŭroki anhlijskaj movy, pracuje ŭ subotniaj škołcy dla biełarusaŭ, zajmajecca muzykaj i ŭdzielničaje ŭ kancertach. Muzyčnaje alter-eha Siarhieja, Hieorhij Dabro, taksama akazaŭsia ŭ Polščy zapatrabavany. Chacia samoha muzyku heta trochi ździviła: Dabro šmat u čym zasnavany na ruskamoŭnaj pop-muzycy i zamiašany na hiendarnych stereatypach.
Vystupać u Jeŭropie muzyku vielmi kamfortna — ludzi jaho čakajuć. Siarhiej pahladaje nie tolki na asnoŭnyja łakacyi biełarusaŭ za miažoj, Varšavu i Vilniu, ale i na bolš novyja — Bierlin, Niderłandy, mahčyma, Čechiju, dy i nie tolki.
U Varšavie Pukst sustreŭ muzykaŭ, ź jakimi pracavaŭ u Minsku, u tym liku Uładzimira Lankieviča z hurta Syndrom Samazvanca. Tak adjezd dazvoliŭ adnavić pracu. Akramia hetaha, Siarhiej robić sumiesny prajekt z bubnačom Uładzimiram Ahajanam, Hieorhij Dabro taksama ŭžo daŭ niekalki kancertaŭ i płanuje vystupić u studzieni.
Muzyka ŭ zachapleńni ad Varšavy — nazyvaje jaje cudoŭnym horadam, u dziesiać razoŭ lepšym za Minsk. Dapuskaje, što jaho zachapleńnie vyhladaje nie zusim darečnym, ale nie moža nie adznačyć dynamičnuju arhanizacyju žyćcia ŭ polskaj stalicy.
Kancerty Puksta zbolšaha kamiernyja, ale muzyku hetaha chapaje: «Čałaviek, jaki pracuje na patrebu, nikoli nie budzie značny. Isnujuć roznaha kštałtu śpiekulacyi na palityčnym, i nie tolki, paradku dnia. Usio heta minie, a sapraŭdnaja tvorčaść, u jakuju ja vieryŭ ź junactva, zastaniecca. Jana moža pieratvaryć čałavieka, prymusić jaho pieražyć katarsis i źmianicca.
Kali da ciabie prychodzić tryccać čałaviek, heta tyja samyja tryccać čałaviek, a stadyjon — prosta šmat ludziej, jakim tak ci inakš niama čaho rabić, dy jašče samych roznych».
Pukst tłumačyć — u jaho jość ustanoŭka zrabić składany i cikavy pradukt, a ŭžo pytańnie jaho zapatrabavanaści vyrašycca samo saboj.
«Prosta kali ty robiš niešta dla siabie, robiš heta dobra i tabie heta padabajecca — heta i jość samaje hałoŭnaje. A kali ty abapiraješsia na čužyja čakańni, ciabie, chutčej za ŭsio, čakaje pravał. Pośpiech u tryccaci čałaviek — heta taksama pośpiech», — upeŭnieny Siarhiej.
«Ja sam doŭha znachodziŭsia pad vialikim upłyvam rasijskaj kultury»
Na dumku Puksta, paradyhma «mastactva dziela mastactva» sastareła: «Nasamreč ty možaš rabić kamiercyjnaje mastactva, a možaš — toje, što hruba vyznačajuć jak art-chaus ci alternatyŭnuju muzyku. Čamu jana alternatyŭnaja kamiercyjnaj žujcy?
Kali ty śviadoma robiš važnaje dla inšych, ty robiš heta ni dla koha. Rabi važnaje dla siabie — i tady jano budzie važnym dla inšych. Kali ty sprabuješ vyrazić svoj unutrany śviet i padzialicca im, kali heta toje tvajo ŭnikalnaje pieražyvańnie, jakoje ŭ kimści adabjecca — niachaj heta budzie navat nie tryccać, a piać čałaviek — ty ŭžo zrabiŭ vialikuju spravu. Bolšuju, čym kali b ty prosta daŭ ludziam FM-žujku ci niešta, što, pa tvaich raźlikach, musić mieć kamiercyjny pośpiech».
Siarhiej raskazvaje, što ŭ jaho płejliście jość muzyki z antyŭkrainskimi pohladami — naprykład, rasijski bard Naveła Maćviejeva, jakaja padtrymała aneksiju Kryma. Ale jon usio bolš schilajecca da idei kenselinhu rasijskaj kultury.
«Ja liču, što ciapierašnija dziejańni Rasii nie majuć nijakaha apraŭdańnia i ŭsio rasijskaje varta zakryvać pa ŭsich frantach. Heta niejkaja dziŭnaja, niečałaviečaja, hłuchaja i małapradkazalnaja enierhija, jakuju treba maksimalna abmiežavać. Ja sam havaru pa-rusku i doŭha znachodziŭsia pad vialikim upłyvam rasijskaj kultury, ale heta taho nie vyklučaje.
Zrazumieła, što ŭ kožnaj kultury jość roznyja pradstaŭniki. Ale nie dumaju, što my stracim niešta śmiarotnaje, kali peŭnaja častka rasijskaj kultury budzie zabaronienaja».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Što za hurt Nizkiz, jaki amal u poŭnym składzie zatrymali ŭ Mahilovie
«Pieśnia, jakoj ja raźvitajusia z 2023». Premjera ad Siarhieja Bašłykieviča
