Adzin z bajevikoŭ paleścinskaha radykalnaha ruchu CHAMAS, jaki dniami ździejśniŭ terarystyčnaje ŭvarvańnie ŭ Izrail. Fota: OPA Images / Contributor Getty Images
Kab lepš zrazumieć sutnaść tych, kamu mienavita supraćstaić Izrail z momantu ŭźniknieńnia samoj dziaržavy ŭ 1948 hodzie, my źviarnulisia da doktara palityčnych navuk i aŭtara šmatlikich artykułaŭ u zachodnich navukovych časopisach. Imia daśledčyka ź miekravańniaŭ biaśpieki nazyvacca ŭ tekście nie budzie z-za jaho rehularnych navukovych kamandzirovak u aŭtarytarnyja rehijony.
Razmova ŭ artykule pojdzie ab paleścinskim radykalnym ruchu CHAMAS, čalcy jakoha na dniach ździejśnili masavy terarystyčny napad na Izrail i zabili bolš za tysiaču čałaviek, a taksama zachapili bolš za sotniu zakładnikaŭ, jakim pahražaje śmierć).
Achviary napadu CHAMAS na vulicy ŭ Izraili. Fota: picture alliance / Contributor Getty Images
«Jany nie zaŭsiody byli radykałami. Spačatku heta byŭ sacyjalny ruch»
Dla pačatku nahadajem, što ŭ vytokach kanfliktu pamiž Izrailem i Paleścinaj lažyć status paleścincaŭ na ich ułasnaj ziamli. Reč u tym, što jašče pierad stvareńniem Izraila ŭ 1948 hodzie i niahledziačy na toje, što častka tych ziamiel ličyłasia «kałyskaj habrejskaha naroda», na tych terytoryjach stahodździami pieravažna žyli paleścincy, jakija taksama ličać hetyja terytoryi svaim histaryčnym domam.
Paśla skančeńnia Druhoj suśvietnaj vajny, uličvajučy katastrafičnaje stanovišča habrejaŭ z-za Chałakostu, navastvoranaja AAN vyrašyła viarnuć ich na histaryčnuju radzimu i dapamahčy sa stvareńniem ułasnaj krainy, jakoj habrei byli daŭnym-daŭno pazbaŭlenyja.
Dla hetaha AAN pastanaviła padzialić tady padmandatnuju Vialikabrytanii Paleścinu na dźvie niezaležnyja dziaržavy: habrejskuju i arabskuju. Budučaj habrejskaj dziaržavie było vydzielena 55% terytoryi Paleściny, prytym, što ŭ toj čas arabaŭ u Paleścinie było ŭdvaja bolej, čym habrejaŭ.
Dla paleścincaŭ ž heta značyła stratu bolšaj pałovy svajoj ziamli. Jany adchilili płan padziełu Paleściny, i na dapamohu im pryjšli armii susiednich arabskich dziaržaŭ. Słabyja, kiepska ŭzbrojenyja armii. Jany prajhrali vajnu habrejskim apałčencam — taksama słaba ŭzbrojenym, ale matyvavanym, jakija viedali, što takoje Chałakost i bieździaržaŭnaść.
Tak pačałasia biaskoncaja śpiral hvałtu nie tolki pamiž Izrailem i Paleścinaj, ale i pamiž habrejskim i arabskimi narodami, jakoje vyliłasia ŭ niekalki žorstkich vojn i kanfliktaŭ za vyžyvańnie i ziemli. U bolšaści ź ich pieramožcam vyjšaŭ Izrail, dziakujučy čamu značna pryros u terytoryjach. Paleścina ž dahetul nie pryznajecca dastatkovym kołam krain, kab stać paŭnavartasnym čalcom AAN.
Paleścinski pratestoviec trymaje płakat z mapami Izraila (bieły koler) i Paleściny (zialony koler), pačynajučy z momantu, kali Izraila jašče nie isnavała, i da sučasnaści. Fota: NurPhoto / Contributor Getty Images
U vyniku na terytoryjach, jakija zastalisia ŭ paleścincaŭ, stali nabirać papularnaść idei revanšyzmu, adnaŭleńnia spraviadlivaści z paleścinskaha punktu hledžańnia, a taksama zachavańnia i ŭmacavańnia paleścinskaj identyčnaści i tradycyj. Na asnovie hetych idej źjaviłasia mnostva arhanizacyj i farmavańniaŭ miakkaha i radykalnaha charaktaru, siarod jakich byŭ i CHAMAS, u aficyjnaj chartyi jakoha akreślena meta «skinuć Izrail u mora».
«CHAMAS (ad arab. Charakat al-Mukavama al-Isłamija, albo «Ruch isłamskaha supracivu») — heta adzin z samych upłyvovych isłamisckich ruchaŭ sučasnaści. Jon paŭstaŭ na pačatku 1990-ch hadoŭ, kali bolšaść frakcyj supracivu, jakija uvachodzili ŭ Arhanizacyju vyzvaleńnia Paleściny (AVP), pierastali prasoŭvać śviecki ład žyćcia siarod paleścincaŭ.
Z pačatku 1980-ch hadoŭ pieravažna śvieckaja AVP pačynaje słabieć, i, choć na pačatku 1990-ch jaje kiraŭnictva zmahło zaklučyć peŭnuju ŭhodu ź Izrailem, hetaja ŭhoda ŭvohule nie pryviała da realnaha dziaržavaŭtvareńnia i pryznańnia Paleściny, što rasčaravała mnohich paleścincaŭ i padšturchnuła ich da padtrymki alternatyŭnych palityčnych hrupovak, jakija źviartalisia da kaštoŭnaściaŭ i simvałaŭ isłama», — raskazaŭ «Našaj Nivie» historyk i daśledčyk isłamisckich hrupovak.
CHAMAS uźnik na bazie paleścinskaj sietki mižnarodnaj radykalnaj relihijnaj arhanizacyii «Braty-musulmanie». Hetaja arhanizacyja pryznanaja mnohimi krainami terarystyčnaj z-za taho, što jana stavić sabie za metu maštabnaje źniščeńnie niemusulmanskich ŭradaŭ dla stvareńnia «Vialikaha isłamskaha chalifata».
Ideałohija CHAMAS, takim čynam, vynikała z asnovatvornaj dla prychilnikaŭ palityčnaha isłamu ideałohii «Bratoŭ-musulmanaŭ» (viadomych pad arabskaj nazvaj «ichvany», to bok «braty»), tłumačyć daśledčyk.
«Treba padkreślić, što, pry ŭsioj razmaitaści radykalnych isłamskich hrupovak, ich dziela jamčejšaha razboru i analizu možna dzialić na dźvie vialikija hrupy — umoŭnych «ichvanaŭ» i «sałafitaŭ». Ichvany adpačatku i dahetul imknulisia i imknucca pieratłumačyć normy isłamu, vypracoŭvajučy ŭsiebakovyja, hruntoŭnyja i detalovyja prahramy pabudovy madernaha hramadstva z uvahaj da kaštoŭnaściaŭ i dahmataŭ isłamu.
A sałafitaŭ, naadvarot, cikaviać najpierš za ŭsio vonkavyja rytuały i normy, fietyšysckija i rytualisckija aśpiekty isłamskaj daktryny. Jany chutčej schilajucca da vyniščeńnia ŭsiaho madernisckaha, akramia zbroi dy roznych čysta techničnych pryładaŭ, jakija patrebnyja dla praviadzieńnia džychadu (śviatoj vajny suprać niaviernych).
Krajni prykład sałafitaŭ — heta IHIŁ», — padkreśliŭ historyk.
«Varta nie źmiešvać hetyja płyni, kab zrazumieć śpiecyfiku CHAMAS. Jaho ciapierašniaja radykalizacyja i ssoŭvańnie ŭ bok vajskovych srodkaŭ i džychadu źviazanyja z kankretnaj situacyjaj, jakaja skłałasia ŭ Paleścinie, najpierš u Hazie, u apošnija paru dziesiacihodździaŭ. Ad pačatku CHAMAS pracavaŭ najbolš z paleścinskim nasielnictvam, a nie na ŭmoŭnuju vytvorčaść rakiet. Hałoŭny kirunak dziejnaści arhanizacyii byŭ sacyjalnym (budaŭnictva škoł, balnic, dziciačych sadoŭ i inš.), što, adnak, nie robić jaho libieralnym ci pacyfisckim».
Adzin ź lidaraŭ CHAMAS zajaŭlaŭ, što sacyjalnaj dziejnaści jaho ruchu ŭ minułym dapamahaŭ finansava ŭ tym liku sam Izrail.
«Što ž tyčycca Irana i mifu ab tym, što CHAMAS źjaŭlajecca jaho maryjanietkaj, chočacca adznačyć, što CHAMAS nie tolki nie padparadkavany Iranu i nie zaležyć ad jaho (u situacyi šmathadovaj ščylnaj błakady siektara Haza ciažka havaryć pra niejkija surjoznyja pastaŭki z hieahrafična addalenaha Irana, toj ledź utrymlivaje na płyvu siryjski režym i «Chiezbału»), ale i nie raz vajavaŭ suprać Irana ŭ Siryi i inšych krainach (nie kažučy ŭžo pra toje, što CHAMAS składajecca z sunitaŭ, a ŭ Iranie — šyity).
U ich tolki supolny vorah. Iran žadaje naładzić adnosiny z CHAMAS bolš, čym sam CHAMAS cenić uzajemaadnosiny z Tehieranam», — kaža palitołah.
Bajavik CHAMAS daje patrymać aŭtamat adnamu z paleścinskich dziaciej padčas zbrojevaj vystavy ŭ Hazie. Fota: picture alliance / Contributor Getty Images
«U vyniku CHAMAS u 2006 hodzie pieramoh na vybarach u siektary Haza, adnoj ź dźviuch abłaściej Paleściny, jakimi častkova kirujuć ułady tak zvanaj Paleścinskaj aŭtanomii, jakuju nie pryznajuć za paŭnavartuju dziaržavu zachodnija krainy. CHAMAS nie prosta pieramoh, a mocna padarvaŭ kantrol karumpavanych i nieefektyŭnych uładaŭ Paleścinskaj aŭtanomii.
Siektar Haza praciahvajuć błakavać sumiežnyja dziaržavy — Izrail i Jehipiet. Tym nie mienš CHAMAS utrymaŭsia, utrymalisia i jahonyja struktury, chacia błakada ŭsie hetyja hady była davoli ščylnaj, a Izrail uvieś čas sprabavaŭ źniščyć jaho struktury (u tym liku padčas naziemnaj apieracyi Izraila 2014 hoda z zafiksavanymi AAN šmatlikimi achviarami siarod mirnaha nasielnictva)», — praciahnuŭ daśledčyk isłamisckich hrupovak.
Na jaho dumku, moc CHAMAS vyličajecca nie tolki kolkaściu bajcoŭ i prychilnikaŭ.
Ich upłyŭ i vyžyvańnie harantujucca i padmacoŭvajucca aŭtanomnaściu dziejańniaŭ va ŭmovach błakady i piermanientnych kanfliktaŭ, zdolnaściu zbolšaha isnavać za ŭłasnyja srodki (to-bok za hrašyma i resursy svaich prychilnikaŭ i svaich struktur), mocnaj ideałohijaj palityčnaha isłamu z sacyjalnaj padtrymkaj nasielnictva, sajuzami z roznymi krainami i ruchami ŭ rehijonie, a taksama faktam ukaranionaści CHAMAS u Paleścinie, dzie jość miačeć al-Aksa i inšyja važnyja dla musulman śviatyja miescy.
«Spałučenńnie pieraličanych faktaraŭ i jość asnoŭnaja pryčyna taho, čamu ŭpłyŭ CHAMAS u musulmanskim i arabskim śviecie značna pieravyšaje naminalnyja ličbavyja pakazčyki jaho čalcoŭ i bajcoŭ», — padahulniŭ historyk.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie bolš pa temie vajny Izraila suprać CHAMAS:
Izrail abviaściŭ pra poŭnuju błakadu siektara Haza
Praktyčny «Žalezny kupał», abo Čym Izrail abaraniajecca ad paleścinskich rakiet
«U sinahohu zabieh čałaviek i vyhuknuŭ «Vajna». Biełarusy ŭ Izraili dzielacca ŭbačanym u hetyja dni
Padčas bajoŭ u Izraili ciažka paranieny hienierał Armii abarony — uradženiec Biełarusi
