Futbalisty «Arysa» z hałoŭnym trenieram kamandy Alaksiejem Špileŭskim. Fota: arisfc.com
«Na matčy chadziła čałaviek ź piaćdziasiat, u takim stanie my atrymali kamandu»
Alaksieju Dazorcavu — 37. Raniej jon pracavaŭ u žurnalistycy: pačynaŭ na «Biełsacie», a paśla na maskoŭskim kanale «360°». U 2018 hodzie biełarus skončyŭ svaju televizijnuju karjeru i z taho času zajmaŭsia markietynham, rabiŭ roznyja kamiercyjnyja prajekty praz ułasnaje ahienctva.
A potym jaho znajšoŭ Uładzimir Fiodaraŭ, biełaruski biznesmien i prezident kiprskaha kłuba «Arys». Hetaja limasolskaja kamanda isnuje ŭžo amal stahodździe, ale raniej trafiejami zaŭziataraŭ nie asabliva ciešyła. Dazorcaŭ raskazvaje:
«Heta adzin z samych starych kłubaŭ na Kipry. Jon byŭ zasnavany ŭ 1930 hodzie, kłub taksama byŭ siarod zasnavalnikaŭ kiprskaj futbolnaj fiederacyi. «Arys» — adna z samych pavažanych kamandaŭ, ale kłub nikoli nie mieŭ ni tytułaŭ, ni vialikich pośpiechaŭ (da 2023 hoda, kali kamanda stała čempijonam Kipra. — «1906»). Dumaju, adny z samych paśpiachovych časoŭ dla kłuba — heta kaniec 80-ch, kali tut hulaŭ viadomy saviecki i ŭkrainski futbalist Aleh Błachin, uładalnik «Załatoha miača», ale ž pośpiechaŭ i tady nie było.
Potym pajšli vielmi ciažkija 90-ja i pačatak nulavych. Kamandu nazyvali «liftam»: kłub to padaŭ u lihu nižej, to padymaŭsia vyšej. Skončyłasia heta tym, što na matčy chadziła čałaviek ź piaćdziasiat, i ŭ takim stanie my atrymali kamandu. Tady «Arys» znachodziŭsia nie ŭ vyšejšaj lizie, jak ciapier, a ŭ pieršaj, to-bok na lihu nižej».
U «Arysa» ŭ 90-ja chutka źmianialisia kiraŭniki, nie było spartovych pośpiechaŭ, a heta vielmi ŭpłyvaje na papularnaść kłuba i na toje, jak da jaho staviacca ludzi. U takoj situacyi, kali tvaja kamanda ničoha nie moža dasiahnuć, zaŭziataraŭ robicca ŭsio mienš i mienš.
Tak i stałasia: bahata svajakoŭ tych, chto ciapier zaŭzieje za inšyja kłuby — dzied, baćka, dziadźka, svat, — raniej byli z «Arysam». Ale praz toje, što ŭ kłuba doŭha nie było pośpiechaŭ, zaŭziatary apuścili ruki i vyrašyli źmianić svaje kłubnyja pieravahi.
Fota: archiŭ Alaksieja Dazorcava
Ciapier u «Arysie» šmat biełarusaŭ, i heta nie tolki Fiodaraŭ dy Dazorcaŭ. Tam hulajuć, naprykład, małady forvard Arciom Šumanski i kapitan biełaruskaj nacyjanałki Jaŭhien Jabłonski, hałoŭnym trenieram pracuje Alaksiej Špileŭski — były trenier bresckaha «Dynama». Tak što «Arys» — davoli biełaruski prajekt i dakładna samy biełaruski kłub na Kipry. Chacia, jak heta i byvaje ŭ jeŭrapiejskich kłubach, u kamunikacyi z kamandaj Dazorcaŭ vykarystoŭvaje anhlijskuju movu (a ŭ kamunikacyi z prajektam «1906» — biełaruskuju).
Špileŭskaha adznačym asobna. Małady trenier (ciapier Alaksieju 35) upieršyniu vyvieŭ «Arys» u jeŭrakubki, stvaryŭ kamandu ź vidoviščnym futbołam i pryvioŭ kłub da pieršaha čempijonstva za amal stahodździe isnavańnia. Raniej biełarus pracavaŭ u bresckim «Dynama», kazachskim «Kajracie», niamieckim «Erchiebirhie», ale na Kipry jon całkam raskryŭsia. Tamu nie ździvimsia, kali paśla hetaha Alaksiej pierabiarecca ŭ jakuju bolš prestyžnuju lihu.
«Usio toje, što robić «Arys», na Kipry dakładna nichto nie rabiŭ»
Jak raskazvaje Dazorcaŭ, na Kipry futboł duža palityzavany, ale «Arys», choć jaho nazva i pachodzić ad imieni staražytnahreckaha boha vajny Aresa, pad heta nie padpisvajecca.
«Niejkija kamandy bolš pravyja ci ultrapravyja, isnujuć levyja i ultralevyja kłuby, a to i adkryta kamunistyčnyja, jość hreckija i kiprskija nacyjanalisty.
Va ŭsim hetym kalejdaskopie isnuje «Arys», nie afilijavany ni ź jakimi palityčnymi siłami. Šmat chto ŭ Limasole chacia i zaŭzieje za niejki inšy kłub, ale taksama padtrymlivaje «Arys», bo naš kłub nie prasoŭvaje nijakaha hvałtu, kamunikuje z usimi davoli čysta i z pavahaj, spryjaje siamiejnym kaštoŭnaściam. Takoje naša bačańnie».
Jak i va ŭsim śviecie, palityčna aryjentavanyja supołki na Kipry mohuć praz futboł vykazvać svaje manifiesty. Ale zbolšaha takoj palityzacyi futboła spryjała duža nieadnarodnaja historyja Kipra. Naprykład, ciapier paŭnočnaja častka Kipra, nasielenaja zbolšaha turkami — heta samaabvieščanaja dziaržava, pryznanaja tolki Turcyjaj, i stalica Kipra, Nikasija, padzielenaja pamiž poŭnačču i poŭdniem.
U Nikasii, jak praciahvaje Alaksiej, niadaŭna adkryli vystavu «Futboł i palityka». Tam raskazvajecca pra suviaź hetych dźviuch źjaŭ, toje, jak niekatoryja kłuby stali palityčna zaanhažavanymi: ad hreckaha nacyjanalizmu i padtrymki vajskovych pieravarotaŭ da kłubaŭ, jakija, naadvarot, sprabavali zastavacca pa-za palitykaj ci schilalisia da inšaha palityčnaha kirunku.
Vyhladaje, što z dośviedam pracy ŭ takoj krainie Dazorcaŭ dakładna viedaje adkaz na adviečnaje biełaruskaje pytańnie, ci moža sport isnavać pa-za palitykaj:
«Heta zaležyć ad taho, pra jaki sport idzie havorka i ŭ jakoj krainie. Kali pahladzieć na histaryčny kantekst, sport, asabliva sport vysokich dasiahnieńniaŭ, zaŭždy byŭ adnoj z častak taho, jak kraina raskazvaje śvietu pra siabie. Kali kazać nie pra zbornyja, a pra kłuby, heta ŭsio roŭna pradstaŭnictva krainy na mižnarodnym uzroŭni. Sport — heta nie płacdarm dla manifiestaŭ, ale raniej jon vykarystoŭvaŭsia akurat tak, asabliva ŭ siaredzinie XX stahodździa. To-bok sport jość sportam, ale vielmi časta jon moža zaležać ad palityki».
Fota: archiŭ Alaksieja Dazorcava
Ale vierniemsia da kłuba. Kali za «Arys» uzialisia biełarusy, spravy kamandy pajšli ŭvierch: kłub vyjšaŭ u vyšejšuju lihu, ludziej na matčy stała chadzić bolš. U siezonie 2021/2022, jak raskazvaje Alaksiej, kolkaść naviedvalnikaŭ vyrasła ŭ 20 razoŭ: na zvyčajnyja matčy pačało prychodzić pa tysiačy hledačoŭ, na jeŭrakubki — pa dźvie tysiačy. U siezonie 2022/2023 kolkaść naviedvalnikaŭ dajšła da čatyroch tysiač.
«Heta samy jarki, samy ambitny, samy trendsetarski futbolny prajekt na vyśpie. Usio toje, što robić «Arys», na Kipry dakładna nichto nie rabiŭ, i heta vyklikaje pazityŭnuju reakcyju nie tolki ŭ aŭdytoryi našaha kłuba, ale taksama ŭ zaŭziataraŭ inšych kamand, jakija davoli dobra vykazvajucca pra «Arys». I ŭsio heta niahledziačy na toje, što vobrazam kłuba zajmajucca zamiežniki», — z honaram dzielicca biełarus.
«Najlepšy stadyjon na śviecie — toj, dzie ŭsie ŭśmichajucca»
Pavialičyć kolkaść naviedvalnikaŭ u 20 razoŭ — uražvalny vynik. Jak jaho dasiahnuli? Jak raskazvaje Alaksiej, praz štodzionnuju ciažkuju pracu, kreatyŭnaść kamandy i raznastajnaść padychodaŭ. Markietołahi «Arysa» pracujuć z aŭdytoryjaj u troch kirunkach, i voś pieršy ź ich: «Heta samaja vialikaja častka našych zaŭziataraŭ, tradycyjnaja aŭdytoryja «Arysa», jakaja, mahčyma, praź niejkija pryčyny adyšła ad kłuba, i ciapier my jaje viartajem.
Tut jość takaja śpiecyfika: kali zaŭziatar pierastaŭ chadzić na stadyjon i pryvučyŭ siabie hladzieć matč pa televizary niedzie ŭ taviernie, jaho vielmi ciažka vyciahnuć nazad. Ale my zdoleli viarnuć vialikuju častku ludziej praz roznyja mierapryjemstvy i akcyi dy, viadoma, praz pośpiech kamandy, bo spartovaja častka — samaja važnaja».
Druhi kirunak pracy — heta dzieci, i Dazorcaŭ nazyvaje jaho samym važnym z punktu hledžańnia pierśpiektyvy.
Kłub pracuje z vučniami roznych škoł, robić ź imi iventy, dzieci sustrakajucca z futbalistami i hulajuć ź imi. Navat niahledziačy na toje, što ich baćki, chutčej za ŭsio, užo zaŭziejuć za niejkija inšyja kamandy, dzieci ŭsio ž taki zdolnyja sami pabudavać svaju suviaź z tym ci inšym spartyŭnym kłubam.
«Usio, što my robim, robicca dziela dziaciej: kab jany byli ščaślivyja, kab mieli dobry emacyjny dośvied. Kali niešta padabajecca dziesiacihadovamu dziciaci, dumaju, heta jamu budzie padabacca i ŭ 20 hadoŭ, i kali ščaślivyja dziesiacihadovyja dzieci, ščaślivyja i ich baćki. Najlepšy stadyjon na śviecie — toj, dzie ŭsie ŭśmichajucca», — tłumačyć biełarus.
Treci kirunak — častka aŭdytoryi, na jakuju, pavodle Dazorcava, nichto na Kipry dahetul nie źviartaŭ uvahi. Heta ruskamoŭnyja ekspaty, naprykład: biełarusy, ukraincy, łatyšy, kazachi, rasijanie, małdavanie.
Na Kipry, asabliva ŭ Limasole, žyvie duža šmat inšaziemcaŭ, jany hadujuć dziaciej, pracujuć. Ale ich, jak tłumačyć Alaksiej, nichto nikoli nie zaprašaŭ na futboł, nie prapanoŭvaŭ im apynucca ŭ takim miescy, dzie nie treba vyśviatlać, chto ty i adkul, zatoje možna prychodzić i bavić razam čas, kamunikavać adno z adnym.
Fota: archiŭ Alaksieja Dazorcava
Usich markietynhavych namahańniaŭ nie chapiła b, kali b i sama kamanda nie zmahałasia na poli, bo biez spartovych pośpiechaŭ pryvablivać zaŭziataraŭ duža ciažka. Ale i matyvacyja kamandy vielmi zaležyć ad taho, jak hulcy siabie adčuvajuć padčas matča, jak ich padtrymlivajuć ciaham hulni i jak vakoł kamandy i samich hulcoŭ budujecca ich imidž.
Ci niama ŭ miascovych zaściarohi pierad zasillem biełarusaŭ u «Arysie»? Ciažka skazać, jak ličyć Dazorcaŭ, ale vyniki pracy ŭ kłubie vidavočnyja.
«Arys» staŭ ciapier čempijonam upieršyniu za 93 hady isnavańnia, i praz heta kožny zaŭziatar kamandy, kim by jon ni byŭ pa pachodžańni, musić kožnuju ranicu pračynacca i kryčać: «O, ja nie vieru! Heta fantastyka!» Tamu jakaja tam zaściaroha? Davajcie tak: lik na tabło, voś jakija vyniki byli raniej i voś što adbyvajecca ciapier. Dziakuj usim pakaleńniam, jakija namahalisia lubym koštam zachavać kłub. Ciapier siudy pryjšła naša kamanda, i my imkniomsia zrabić tak, kab kłub staŭ vialikim i mocnym trendam, kab jaho lubili, kab jon mieŭ spartovyja vyniki».
Alaksiej raskazvaje: maŭlaŭ, kłub daviedaŭsia pra zdabytaje čempijonstva za tydzień da apošniaha matča ŭ siezonie, bo tak skłałasia situacyja ŭ tablicy. «Arys» adhulaŭ pieradapošni matč u subotu, a ŭ niadzielu hałoŭny kankurent kamandy zmahaŭsia suprać limasolskaha kłuba, i «Arys» u poŭnym składzie byŭ na stadyjonie. Limasolskaja kamanda pieramahła, i pa ačkach «Arys» staŭ čempijonam, kłub vinšavali ŭsie, chto byŭ u toj dzień na stadyjonie.
A potym hulcy, zaŭziatary, partniory i ŭsie siabry «Arysa» źjechalisia ŭ miesca pad nazvaj płošča Hierojaŭ: «Tam znachodzicca naša histaryčnaja tavierna pad nazvaj «Arys», jana nie maje dačynieńnia da futbolnaha kłuba, ale źviazanaja z našym brendam. Usie pryjechali tudy i ŭžo hulali dyk hulali (uśmichajecca). Heta byŭ tolki pieršy dzień. Paśla zakančeńnia čempijanatu dla ŭsich, chto chacieŭ pabyć razam z «Arysam», my arhanizavali na stadyjonie cyrymoniju ŭznaharodžańnia, zładzili kancert i skazali šmat važnych słoŭ. Usio było pryhoža».
Ciapier «Arys» čakajuć jeŭrakubki — darečy, u kvalifikacyi da ich kłub moža sustrecca z barysaŭskim BATE. Kiprski futboł nie chapaje zorak ź nieba na jeŭrapiejskaj scenie, ale asnoŭny kankurent «Arysa» na vostravie, «APAEŁ», damahaŭsia tam fajnych vynikaŭ. U siezonie 2011/2012 «APAEŁ» hulaŭ u čverćfinale Lihi čempijonaŭ, praź piać hadoŭ kłub dajšoŭ da 1/16 Lihi Jeŭropy. Naŭrad ci kamanda Špileŭskaha choča asaromicca na fonie takich vynikaŭ.
«Treba, kab biełarusy, jakija pracujuć u sporcie, vieryli, što jany budujuć Dysnejłend»
Markietołahi kiprskaha kłuba vielmi hanaracca zroblenaj pracaj, naprykład, videarolikami svajoj vytvorčaści.
Ale jość u «Arysie» adna akcyja, što stała niečym nakštałt žartoŭnaj vizitoŭki kłuba, bo pra jaje šmat pisali i ŭ Hrecyi, i ŭ inšych krainach. Hetuju akcyju kłub pačaŭ rabić u pieršy hod paśla viartańnia ŭ vyšejšuju lihu. Havorka pra dzień cieščy.
Alaksiej tłumačyć:
«Staŭleńnie da cieščy na Kipry žartaŭlivaje, prykładna takoje ž, jak i ŭ nas. Naša akcyja stała dla kipryjotaŭ nadłomam šabłonaŭ, bo nichto tut nikoli nie prapanoŭvaŭ ciešču za čałavieka ličyć. A tut futbolny kłub kaža: «Siońnia Mižnarodny dzień cieščy, dyk pryvodź jaje na futboł, atrymaješ kvitok, a tam i cieščy padorać kvietki». Heta taja akcyja, ad jakoj my ŭžo dakładna nie budziem admaŭlacca, bo my heta lubim i bačym, jak jano pracuje».
Dazorcaŭ dzielicca, što dla kłuba važnaja ščyraść u kamunikacyi: adkryta kazać, što kłub ličyć patrebnym, ščyra vinšavać inšyja kamandy i radavacca ich pośpiecham. Naprykład, kali kiprskija kamandy jeduć hulać u jeŭrakubkach, «Arys» zaŭždy zyčyć im pieramahčy i vykazvaje svaju pavahu. Heta, pavodle biełarusa, niestandartny chod dla Kipra, bo raniej na vostravie tak nie rabili. Skazać niešta kiepskaje ŭ bok inšaha — prosta, ale «Arysu» heta nie patrebna, tut hulajuć u futboł.
Śviatkavańnie čempijonstva «Arysa». Fota: archiŭ Alaksieja Dazorcava
Alaksiej kajfuje ad taho, što robić: «Praca ŭ sporcie, u pryvatnaści, u futbole, maje takuju śpiecyfiku, što ty maješ duža mocnyja injekcyi endarfinu ad taho, što adbyvajecca, ad pośpiechaŭ. Kožny matč nibyta maleńki, ale vielmi nasyčany fiestyval, tamu ja lublu toje, što rablu».
Dazorcavu pakul nie daviałosia papracavać u biełaruskim sporcie, ale niekatoryja markietynhavyja kiejsy z našaj krainy pryciahvali i jaho ŭvahu. Jon zhadvaje znakamityja akcyi futbolnaha bresckaha «Dynama» — čaho varty tolki vizit u Brest Dyjeha Maradony ŭ svoj čas! Byli dni, kali «Dynama» mahło dazvolić sabie takija ambitnyja kroki.
Adnak Alaksiej zhadvaje nie tolki heta:
«Byŭ u biełaruskim futbole adzin najcudoŭniejšy kiejs, jaki ni ad koha nie zaležaŭ. Maju na ŭvazie čas pandemii, kali sportu ŭ śviecie nie było, a ŭ Biełarusi jon nie spyniŭsia. Heta byŭ vialiki šaniec raskazać pra siabie. Nakolki im skarystalisia? Akramia futbolnaha kłuba «Słuck», jaki staŭ tady šalona papularny za miažoj, naŭrad ci, dy i ŭ Słucku, mnie padajecca, taksama nie skarystalisia, ale tady možna było bambić».
Biełarus adznačaje prajekty, jakija ambitna nyrajuć u spartovy śviet. Adzin ź ich — futbolny kłub «Maksłajn», jaki peŭny čas isnavaŭ u Rahačovie, a ciapier pierajechaŭ u Viciebsk. Jon akazaŭsia pierad vialikim vyklikam: ty pierajazdžaješ u novy horad, tabie treba budavać bazu zaŭziataraŭ i pakazvać vyniki, niejak zamacoŭvacca. Doŭhi čas u Viciebsku byŭ adzin kłub, a ciapier «Maksłajnu» treba na hetaj hlebie budavać svoj brend. Alaksiej padkreślivaje, što kłub pravodzić vielmi šmat markietynhavych aktyŭnaściaŭ, i vieryć u pośpiech prajekta.
Dazorcaŭ aptymistyčna kaža, što biełarusy, jakija iduć pracavać u futboł, vielmi talenavityja, ale treba jašče i mieć vialiki impet da hetaj śfiery. Kali heta ŭsio jość, dalej varta nie bajacca pracavać. Viadoma, pryznaje śpiecyjalist, u niekatorych kłubach možna sutyknucca ź nierazumieńniem kiraŭnictva, ale treba adstojvać svaje idei.
Taksama Alaksiej raić zajmacca samaadukacyjaj, i ciapier heta stała našmat praściej zrabić: možna pračytać pra toje, jak svaje markietynhavyja kiejsy realizujuć kłuby z usiaho śvietu. Isnujuć raznastajnyja kursy, jakija daduć mietadałohiju i patłumačać, jak uparadkoŭvać tyja ci inšyja idei i budavać stratehiju ci płan, raźbiracca, navošta rabić tuju ci inšuju aktyŭnaść.
«Treba, kab biełarusy, jakija pracujuć u sporcie, vieryli, što jany budujuć Dysnejłend, a heta jakraz tak. I kali ty pracuješ u maleńkim kłubie ci ŭ maleńkim horadzie, heta navat lepš, bo ŭsia tvaja supolnaść — na dystancyi vyciahnutaj ruki. Ty viedaješ hetych ludziej, viedaješ, što im patrebna, i adčuvaješ ich lepš, čym chto-niebudź inšy», — natchniaje biełarus.
Jak hetaja karcina sumiaščajecca z banam biełaruskich spartoŭcaŭ za ŭdzieł u vajnie i ź isnavańniem biełaruskaha sportu pry dyktatury? Alaksiej miarkuje, što i ŭ takich umovach mahčyma realizoŭvać svaje idei:
«Usio naša pakaleńnie, dy i minułaje taksama, žyvie ŭ krainie niemahčymaściaŭ, i biełarusy zaŭždy spadziavalisia tolki na siabie. Kali ty znachodzišsia na takoj terytoryi, jakraz praz toje, što ty ŭsio žyćcio šukaješ mahčymaści, u ciabie vychoŭvajecca kreatyŭnaść. Voś tamu ja vieru, što biełaruskija markietołahi, kali nie buduć bajacca šukać šlach realizacyi siabie, zaŭždy buduć na vysokim uzroŭni».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
BATE, kali projdzie «Partyzani», zhulaje z kiprskim «Arysam»
Biełarus pryvioŭ «Arys» da załatych miedaloŭ čempijanatu Kipra
Raniej za Hleba i Domračavu. Zaškvary biełaruskaha sportu da 2020 hoda
