«Padźmuŭ viecier — ledź nie źniesła $100 tysiač»
Hety malinavy huščar utvaryŭsia ŭ nievymoŭna pryhožym miescy. Biełyja tuneli razrazajuć zielaninu, praktyčna ź lesu rastuć vietraki, samy mocny huk u hetaj pastarali stvaraje śpiecyjalna navučany ispanski čmiel, kali niasiecca sa svajoj papiarovaj chatki pracavać.
Potym vyśvietlicca: samaje pryhožaje miesca — jano ž, mabyć, samaje niaŭdałaje dla malin va ŭsioj krainie, ale nichto ŭ hetym nie vinavaty.
Adnak jašče piać hadoŭ tamu nichto pra heta nie padazravaŭ.
— Pryjšli znajomyja ź cikavaj prapanovaj: voś, možna pasadzić maliny i parečki. Dali ekanamičnyja raźliki, što pačym, kolki čaho treba. Ja i pavieryŭ va ŭsio heta, vielmi zahareŭsia. Heta ž praktyčna vytvorčaść, kali sam stvaraješ niešta z nula: voś sadžaniec, ź jaho vyhadavaŭ kust, sabraŭ jahady, spakavaŭ.
Dla pačatku pasadzili 5 hiektaraŭ malin i stolki ž parečak. Potym užo pačali analizavać: parečak, nasamreč, na 1,5 hiektara mienš, raźliki padmanuli.
Ale hałoŭnyja adkryćci byli napieradzie.
— Maliny čakali praktyčna dva z pałovaj hady. Dumali, praz hod užo budzie ŭradžaj, a nie.
Spačatku patrapili na stary hatunak: źbiraješ ranicaj, a kali nie paśpieŭ da viečara pradać, to na nastupny dzień možaš prosta vykinuć, tamu što jany chutka pačynajuć ćviści i pieratvarajecca ŭ kašu. Na zamarozku jany b jašče padyšli, ale ja zrazumieŭ: kab u jahad byŭ tavarny vyhlad, treba mieć zakrytuju sistemu vyroščvańnia, inakš nijak.
Tak ad vuličnych malin pierajšli da hatunku Pšechiba z kustami ŭ čałaviečy rost. Nad im pastaralisia polskija sielekcyjaniery, biełarusy padchapili. Pieršyja jahady ŭ hetym siezonie vydali na pačatku červienia — Ivan kaža, heta raniej, čym u Drahičynskim rajonie, jaki zapraŭlaje na malinavym rynku. Potym pojdzie ramantantnaja malina, letaś apošniuju partyju adpravili ŭ kramy pry kancy listapada.
— Drahičyn — heta asobnaja jahadnaja respublika, — žartuje Ivan. — U ich adny ź pieršych kłubnicy, pieršyja maliny. Ad ich adšturchvajecca rynak. Dziakujučy tunelam, my krychu apiaredžvajem ich pa terminach, ale ŭsio roŭna jany adrazu za nami.
Kali z malinaj vy sutykalisia tolki ŭ babuli, na dačy, vypadkova na rynku, to hetymi jahadami budziecie ŭražanyja: ich jak byccam śpiecyjalna vyraścili dla fota ŭ Instahramie i łasunoŭ. Prezientabielny vyhlad jahad, jakija nie mnucca i nie razmakajuć, zabiaśpiečvaje hatunak. Jašče jość płan pasadzić Sapfir, jaki taksama padychodzić dla prodažu ŭ sietkach.
Kab vyroščvać takija maliny dla darahoha sietkavaha rynku, patrebnaja była začynienaja sistema, heta značyć, tyja samyja tuneli pad plonkaj. Košt pytańnia — $106 tysiač, tamu pačali šukać kredyt.
— Abyšli dzieści dziesiać bankaŭ, usio kazali: «Tak, vielmi dobry prajekt, pierśpiektyŭny». Ale potym ničoha nie davali. U vyniku tolki «Cepter Bank» pahadziŭsia vydzielić hrošy.
Uziali pieršyja dziesiać tunelaŭ, usio pasadzili, ale akazałasia, što nie ŭličyli vietravyja nahruzki, ružu viatroŭ, kanstrukcyi nie byli raźličanyja na takija paryvy. Tut ža vietraki stajać, jakraz samaje prydatnaje miesca dla ich va ŭsioj krainie.
Zdajecca my pryvykli da taho, što surovaj zimy nie było hadoŭ piać, ale, jak tolki my pastavili tuneli, pryjšła surovaja zima, i my prosta vajavali sa śnieham i vietram. Z dachaŭ tunelaŭ treba było prybrać śnieh, čałaviek 15 dajšli ŭsio ratavać. Ale nie paśpieli, u vyniku try tuneli prosta skłalisia, jak kartačnyja domiki. Častku adnavili, ale ploncy i sadžancam kaput.
Paśla hetaha pačali dumać, jak uzmacnić tuneli, zrabili padporki.
— Pa idei, pavinna trymacca, ale viecier padźmuŭ, i ŭsio ŭpała.
My dumali, choć zimoj budzie spakojna, ale dzie tam! Atrymlivajecca, padźmuŭ viecier — ledź nie źniesła $100 tysiač.
A heta taki hatunak, što jon zaŭsiody pavinien być nakryty. Ja byŭ u hetym tuneli, jon chadziŭ, jak žyvy. Napakutavalisia kankretna. A kali ŭzmacniać kanstrukcyi, to adzin tunel budzie kaštavać užo nie $10 tys., a $25 tys.
«Kali paličyć vydatki, heta załatyja maliny»
Za ŭvieś čas u fiermierskuju haspadarku ŭkłali bolš za miljon rubloŭ. Adkul takija ličby?
— Kali rabili acenku dla banka, u statutnym fondzie było 700 tysiač abo 800 tysiač rubloŭ. Śpiecyjalisty ŭ banku ździvilisia. A my prosta ŭnieśli ŭsie nasadžeńni, zaprasili acenščyka, paličyli — i voś takija ličby atrymalisia.
Ciapier maliny źjazdžajuć praktyčna ŭ dziasiatak biełaruskich sietak, ale na Kamaroŭcy ci inšym rynku vy ich nie sustreniecie: tak pradavać praktyčna niama sensu, kaža Ivan.
Biełaruskija maliny hatovy brać u Rasii (hałoŭnaje pytańnie ŭ abjomach — jak adpravić nievialikuju partyju i nie zbankrutavać na arendzie refryžeratara), niechta idzie z zamarožanymi jahadami ŭ Polšču i na Bałkany.
U biełaruskich sietkach 250 hramaŭ elitnaj maliny «Jan i Janina» ciapier kaštujuć kala 15 rubloŭ. U pieraliku na kiłahram heta 60 rubloŭ. Jahady ź inšych haspadarak aceńvajucca ŭ takim ža dyjapazonie. Na Kamaroŭcy za šklanku prosiać 5 rubloŭ, kiłahramami pakul nie pradajuć.
— Kali ŭziać košt tunelaŭ i raskinuć na ŭradžaj, to maliny załatyja, u nas ich sabiekošt atrymlivajecca ŭ rajonie 40 rubloŭ. Vaźmi traktar, aŭtamabil (a heta ŭsio lizinh), uhnajeńni, pakavańnie, zapłaci siezonnym rabočym za zbor — voś i vyskokvaje takaja ličba.
Narodu zaŭsiody treba niešta cikavaje pakaštavać. Chacieli ŭziać PET u formie serca, ale sabiekošt tady zaškalvaje. Prosty PET kaštavaŭ 11 kapiejek, ciapier 18, kardonnyja skrynki taksama na 50% daražejšyja: byli 1 rubiel, stali 1,6 biez PDV — i nikudy nie padzieniešsia.
Kožny miesiac jość śpis pakupak u budaŭničaj kramie — na raschodny materyjał, vinciki, šrubki, łapatki. Hladziš na heta, i prosta źmiryŭsia: a što rabić?
Na praciahu ŭsiaho malinavaha siezonu košt budzie mianiacca, u lipieni—žniŭni, kali jahad budzie šmat, jon źnizicca.
A paśla siaredziny vieraśnia, kali malin stanie mienš, košty pojduć uharu.
— Kali praz try hady vypłacim kredyt na tuneli, sabiekošt moža źnizicca z 40 da 12 rubloŭ, ale ŭsio roŭna patrebnyja buduć raschodniki. Chočaš zamianić plonku? €1600 na adzin tunel, a treba pamianiać dziesiać.
Zvyčajnyja vuličnyja maliny vyraścić było b tańniej, zhadžajecca Ivan, ale biznes budavać prablematyčna, kali jahady hublajuć tavarny vid za dzień.
Toj ža hatunak Pšechiba spakojna zachoŭvajecca ŭ chaładzilniku tydzień.
— Vuličnyja maliny raz ci dva razy apracavaŭ, i ŭsio. A tut to kalcyj, to vitaminy… Ale sietkavaja malina zachoŭvajecca dzion siem, a to i dziesiać, a z Maroka — praktyčna miesiac.
— Biez apracoŭki nie atrymałasia b?
— Kali b heta było niešta škodnaje, ničoha b nam nie dazvolili pradavać, my ž abaviazkova vozim jahady na pravierku, a mohuć i da nas na pole pryjechać.
«Kali choć adna jahada ŭ pakunku niepryhožaja, jaje nie kupiać»
Sabranuju malinu adrazu ž adpraŭlajuć u chaładzilnik i tut ža na miescy fasujuć dla sietak uručnuju.
— Sietki lubiać punsovuju jahadu. Ale choć my i pastaŭlajem u sietki, usio roŭna pracujem z klijentami, jany hladziać i aceńvajuć jahady. Kantejniery prazrystyja, i kali choć adna jahada ŭ pakunku niepryhožaja, to jaje nie kupiać.
Ciapier «Jan i Janina» raźmiaścilisia na 33 hiektarach. Akramia malin, u sietki iduć čornyja parečki, pakrysie rychtujucca raznastaić asartymient čyrvonyja i biełyja parečki, ahrest.
Na parečkavaj płantacyi siezon tolki pačynajecca.
Maliny — samyja kapryznyja jahady, kaža Ivan. Parečki rastuć biez tunelaŭ, a heta ŭžo robić ich tańniejšymi. Aryjencirovačny sabiekošt składaje 7—8 rubloŭ, ale i ekanomika inšaja, ich pa 60 rubloŭ nie pradasi. Letaś u sietkach parečki išli pa 16 rubloŭ, akramia kramaŭ, na ich zahladajucca zavody.
— Kali paśpieje, u hatunku Dabrynia buduć jahady bujnyja, padobnyja na čarešni, — abiacaje Ivan.
Mały ahrest raście pamiž šerahami malin — pakul biez dakładnych ekanamičnych abaviazacielstvaŭ.
Kali atrymajecca ŭziać jašče 50 hiektaraŭ, na ich pasielacca ŭ asnoŭnym parečki dla zamarozki. Sychodzić u kłubnicy i durnicy Ivan nie płanuje.
— Ad durnic my adrazu admovilisia, bo chutka ŭžo ŭ kožnaha ŭ aharodzie budzie siadzieć pa kuście.
Kłubnicy — samyja masavyja jahady, im i tak zajmajucca ŭsie. Da taho ž jany strašnyja pa cenavaj palitycy: siońnia kaštuje 10 rubloŭ, zaŭtra 8, potym 4 — i znoŭ 9. A ŭ Drahičynie ŭ zvyčajnych fiermieraŭ i pa rubli zabirajuć. Tak što tut ich prosta teścirujem dla siabie. Vielmi ciažka budavać niejkuju madel biznesu, kali košt tak mianiajecca.
