Kožny hod pry kancy kastryčnika nie tolki ŭ Biełarusi, ale i va ŭsioj Uschodniaj Jeŭropie pačynajucca dyskusii adnosna Chełoŭina — navošta fest žachaŭ, ci sumiaščalny jon ź miascovaj nacyjanalnaj kulturaj i chryścijanskaj vieraj.
Praciŭniki adznačajuć pahanskija i navat satanisckija karani festu, kažuć pra padvyšany ŭzrovień złačynnaści, pra škodu pieraapranańnia čarciami dla dušy i śviadomaści padletkaŭ, pra ślapoje małpavańnie artefakta zachodniaj kamiercyjalizavanaj pop-kultury.
Irłandski Chełoŭin, XIX st. Tut i nižej vyjavy — wikimedia.org
Adnak mnie padajecca, što kali padrabiazna razhladać takija arhumienty, to dziejsnych ź ich zastaniecca nie tak šmat. Z adnaho boku, sapraŭdy, Chełoŭin pierajšoŭ u hłabalnuju kulturu ad irłandcaŭ, šatłandcaŭ i anhielcaŭ. Jak i pa ŭsioj Jeŭropie, tut byli chryścijanizavanyja staryja pahanskija zvyčai — misijaniery imknulisia nie vykaraniać ich ahniom i miačom, a, chutčej, nadać im inšy sens.
Pahanskija zvyčai prachodzili svojeasablivy praces ačyščeńnia — śviatary i manachi šukali toje dobraje i čystaje, što varta pieraniać i aśviacić, i pazbaŭlalisia ciomnych i časam kryvavych elemientaŭ, jakija byli niesumiaščalnyja z Chrystovaj vieraj. Takim čynam, naprykład, my ciapier majem u biełaruskaj kultury tyja samyja Dziady ci Kalady — śviaty z pahanskimi karaniami, jakija stali chryścijanskimi.
U śviecie, dzie ciapier daminuje anhłasaksonskaja kultura ŭ jaje sučasnym varyjancie, Chełoŭin — albo kanun Dnia ŭsich śviatych — straciŭ dla pieravažnaj bolšaści ŭsialaki relihijny sens. Sapraŭdy, jość nieapahancy i satanisty, jakija sprabujuć nadać festu svajo značeńnie, ale čamu chryścijanie ci prosta razumnyja niavierujučyja pavinny pahadžacca z takim pierakručvańniem sensu śviata? Pa sutnaści, što Chełoŭin u XIX—XX stahodździach siarod irłandcaŭ-katolikaŭ, što Samajn u kieltaŭ-pahancaŭ — heta karnavał, jaki nahadvaje pra isnavańnie inšaha, duchoŭnaha suśvietu, dzień, kali duchi i cieni prodkaŭ naviedvajuć naščadkaŭ (paraŭnajcie z našymi Dziadami).
Taksama heta vielmi padobna da słavutych jeŭrapiejskich karnavałaŭ (jakija taksama majuć pahanskija karani). Razhulny i viasioły fest pierad pačatkam spakojnaha i razvažlivaha Dnia ŭsich śviatych — peŭny anałah Tłustaha aŭtorka ci Maślenki. Dans makabr, taniec miortvych, jaki staŭ samaj jarkaj rysaj festu — heta častka i chryścijanskaj siaredniaviečnaj simvalnaj kultury. Memento mori — pamiataj pra śmierć hetaha cieła i svoj los paśla śmierci. Navat padčas śviata.
Nahadajem, što navat maski i lichtary z harbuza — heta napamin pra irłandskuju chryścijanskuju kazku, u jakoj hieroj padmanvaje satanu, ale jahonyja hrachi nie dajuć jamu patrapić i ŭ raj, tamu jon chodzić ź lichtarom pa śviecie i nie moža znajści sabie prytułku.
Zaŭvažym, što navat Śviataja Inkvizicyja nie zmahałasia ani z Chełoŭinam, ani z hetymi festami.
Maska z harbuza ŭ Irłandskim muziei narodnaj kultury.
«Kali anhlijskija ci amierykanskija dzieci chočuć apranacca ŭ duchaŭ i viedźmaŭ raz na hod, heta nie prablema. Kali heta prosta hulnia, tut niama škody», — adznačaŭ užo ŭ našy časy katalicki śviatar-ekzarcyst u Rymie a. Habryel Amort.
U Paŭnočnaj Amierycy i Irłandyi Chełoŭin adznačajuć navat u katalickich parafijalnych škołkach. Zaciataje (i mnie zdajecca, pamyłkovaje) zmahańnie z Chełoŭinam tolki adšturchoŭvaje ad chryścijan ludziej, jakija prosta viesialacca. Takim čynam robicca taja pamyłka, jakuju ŭ pieršyja stahodździ chryścijanstva misijaniery zdoleli nie zrabić. Sapraŭdy, u našaj kultury i socyumie chapaje inšych, realnych prablem.
Značna efiektyŭniej i karyśniej raspaviadać pra karani zvyčaju, jaki zaraz užo staŭ amal całkam kamiercyjalizavanym i śvieckim, nadavać śviatu bolš hłyboki, u tym liku chryścijanski, sens. Vajavać z maskaradam… Navošta?
