- Piaty anioł zatrubiŭ, i ŭhledzieŭ ja zorku,
Što ŭpała ź nieba
na ziamlu,
I dadzieny joj kluč ad kałodzieža biezdani.
Adkryćcio, 9:1
Kuplinski skład aŭtazap-častak, na jakim mnie davodzicca pracavać za trysta mietraŭ ad kamiendy, — najbolšy ŭ Pružanskim rajonie. U byłym tankavym anhary na 400 kv.m — žaleza da traktaroŭ «Biełarus», MAZaŭ, savieckich hruzavikoŭ, sielhastechniki; padšypniki, filtry, ramiani dy šłanhi roznych kalibraŭ, emali, haruča-zmazačnyja materyjały, raznastajnyja instrumienty — ažno da aptečak i elektrapastuchoŭ. Kałhasy rajona, kaliści pierajmienavanyja ŭ AAT, zatavarvajucca mienavita tut.
Skład — heta zvyš čatyroch tysiač najmieńniaŭ, dzie pamyłka ŭ numary akumulatara ci traktarnaj šyny budzie kaštavać tabie miesiačnaha zarobku;heta zmoranyja, biehma, kupcy, inžyniery i miechaniki (jakija pryznajucca, što majuć chiba adzin vychodny na hod — 1 studzienia); heta niekalki dziasiatkaŭ svaich rabočych, čornych ad mazuty i pyłu, jakim treba vydavać snadziva i ryštunak, a taksama proćma łastavak, što napaŭniajuć były anhar ščabiatańniem, lepiać hniozdy ŭ skryžavańniach bietonu, virtuozna vyłoŭlivajuć much la voknaŭ i dźviarej i vyvodziać maleńkich, jakija šeraham, nie raŭnujučy noty, siadziać na linijach drotu dy pačarhova, byccam u mulcikach, vučacca ciŭkać.
Miesiačny abarot tut idzie na miljardy, vaha žaleza — na tony, i spalenyja niervovyja kletki — napeŭna, adzinaje, što ŭliku nie paddajecca.
Kałhasu, jaki pryjazdžaje, treba pakazać, što jość, zapisać, addać nakładnyja i vydać, a čaściakom i dapamahčy pahruzić.
Žaleznaja płyń.
Dziakuj Bohu, kładaŭščyk — baptyst Słava: za paradak možna nie chvalavacca. Brat Słava prajšoŭ i turmy, i bamžavańnie, pakajaŭsia, pryniaŭ Chrysta — i ciapier adzin z kiraŭnikoŭ tutejšaj pamiesnaj carkvy. Dapamahaje hałoŭny inžynier Maksimavič — ścipły dy ŭśmiešlivy biełarus-technar ź vioski Zabejdy-Sumickaha, znaŭca ŭsiaho nievierahodnaha žaleźzia, viečna na telefonie, na zapraŭcy abo ŭ majsterniach…
Ale sam, majučy z techniki chiba što rovar, časam źniemahaješ ad atupieńnia.
A Hospad ža papiaredžvaŭ… U SIZA KDB try miesiacy prapuskaŭ mima vušej biaskoncyja apoviedy hałoŭnaha inžyniera MTZ pra kardany, reluški i hidracylindry — i voś traplaješ akurat tudy, kudy jeduć pa zapčastki dla 850 «Biełarusaŭ»!
Bolšaść usiaho mietału, humy dy «chimii» sa składu sychodzić u małako: mienavita «małočka» daje 9/10 ekspartu Pružanskaha rajona. Traktary, siejałki dy kasiłki pracujuć na karmach i zbožžy dla fiermaŭ; šłanhi, viodry dy viły iduć naŭprost u karoŭniki; hruzaviki razvoziać małako pa hipiermarkietach.
Pryjazdžajuć tyja, kaho haradžanie mimachodź nazyvajuć «kałchoźnikami» — niaščasnyja, dabradušnyja i prostyja simpaciahi:to strymanyja, to žartuny, to zmročna-zasiarodžanyja, karžakavatyja dziadźki abo asanistyja maładziony z hustymi bryvami dy hałasami, kožny ź niepaŭtornaj palašuckaj ci lićvinskaj havorkaj — adrazu ŭjaŭlajucca drevy, vykarčavanyja dzieści ŭ Puščy!..
Razmaŭlaješ — i razumieješ: kałhasy, što zastalisia na Pružanščynie, abo vyciahvajuć za košt kolišnich prakapovickich ulivańniaŭ Nacbanka — abo «vyjazdžajuć» na niekalkich tryvuščych biełarusach-pracaholikach, pryrodžanych ziemlarobach, chto jašče nie śpiŭsia; imi zatykajuć usie dziry. U stratnaj, druzłaj, jašče saŭkovaj sistemie apošni zapas — unutranaja, vałovaja tutejšaja pracavitaść.
Nievyniščalnyja, viečnyja biełarusy, źniaviečanyja kalektyvizacyjaj dy ateizmam, jany ŭsio zachoŭvajuć u kutkach vačej, u vusnach, u ciažkim maŭčańni svaju biełaruskuju tajamnicu — jak udajecca vyžyć, karmić horad dy trymać dla dziaciej dy ŭnukaŭ dzieś hłyboka-hłyboka harčyčnaje ziernie nadziei.
A haspadaryć na biełaruskaj ziamli pa-raniejšamu stalinski kałhas.
Z razmovaŭ ź inžynierami vyśviatlajecca, što lvinaja dola traktaroŭ u haspadarkach staić; što ŭ niderłandskich kompleksaŭ, zakuplenych na fiermy za vializnyja hrošy, zimoj zamiarzajuć paiłki (nie raźličyli — inšy klimat); ludzi saromiejucca navat kazać, kolki zarablajuć; kradziež, pjanstva, biezadkaznaść — norma; historyi pra kalectvy i śmierci (tamu technika na poli rastruščyła kostki, toj upaŭ u žatku, taho zabiła tokam) nieskančonyja… i ŭsie, usie zhadžajucca, što ŭsim usio abyjakava.
Vioska navat tut, u Zachodniaj Biełarusi, jak žyvy arhanizm — hnije.
Ź ziamli rvuć toje, što addaść. Hvałtam. Bo treba vał. Bo (haračy kom. pryviet) — zahad.
Pastupaje kamanda: 20-ha siejać! I choć ahranom viedaje, što ziamla jašče nie adtajała, što pałova płoščaŭ — jašče bałota, i siejać pa zahadzie — značyć hrobić techniku i nasieńnie, dziecca niama kudy: na palach užo kantralory, i hora tym, chto nie vyvieŭ traktar na pašu. Klanuć načalstva i asabista viarchoŭnaha hałoŭnakamandujučaha — i jeduć u Kuplin zakupać capy, traktarnyja kardany dy hienieratary: viedajuć, što durnych pałomak dy pierasievaŭ budzie da horła.
Uborka? Znoŭ: usie na biaźlitasnuju baraćbu z uradžajem.
Abo «sieminary» (rajonnyja ci abłasnyja nakački z vyjezdam na pali ŭzornych haspadarak). Za dva-try dni da «sieminara» zamiest 10-12 kałhasaŭ štodnia pryjazdžaje pa 15-20 i raźmiatajuć farbu, ščotki, rydloŭki, viły dy lampački — kab, raptam što, było čysta i mihcieła.
Na kuplinskim składzie rvany rytm kałhasnaha žyćcia, by chvaroba serca, tolki addajecca znadryŭnym, ź pierabojami, hrukatam žaleza.
Kraina Biełaruś — adna z najbahaciejšych ziamloju ŭ śviecie: płošča voryva na dušu nasielnictva — amal 0,7 ha.
Ale pakul biazbožža — Biełaruś biez zbožža. Ani pobytavaj sialanskaj viery, ani pryvatnaj ułasnaści — a inakš u ziamnym žyćci nijak.
U voryva pa-raniejšamu niama haspadara.
U ludziej pa-raniejšamu niama voli.
Pa-raniejšamu daje svaje ŭschody kroŭ, pralitaja padčas kalektyvizacyi: raskułačanyja, sasłanyja, zabityja, zamoranyja hoładam; razrabavanyja siemji, zakinutyja vioski… Kolki jašče piacihodak ziamla budzie vyviarhać, vyciskać ź siabie, vykidać razam ź nieŭradžajami bol i vypładni taho hvałtu?
Davać biełarusam horki chleb z prysmakam kryvi i potu?
Zrazumieć by heta miłym, ździŭlenym i spakutavanym inžynieram…
A nam, haradskim jedakam, — ubačyć by, jak časam daždžami płača nad hetaj źniaviečanaj irvanymi ranami ziamloju Boh…
