Znojdzieny ŭ Maskvie śpis — biełaruski, ale ci katynski? 47

Natalla Lebiedzieva.

Śpis z 1996 proźviščaŭ aficeraŭ polskaj armii, rasstralanych pavodle zahadu Stalina ŭ Biełarusi ŭ 1940 h., u Rasijskim dziaržaŭnym vajennym archivie adšukała historyk Natalla Lebiedzieva. Pra heta ŭ čaćvier napisała Gazeta Wyborcza.

Heta śpis, jaki ŭklučaje ŭ siabie imiony, proźviščy, imiony pa baćku 1996 čałaviek, vyviezienych z turmaŭ NKVD u Breście, Pinsku, Baranavičach, Hrodnie, Biełastoku i inšych haradach na biełaruskich ziemlach,

zaniatych Čyrvonaj armijaj pa stanie na 5 sakavika 1940 h.

«Ja daŭno padazravała, što ślady taho, što daśledčyki nazyvajuć „biełaruskim katynskim śpisam“, treba šukać u archivach 15-j bryhady kannvojnych vojskaŭ, jakaja ŭ 1940 h. dysłakavałasia ŭ Biełarusi i pierapraŭlała źniavolenych NKVD ŭ stalicu respubliki.

Pradčuvańnie mianie nie padmanuła», — skazała prafiesar Lebiedzieva, jakaja ŭvachodzić u skład Polska-rasiejskaj hrupy pa składanych spravach.

Biełaruski katynski śpis —

heta zapoŭnienyja ad ruki (miarkujučy pa počyrku, adnoj asobaj) tablicy z proźviščami, imionami i imionami pa baćku viaźniaŭ,

jakich 15-ja bryhada pieravoziła ŭviesnu 1940 h.

Jość taksama infarmacyja kudy, adkul, i kudy ich transpartavali.

Stali viadomyja proźviščy nkvdystaŭ, jakija składali rasstrelnyja śpisy ŭ asobnych haradach. U Breście heta byŭ lejtenant Ryhor Finkielbierh, u Pinsku — lejtenant Alaksandr Kupryjanaŭ, ŭ Vilejcy — lejtenant Mikałaj Kažeŭnikaŭ, a ŭ Biełastoku — kapitan Izrail Pinzur...

15-ja Bryhada kanvojnych vojskaŭ ad kanca sakavaika da lipienia pieravoziła ŭ Minsk hrupy navat da 60 asobaŭ. Usiaho

ŭ Minsk źvieźli bolš za 1800 z 1996 zhadanych u śpisie asobaŭ. Na dumku prafiesara Lebiedzievaj, 99% u Minsku byli i rasstralanyja —

u toj samy čas, što i aficeraŭ u Katyni, Ćviery i Charkavie.

Nieŭzabavie Wyborcza nadrukuje śpis całkam.

Na nastupny dzień u tym, što apryludnieny prafiesaram Natallaj Lebiedzievaj śpis źjaŭlajecca “biełaruskim katynskim śpisam” usumnilisia polskija historyki

z Asiarodku KARTA. Jany śćviardžajuć, što znojdzienyja dakumienty – heta “knihi rehistracyi asobaŭ, adkanvajavanych u 1939-1940 h. śpieckanvojem 15 bryhady kanvojnych vojskaŭ NKVD SSSR".

Historyki “Karty” kažuć, što ŭ “knihach rehistracyi” fihurujuć asoby, aryštavanyja ŭ Biełarusi ad vosieni 1939 da viasny 1940.

«My vyśvietlili na padstavie tych knih niekalki dziasiatkaŭ proźviščaŭ patencyjnych achviar ź biełaruskaha katynskaha śpisu. Adnak častka proźviščaŭ – heta asoby, jakija paśla aryštu trapili ŭ łahiery”, —

cytuje Tvp.info. Dadajecca, što źviestki pra viaźniaŭ z znojdzienaha śpisu jość u tamach “Indeksu represavanych”.

Asiarodak “Karta” (KARTA) ad 1988 hoda składaje “Indeks represavanych ” i zajmajecca vyvučeńniem losaŭ polskich hramadzianaŭ, represavanych savieckaj uładaj u 1939—1956 hadach. U Rasii šmathadovym partnioram “Karty” źjaŭlajecca tavarystva “Miemaryjał”.

“Nie viedaju, kaniečnie, jakija dakumienty jašče jość u rasparadžeńni “Haziety Vyborčaj”, ale skan, padadzieny na jaje staroncy, praŭdapadobna, nam viadomy, jak i archiŭ 15 bryhady kanvojnych vojskaŭ”, -- kaža supracoŭnik “Miemaryjału” prafiesar Alaksandr Pamiatnych.

Na žal, zahadka biełaruskaha śpisu, apošniaja zahadka Katynskaj trahiedyi, zastajecca nieraskrytaj.

Raniej čynoŭniki śćviardžali, što biełaruskaha katynskaha śpisu paprostu nie isnuje.

Padčas pres-kanfierencyi ŚMI

23 śniežnia 2011 Alaksandr Łukašenka, adkazvajučy na pytańnie pra biełaruski katynski śpis, zajaviŭ, što «nivodnaha palaka na terytoryi Biełarusi źniščana nie było».

«U nas akazalisia tolki pierasylnyja punkty», — kazaŭ jon. Bolš za toje, na dumku Łukašenki, palakaŭ u Biełarusi nie rasstrelvali, mahčyma, tamu, što bajalisia reakcyi miascovaha nasielnictva.

Va ŭnison śviedčyli i aficyjnyja archivisty. Tak, Uładzimir Adamuška, dyrektar Departamienta pa archivach i spravavodstvie Ministerstva justycyi, u mai 2012 kazaŭ: «Vy viedajecie, čamu źjavilisia tak zvanyja rasijski i ŭkrainski śpis, a niama biełaruskaha? Jaho nichto nie składaŭ, bo hetyja śpisy składalisia ŭ miescach, dzie pravodzilisia niepasredna represii suprać hetych hramadzianaŭ. Čamu byŭ rasijski śpis Kazielska-Juchnoŭskaha łahiera i čamu byŭ ukrainski śpis? Bo hetyja miescy źniščeńnia polskich aficeraŭ i padaficeraŭ znachodzilisia na terytoryi Rasii i Ukrainy. Biełaruskaha takoha śpisu niama. My zajmalisia vielmi aktyŭna hetaj prablemaj. Biełaruskaha śpisu niama ŭ pryrodzie. I, mahčyma, być nie moža», — cytavała słovy archivista radyjo «Svaboda».

Dzie ž mohuć lažać achviary rasstrełaŭ 1940-ha?

Historyk Ihar Kuźniacoŭ dapuskaje, što jany pachavanyja ŭ Traściancy.

Viersija, što palakaŭ u Biełarusi nie rasstrelvali, bajučysia reakcyi nasielnictva, nie vytrymlivaje krytyki. Varta adznačyć, što i ŭ časie raskopak u Kurapatach byli znojdzieny asabistyja rečy vyrabu mižvajennaj Polščy ci z nadpisami na polskaj movie, jakija mohuć pachodzić tolki z pachavańniaŭ 1939–1941 hadoŭ.

U Biełarusi ad ruk savietaŭ zahinuła, pavodle acenak historykaŭ, kala 200 tysiač čałaviek.

nn.by

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH