Prablema Łastoŭskaha 16

Vacłaŭ Łastoŭski - samy znakamity syn Hłyboččyny.

Čałaviek, jaki adnaho razu zajaviŭ, što jon knih nie čytaje, abviaściŭ 2012 hod Hodam knihi. Hety paradoks sparodzić i ŭžo sparadžaje inšyja paradoksy.

U «Źviaździe» ministr infarmacyi Aleh Pralaskoŭski aptymistyčna rapartuje ab cyvilizacyjnych dasiahnieńniach Biełarusi: va Ukrainie na adnaho žychara vypuskajecca adna kniha ŭ hod, u nas — 4, u Niamieččynie i Francyi — 5–5,5 knihi. Bačycie, jak my dobra vyhladajem?

Djabał, jak viadoma, chavajecca ŭ detalach. Dyk voś, kali detalizavać, pan ministr pavinien byŭ skazać, što lvinaja dola knižnaj pradukcyi ŭ Niamieččynie i Francyi vychodzić pa-niamiecku i pa-francuzsku. A biełaruskamoŭnych u Biełarusi — 8,5 pracenta. Heta značyć, 0,34 knihi na kožnaha žychara. Abo prykładna adna kniha na traich. (Bolšaja častka rasiejskamoŭnych knih na rasiejski rynak i pryznačajecca.)

Cikava było b paraŭnać, kolki nazvaŭ biełaruskamoŭnych knih vychodziać pad hryfam ustanoŭ, što dziejničajuć za miežami našaj krainy, i kolki — pad firmaj ustanoŭ u samoj Biełarusi. Kolki nazvaŭ biełaruskamoŭnych knih vypuskajuć niedziaržaŭnyja i dziaržaŭnyja vydaviectvy.

Pan Pralaskoŭski nazyvaje zbory tvoraŭ kłasikaŭ, encykłapiedyčnyja vydańni, jakija vychodziać pad ehidaj dziaržavy, ale mnie cikaviej viedać, kolki pieršych knih maładych paetaŭ i prazaikaŭ vypuścili za apošnija dziesiać hadoŭ dziaržaŭnyja i niedziaržaŭnyja ŭstanovy. Niachaj by pachvaliŭsia pan ministr, jak dziaržava źniščyła vydaviectva litaratury dla dziaciej i padletkaŭ «Junactva», faktyčna likvidavała hazietu «Čyrvonaja źmiena» i časopis «Pieršaćviet», a potym začyniła hazietu «Ranica» i časopis «Biarozka»…

Spadziajusia, padrabiazny rapart my pačujem na pačatku vieraśnia hetaha hoda — u Dzień biełaruskaha piśmienstva ŭ Hłybokim.

Naohuł, cikava, jak vybirajuć harady dla hetaha Dnia. Dzień piśmienstva dahetul pravodziŭsia ŭ Połacku, Turavie, Navahrudku, Niaśvižy, Oršy, Pinsku, Zasłaŭi, Mścisłavie, Kamiancy, Pastavach, Škłovie, Barysavie, Smarhoni, Chojnikach i Hancavičach. Kažuć, što pravodziŭsia i ŭ Miry, i navat udakładniajuć, što na hetaje śviata piśmienstva i litaratury nie zaprasili čałavieka, jaki naradziŭsia ŭ tych miaścinach, — Janku Bryla.

Vybar Hłybokaha možna nazvać udałym.

Ciapierašni Hłybocki rajon — radzima vialikaj hrupy ludziej, jakija zrabili ŭkład u biełaruskuju kulturu. Heta i baćka sučasnaha biełaruskaha teatra Ihnat Bujnicki, i słavuty mastak Jazep Drazdovič, i muzykołah, kampazitar, redaktar haziety «Biełaruskaja krynica» i pasoł na Sojm Polskaj Respubliki Pavieł Karuza, i historyk, žurnalist Viktar Siankievič (bolš viadomy jak Jazep Barejka), i piśmieńnik dy falkłaryst Janka Pačopka, i piśmieńnik Aleś Dubrovič, i piśmieńnik dy žurnalist Lavon Savionak, i krytyk dy litaraturaznaŭca Tamara Čaban.

U Hłybokim žyła i atrymała pačatkovuju adukacyju viadomaja dziajačka našaj kultury i miemuarystka Paŭlina Miadziołka.

U Hłybokim naradziŭsia inžynier, dziaržaŭny sakratar BNR Kłaŭdzij Duž-Dušeŭski,

jaki ŭźvioŭ nie adzin budynak dla dziaržaŭnych ustanoŭ Litoŭskaj Respubliki. A jašče, dziakujučy jamu, byli zachavanyja i dajšli da nas rukapisy Janki Kupały.

Hetaja ziamla dała vydatnaha polskaha piśmieńnika, aŭtara znakamitaha «Nikodema Dyzmy» Tadevuša Dałenhu-Mastoviča i słavista, prafiesara Jahiełonskaha univiersiteta Ździsłava Niadzielu. Hetaja ziamla dała taksama rasijskaha paeta, pierakładčyka i fiłosafa Mikałaja Minskaha, jakoha Jaŭhien Jeŭtušenka nazvaŭ dziadulem simvalizmu.

Z Hłybockim rajonam złučanyja imiony sučasnych litarataraŭ Ludmiły Andzileŭki, Maryi Baravik, Vitala Voranava, Vitala Haranoviča, Iryny Žarnasiek, Alesia Žyhunova, Hanny Zinkievič, Tamaša Laščonka, Lavona Rakoŭskaha, Uładzimira Savuliča, Aleha Sałtuka, Haliny Sutuły, Andrusia Chrapavickaha i Uładzimira Šłomana…

Adnych z hetych litarataraŭ ułady pakličuć na Dzień piśmienstva, druhich — nie. Bo ŭ našaj krainie važna słužyć nie rodnamu słovu, nie nacyjanalnaj kultury, a režymu.

Samym ža vialikim vyprabavańniem dla ŭłady stanie imia sapraŭdy znakavaj postaci i ŭ historyi biełaruskaje kultury, i ŭ historyi biełaruskaje dziaržaŭnaści. Heta prem'jer-ministr Biełaruskaj Narodnaj Respubliki, sakratar redakcyi «Našaj Nivy», vydaviec, paet, prazaik i publicyst, aŭtar pieršaj historyi Biełarusi, napisanaj dla biełarusaŭ pa-biełarusku, i znakamitaj «Historyi biełaruskaj (kryŭskaj) knihi Vacłaŭ Łastoŭski.

Siarod tych, chto naradziŭsia na terytoryi ciapierašniaha Hłybockaha rajona (Łastoŭski pryjšoŭ na śviet u 1883 u zaścienku Kaleśnikaŭ Dzisienskaha pavieta Vilenskaj hubierni, ciapier Plisienski sielsaviet Hłybockaha rajona), jon, pa-mojmu, — pieršaja postać.

Ja žyvu ŭ čakańni Dnia piśmienstva ŭ Hłybokim.

Mnie vielmi cikava, jak ułada vyrašyć u čas padrychtoŭki i praviadzieńnia hetaha śviata «prablemu Łastoŭskaha». «Prablemu Duž-Dušeŭskaha» jana ŭžo vyrašyła: sadrała sa ściany miemaryjalnuju došku, ustalavanuju hłybockimi aktyvistami ŭ 2008-m, — i amen. Ciapier pierad joju «prablema Łastoŭskaha». Što ni kažy, a Łastoŭski — akademik Nacyjanalnaj akademii navuk.

Anatol Sidarevič

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH