Abaviazki ŭ niečym padobnyja da roŭnaści. Ujavicie karcinu: aŭtainśpiektar zatrymlivaje dvuch pjanych kiroŭcaŭ. Adzin ź ich chaj budzie ślesar, a druhi — načalnik miascovaj milicyi. Abodva roŭnyja pierad zakonam. Adnak na spravie chto budzie raŭniejšy?
U suśvietnaj praktycy byvali i advarotnyja prykłady. Niekalki hadoŭ tamu darožnaja palicyja zatrymała načalnika kryminalnaha vyšuku Chielsinki za toj ža hrech. Praz tydzień jon nie pracavaŭ u palicyi, bo «palicyjant abaviazany być uzoram u vykanańni zakonaŭ».
Jak u roŭnaści adzin byvaje raŭniejšy za druhoha, tak i abaviazki byvajuć — darujcie za kałambur — bolej abo mieniej abaviazkovymi.
U nas samy abaviazkovy abaviazak hramadzianina pierad dziaržavaj — słužba ŭ vojsku. U finaŭ — vypłata padatkaŭ.Vajskovaja ž słužba — navat daloka nie druhi. Dyj termin śmiešny: ad šaści miesiacaŭ u vajskovaj častcy da adzinaccaci na alternatyvie. Nie bajacca ni NATAŭskich tankaŭ, ni rasijskaj «niepobiedimoj i lehiendarnoj».
Ale isnuje adziny dla ŭsich pryncyp: abviazki maje nie tolki hramadzianin, ale i dziaržava. I najpierš dziaržava pavinna zabiaśpiečyć hramadzianinu ŭmovy dla vykanańnia jahonych abaviazkaŭ. Kali chłopiec pajšoŭ u armiju, dyk pavinien być zabiaśpiečany žyllom, zbrojaj, charčami dy abmundziroŭkaj, jon nie pavinien płacić za ŭsio heta.
Dziaržava imkniecca niekatoryja svaje abaviazki pierakłaści na plečy hramadzian. Nie spraŭlajecca milicyja — arhanizujem narodnyja družyny. Nie spraŭlajecca kamunalnaja słužba — arhanizujem subotniki. Niama hrošaj na prestyžny pomnik — arhanizujem narodny entuzijazm i zbor srodkaŭ. Tak było, tak jość i tak budzie paŭsiudna.
A časam robicca i zusim prosta: voś vam abaviazak i, kali łaska, vykonvajcie. U pieršuju čarhu heta tyčycca abaviazkovaj adukacyi. Hety abaviazak druhoha, a to i treciaha ranhu, tak by mović, nie zusim abaviazkovy. Majecca na ŭvazie z boku dziaržavy nieabaviazkovy. Chacia lubaja dziaržava ŭ hetym vypadku ŭračysta dekłaruje svaju addanaść Usieahulnaj dekłaracyi pravoŭ čałavieka. Asablivym nacyjanalnym honaram źjaŭlajecca toje, što adukacyja nie tolki abaviazkovaja, ale i biaspłatnaja.
Ale na postsavieckaj prastory hetaja biaspłatnaść davoli ŭjaŭnaja. Školniki — dakładniej, ichnyja baćki — usadžvajuć u abaviazkovuju biaspłatnuju adukacyju proćmu hrošaj. Płacić treba za ŭsio: za ramont kłasaŭ, za knižki, ručki, charčavańnie, nie źbirajuć hrošy z baćkoŭ chiba na zarobak nastaŭnikam. Ale i nastaŭnicki zarobak finansujecca dziaržavaj davoli ścipła.
Jak ja ŭžo kazaŭ, finy razumiejuć abaviazkovaść niekalki inačaj. Heta dobra ilustrujecca takoj dyjahramaj:
Mierkavańnie całkam słušnaje:
nie budzie dobraj adukacyi — nie budzie i dobraj armii, dyj naohuł ničoha dobraha nie budzie.I voś tut abaviazkovaść dzieviacihadovaj bazavaj adukacyi vychodzić na pieršaje miesca, pakidajučy abaviazkovuju vajskovuju słužbu daloka zzadu.
Abaviazkovaść z boku dziaržavy zaklučajecca ŭ tym, što ni baćki, ni vučni nie majuć nijakich kłopataŭ z knižkami, pryładami piśma i malavańnia, prajezdam da miesca navučańnia i charčavańniem. Usio zabiaśpiečvaje dziaržava. Pryvatnyja škoły jość, ale tudy prymajuć pa zdolnaściach i navučańnie tam apłačvajecca dziaržavaj: bazavaja adukacyja adnolkava dastupnaja jak dzieciam biespracoŭnych biedniakoŭ, tak i dzieciam miljanieraŭ. Amal usie hurtki płatnyja, ale sacyjalnaja słužba vydzialaje na heta pa 200 jeŭra na hod dla kožnaha dzicionka. Usio heta robicca za košt padatkaŭ, jakija vypłočvajuć hramadzianie. Ale jany viedajuć, kudy i na što iduć ichnyja hrošy.
Nie budzie ni vysnovaŭ, ni tłumačeńniaŭ. Vysnovy robiać palitołahi dy analityki. A ja prapanavaŭ tolki infarmacyju da viedama, a kali chto zachoča, dyk i da rozdumu. Adno druhomu nie paškodzić.
I namiokaŭ nijakich niama. Kali toj fakt, što vydatki na adukacyju amal u try razy bolšyja, čym na vojska, nie havoryć sam za siabie, to što jašče možna skazać?
