1. Jak usio było
Amal 2 miesiacy pa Dniapry z Kijeva da Oršy, z prypynkami na ŭračystyja bahasłužby, išoŭ parachod z rakaj, u jakoj znachodzilisia pareštki Jeŭfrasińni Połackaj. 4 červienia śviatyja moščy byli ŭniesieny ŭ Połacki kafiedralny Mikałajeŭski sabor, a 5 červienia, u dzień pamiaci śviatoj, uračystym chresnym chodam pieraniesieny ŭ Spasa-Jeŭfrasińnieŭskuju abiciel.
«Połockije jeparchialnyje viedomosti» pisali pra hetyja časy: « Dniapro za hetyja dni, pavodle śviedčańnia vidavočcaŭ, ujaŭlaŭ dzivosnuju karcinu:
usiudy, dzie pa bierahach znachodzilisia pasieliščy, narod chresnymi chodami, z zapalenymi śviečkami, a pa načach — z vohniščami i vialikodnymi piesnaśpievami sustrakaŭ i pravodziŭ parapłaŭ «Hałavačoŭ», jaki vioz śviatyja moščy prapadobnaj Jeŭfrasińni.Pry nabližeńni parachoda da miescaŭ raźmiaščeńnia chresnych chadoŭ uvieś narod klenčyŭ i hołasna ŭsklikaŭ: «Prapadobnaja maci Jeŭfrasińnia, mali Boha za nas!» ».
2. Zastupnica biełarusaŭ
Viartańnie moščaŭ Jeŭfrasińni Połackaj na Radzimu nie tolki maje cikavuju pieradhistoryju ale, jak vyśviatlajecca, taja padzieja syhrała svaju rolu ŭ farmavańni sučasnaj biełaruskaj nacyi.
Pačniem ź pieradhistoryi. Jak viadoma, Jeŭfrasińnia Połackaja pamierła ŭ 1167 u Jerusalimie — pa zvyčai tych časoŭ aśvietnica vypraviłasia na Śviatuju Ziamlu ŭ pilihrymku. Praz 20 hadoŭ, u 1187 h. sułtan Saładzin, uziaŭšy ŭ abłohu Jerusalim, dazvoliŭ chryścijanam za ščodry vykup vyvieści śviatyni z horadu. Pavodle łohiki rečaŭ moščy Jeŭfrasińni tady byli pavinny trapić ź Jerusalimu ŭ Połacak, radzimu Jeŭfrasińni. Ale… Praz daŭniuju varažnieču pamiž Kijeŭskim i Połackim kniastvam, relikvija apynułasia ŭsio ž u Kijeva-Piačorskaj łaŭry, dzie prabyła siem stahodździaŭ.
U druhoj pałovie XIX st. žychary Połacka nieadnarazova chadajničali pierad carskimi ŭładami ab pieranosie moščaŭ połackaj śviatoj na baćkaŭščynu. U 1871 h. paśla asabistaha zvarotu połackaha jepiskapa Savy Alaksandr II dazvoliŭ dasłać u Połacak nievialikuju častku moščaŭ, siaredni palec pravaj ruki. A voś pry panavańni Alaksandra III biełarusam uvohule zabaranili źviartacca z padobnymi chadajnictvami da cara. Tolki paśla padziejaŭ 1905 h. hoda prośba pałačan była zadavolenaja…
Pierypietyi ź pieranosam moščaŭ majuć i jašče adno vymiareńnie — palityčnaje.
Na dumku aŭtara knihi niekalkich knih, pryśviečanych historyi Połacka Uładzimira Arłova, chadajnictvy šmatlikich biełarusaŭ ab pieranosie moščaŭ u Połacak stałasia adnoj ź pieršych prajavaŭ kansalidacyi maładoj biełaruskaj nacyi.
«Šmathadovaja zabarona pieranosu moščaŭ faktyčna śviedčyła pra zaniepakojenaść rasijskaj śvieckich i carkoŭnych viarchoŭ z nahody paŭstavańnia biełaruskaj nacyi, — kaža Ŭładzimir Arłoŭ. — Nahadaju, što ŭ 1897 hodzie na pieršym pierapisie nasielnictva Rasijskaj Impieryi kala 6 miljonaŭ čałaviek nazvali siabie biełarusami. Vyniki pierapisu razam z šmatlikimi prośbami pra viartańnie moščaŭ svajoj patronki ŭ Połacak śviedčyli pra pieršyja kroki biełarusaŭ na šlachu ŭśviedamleńnia siabie admietnym narodam».
Dadamo, što i sama šmatludnaja vieličnaja cyrymonija pieranosu moščaŭ taksama paspryjała dalejšamu zhurtavańniu biełarusaŭ vakoł nacyjanalnych simvałaŭ.
