«Nikoli nie sprabuj padmanuć dziaržavu, — pryhavorvaŭ niejak adzin moj tavaryš. — Usio adno jana ciabie padmanie». Zdajecca, jašče adnym paćvierdžańniem hetaha praviła stała našumiełaja epapieja ź lehkavymi aŭtamabilami.
I voś vynik — ceny na aŭto płaŭna paŭzuć uniz. Pakupniki čakajuć. U raniej praanansavanaje pavieličeńnie z 1 lipienia koštu «rastamožki» dla fizičnych asobaŭ užo mała chto vieryć (tym bolš što akurat na minułym tydni namieśnik staršyni Dziaržaŭnaha mytnaha kamiteta Siarhiej Barysiuk zajaviŭ na Pieršym nacyjanalnym telekanale, što našaja kraina zaniała žorstkuju pazicyju i budzie adstojvać dziejnyja staŭki mytaŭ). Rasijcy pastavili «šłahbaŭm» dla aŭto ź Biełarusi.
Što budzie dalej — z dakładnaściu nie biarecca skazać nichto. Choć sami pierahonščyki i pradaŭcy na aŭtarynku zapeŭnivajuć, što istotnaha padzieńnia koštaŭ usio ž čakać nie varta.
Poŭdzień niadzieli. Na aŭtarynku ŭ Ždanovičach prapanova vidavočna pieravyšaje popyt. Samotnyja pakupniki nietaropka błukajuć pa placoŭcy, pradaŭcy dramajuć u sałonach pradavanych «žaleznych koniej». Zdajecca, što ni tyja, ni hetyja nie adčuvajuć navat najmienšaj cikavaści adzin da adnaho.
Ščyra kažučy, ahledzieŭšysia, ja adčuŭ salidarnaść z pradaŭcami — niešmatlikija raziavaki vidavočna «nie ciahnuli» na pakupnikoŭ. Chutčej za ŭsio, prosta zajšli pahladzieć. Jak, ułasna, i ja.
Na łabavym škle mašyn — ceńniki. Na mnohich papiaredniaja ličba zakreślenaja i pobač napisanaja inšaja. Dalaraŭ na 100–300 mienš. Miarkujučy pa ŭsim, ceny na aŭtamabili z prabieham krychu skacilisia ŭniz, niahledziačy na siezon.
Pachadziŭšy pa šerahach, razumieju, što aŭtamabilaŭ prapanujecca šmat. U pryncypie, majučy hrošy, možna čaho i vybrać. Zbolšaha prapanujucca biudžetnyja madeli. Šmat «francuzaŭ», jość «japoncy». U dyjapazonie ad 6 da 7 tysiač užo možna pra niešta havaryć.
Tolki kali nadoŭha spyniajusia kala adnoj z mašyn — a heta Nissan
— Cikaŭlusia, — adkazvaju. I zaviazvajecca zvyčajnaja ŭ takich vypadkach razmova, ź jakoj vynikaje, što pradaviec košt źnižać nie žadaje. I tak skinuŭ usio, što moh.
Nu, kali b ja mieŭ namier čaho kupić, možna było b i pahandlavacca. Tamu zadaju nastupnaje pytańnie.
— Nu, a rasijcy, zdajecca, barjer pastavili dla aŭto ź Biełarusi? — udakładniaju.
— Pastavili — sumna kivaje pradaviec. — Na mašyny, źniatyja z uliku tut i pryhnanyja dla pastanoŭki na ŭlik u Rasiju, treba dapłočvać roźnicu ŭ košcie «rastamožki». A heta stavić kryž na sprobach pradać mašynu ŭ Rasiju.
— I što ciapier? U nas, značyć, ceny papaŭzuć uniz?
— Papaŭźli ŭžo. Ale tańniej nie budzie. Tamu što tańniej niama kudy. I tak u stratu pracujem.
— A pakupnikoŭ nie vidać niešta…
— Nie vidać, — zhadžajecca pradaviec. — Usie čakajuć čahości. Chacia čaho čakać? Usiaho, što možna było, my ŭžo dačakalisia.
Dobra, kažu, dziakuj. Heta ŭsłych. A sam sabie dumaju — nu, a što ty, dziadźka, mnie jašče moh skazać? Što ž ty, sam sabie vorah — tłumačyć pakupniku, što paciarpi, maŭlaŭ, chutka jašče tańniej budzie?
Spyniajusia la jašče adnaho ahrehata. Pradaviec dramaje ŭnutry. Narešcie pračyniaje akienca. Tak i razmaŭlajem. Dobra, adrazu biaru byka za rohi:
— Ty mnie voś što skažy — buduć košty jašče źnižacca?
— Nie, — chitaje hałavoj. — Užo nie. Chopić.
— Dyk zavieźli ž ich u krainu kolki! A rasijcy skazali, što im hety chłam nie patrebny. Kudy ciapier ich padzieniecie?
— Nie viedaju, — kaža. — Pradajem voś pacichu. Ja sam pad hetuju spravu niekalki mašyn siudy pryhnaŭ. Nu tak, dumaŭ na rasijcach zarabić. Nie skłałasia. Praŭda, bolšaść aŭto ŭžo tut i pradaŭ, usiaho dva zastałosia.
— A z rasijcami my kruta pralacieli, — skardzicca jon, znajšoŭšy narešcie ŭdziačnyja vušy. — Mnie voś u pačatku hodu telefanavali z Rasii, prapanoŭvali — davaj my ŭ ciabie mašynu ciapier kupim, a zabiarem paśla 1 lipienia. Potym znoŭ telefanavali — admaŭlalisia.
A mašyny — nu što ž, pojduć pacichu. Našym ža taksama na čymści jeździć treba. Tym bolš što my ŭžo ŭvozić nie budziem. Niavyhadna. Tyja ž niemcy, niderłandcy temu zrazumieli i z Novaha hodu vystaŭlali svaje aŭto ŭžo na tysiaču daražejšymi ŭ siarednim. Tamu ja ž tabie i kažu — ceny nie ŭpaduć ŭžo. I tak pradajem biez «navaru» — choć by svajo viarnuć. A ŭ minus chto ž budzie pradavać?
— Ty ciapier biary, — užo raspaliŭšysia, dakazvaje pradaviec. — Bo da vosieni ŭsio ŭviezienaje razydziecca pacichu, a novaha i nie budzie. Tady, moža, i daražeć mašyny pačnuć!
— Što ž, — kažu, — sam, kali taki razumny, da vosieni nie pačakaješ?
— Hrošy treba viarnuć, — uzdychaje. — Ja ž ukłaŭ u hetuju spravu…
Na tym i razyšlisia.
— Nu, a što z našymi mytami budzie z 1 lipienia? — cikaŭlusia jašče ŭ adnaho pradaŭca.
— A što budzie? — ździŭlajecca jon. — Zastanucca takimi, jakija i byli. Nu, moža, padymuć krychu, kab hrošaj u biudžet padzarabić. Ale nie našmat, dalaraŭ na sto.
— A jak ža mytny sajuz?
— Ty što, televizar nie hladziš? — ździŭlajecca palityčna padkavany pradaviec. — Baćka ž jasna skazaŭ — mytny sajuz nam nie vyhadny, i ja, kaža, rašeńnia jašče nie pryniaŭ. A chto ž prymie toje, što niavyhadna? Nafty nam nie dali tannaj, tamu i mytaŭ ahulnych nie budzie, — z vyhladam znaŭcy tłumačyć jon.
Tak, dumaju sam sabie. Kali b usio było tak adnaznačna… Nu dy ładna, moža, mužyk, ty i maješ racyju. A to zusim sumna — ni tabie nafty tannaj, ni mašyn.
— Dy što kažuć… — hutarka z čarhovym «tyrčalnikam» na rynku. — Usie tabie tut adno skažuć — nie buduć košty padać. My ž pradajem tut i nie vorahi sabie. A jak jano budzie nasamreč, stanie zrazumieła paśla 1 lipienia. U nas jak byvaje? Kažuć tabie, što ničoha nie budzie, a potym
— Što, vieryš, što myty padymuć?
— Dy ni ŭ što ja ŭžo nie vieru, — sploŭvaje. — I nikomu. I tabie nie raju. Voś, hladzi sam i vyrašaj, što tabie rabić.
Nu, hladžu i vyrašaju. Čort jaho viedaje. Zdarovy sens padkazvaje, što kali aŭto, što stajać dziesiatkami ŭ dvarach u Astraŭcy, Lidzie, Ašmianach i inšych pamiežnych haradach, pavalać na naš rynak, ceny nie ŭtrymajucca. I ŭ rost mytaŭ nie vierycca, jak i ŭ tannuju naftu. Moža, lepš pačakać?
Ćchu, čaho heta mianie razabrała… Ja ž i kuplać ničoha nie źbiraŭsia. U mianie ž prosta redakcyjnaje zadańnie — z
A što rabić tym, chto źbirajecca? Vyrašajcie sami. Pierahonščyki kažuć tak, ale chto jaho viedaje… Pradaŭcy — jany ž, jak i žurnalisty, lubiać vydavać žadanaje za sapraŭdnaje…
