Aleś Čajčyc. Fota: Jarasłava Ivaniuka, Polskaje radyjo
«Paśla dziesiaci z pałovaj hadoŭ faktyčna štodzionnaj pracy, ad ciapierašniaha času ja bolš nie ŭ Radzie BNR. (…) Rada BNR była jakasnym zaniatkam, pakul ja pražyvaŭ u RF, dzie biełaruskaja dyjasparnaja dziejnaść u siaredzinie 2010-ch hadoŭ faktyčna pieratvaryłasia ŭ nul. Ci vy, darečy, viedali, što bolšaść publičnych zajavaŭ Rady BNR i zvarotaŭ Ivonki Surviły za apošnija dziesiać hadoŭ byli napisanyja ŭ Maskvie? Što ŭ Maskvie byli stvoranyja i da 2022 hoda vialisia ŭsie sacyjalnyja sietki i sajt Rady? Voś niachaj budzie kamuś kanśpirałohija», — napisaŭ jon u fejsbuku.
Aleś Čajčyc piša, što paśla emihracyi i znajomstva z tym, jak pracujuć paŭnavartasnyja biełaruskija i nie tolki biełaruskija hramadskija arhanizacyi, jamu zrabiłasia horka ad ułaścivych Radzie BNR časoŭ Ivonki Surviły «ŭnutranaha arhanizacyjnaha ŭbostva, pravavoha nihilizmu, abyjakavaści da ŭłasnaha statutu, aŭtarytaryzmu i sutnasnaj miortvaści», pra što jon moža kazać ciapier.
«A što da ŭsiaho astatniaha — niezaležna ad ludziej, u čyich jana rukach, Rada BNR była i jość važnaja ahulnanacyjanalnaja niemateryjalnaja histaryčnaja kaštoŭnaść, a nie tajnaja siekta, nie śpiecsłužba i nie pryvatnaja łaŭka Ivonki Surviły i jaje siabrovak», — zaznačaje jon.
«Moža, navat knižku pra Radu BNR napisać? — sarkastyčna pytajecca Aleś Čajčyc. — Kab mianie ŭźnienavidzieli tak ža, jak jany nienavidziać Natallu Hardzijenku i vyhnanaha z Rady Lavona Jureviča za vydatny trochtomnik pra paślavajennuju Radu»,
«Svaje pretenzii ja ahučvaŭ šmatkroć, i vy ŭsie ich bačyli. Jany zaŭsiody byli vytrymanyja ŭ parłamienckich ramkach, byli pieradusim zaprašeńniem da razmovy i ŭ ich nie było ničoha abražalnaha. Status Staršyni Rady BNR jak status publična abranaj asoby ŭ demakratyčnaj dziaržavie razumieje pad saboj mahčymaść krytyki j debataŭ. Niazdolnaść usprymać i adekvatna reahavać na krytyku, na moj asabisty pohlad (na jaki ja maju prava biez taho, kab rabicca abjektam represij), śviedčyć pra nieadpaviednaść čałavieka — u dadzienym vypadku Ivonki Surviły — vysokaj pasadzie Staršyni Rady BNR.
Ivonka Surviła albo aŭtar padpisanaha joj lista ŭ čarhovy raz dazvalaje sabie manipulavańnie i vyryvańnie z kantekstu, kažučy, što ja nibyta «pry hetym spasyłaŭsia na (…) uzrost». U sučasnym śviecie ŭzrost, poł, seksualnaja aryjentacyja, koler skury, pachodžańnie ci inšyja padobnyja faktary nie mohuć słužyć kryteram acenki čałavieka i vyznačeńniem staŭleńnia da jaho.
Praŭda, heta taksama aznačaje, što jany nie mohuć davać imunitet ad krytyki i «kart-błanš» na chamstva i abrazy ŭ dačynieńni da inšych — što ja za šmat hadoŭ prosta stamiŭsia ciarpieć i biez čaho Staršynia nie dała rady abyścisia navat u svaim učorašnim liście da mianie ź infarmacyjaj pra prypynieńnie majho siabroŭstva ŭ adpaviednaści z parahrafam 14 Statuta.
Jak ja padkreślivaŭ u svaich listach, sprava ŭ našym vypadku pieradusim u terminie, jaki čałaviek zajmaje pasadu i jaki paśla peŭnaha momantu pierastaje być prystojnym.
Jakaja roźnica pamiž Ivonkaj Surviłaj, jakaja zajmaje pasadu dvaccać siem hadoŭ (z 1997 hoda — NN), i Alaksandram Łukašenkam, jaki zajmaje pasadu tryccać hadoŭ? Jak bačym, akramia «manarchičnaha» terminu na svajoj pasadzie, ciaham jakoha status pačynaje ŭsprymacca jak pryvatnaja ŭłasnaść, ich prynamsi abjadnoŭvaje i staŭleńnie da apazicyi.
Krytyka da inšych radnych ciaham hetych dvaccaci siami hadoŭ, jak ja taksama ŭžo pisaŭ, moža być pieradusim u tym, što nichto — ani ź ciapierašnich radnych, ani z tych, chto ŭžo adyšoŭ — nie pažadaŭ uziać na siabie adkaznaść i chacia b na adnu kadencyju źmianić Ivonku Surviłu. Choć siarod radnych byli i jość ludzi, nijak nie mienš dastojnyja za jaje».
«Łukašenkaŭskaja prapahanda kaža, što niemahčyma znajści alternatyvu Łukašenku siarod 9,5-miljonnaj Biełarusi. Adnačasova z hetym niekatoryja radnyja BNR, jakija ličać siabie praciŭnikami Łukašenki, u dakładna takich ža vyrazach razvažajuć pra toje, što Ivoncy Survile, niahledziačy na prablemy sa zdaroŭjem, nibyta nie moža być alternatyvy siarod šmattysiačnaj biełaruskaj dyjaspary i što jana, jak niekatorymi ź ich było zajaŭlena publična, pavinna zajmać pasadu da svajoj fizičnaj śmierci.
Krytykaŭ takoj pazicyi hetyja nibyta demakraty i nibyta prychilniki ideałaŭ 25 sakavika nazyvajuć «infiekcyjaj», što ŭžo nahadvaje ci to stalinski, ci to hitleraŭski leksikon», — zaklučaje jon.
«My bačyli pa sioletniaj Siesii, jakaja adbyłasia ŭ siabroŭskaj atmaśfiery, što vočnaja razmova zaŭsiody lepš, čym uzajemnaje palivańnie brudam pa pierapiscy. Na žal, brud pa pierapiscy Ivoncy Survile dy jejnamu atačeńniu akazaŭsia milejšym», — dadaje Aleś Čajčyc.
***
Ivonka Surviła (naradziłasia ŭ 1936 hodzie ŭ Stoŭbcach) uznačalvaje Radu BNR z 1997 hoda. Rada BNR pazicyjanuje siabie jak pierajemnika histaryčnaha ŭrada ŭ vyhnańni.
Uvosień 2023 hoda Rada BNR była pryznana ŭ Biełarusi ekstremisckim farmavańniem. Hienprakuratura zaviała niekalki kryminalnych spraŭ.
