Vajna va Ukrainie. Fota: USU
Pryvodzim ź nievialikimi skaračeńniami.
Hałoŭnyja pahrozy ščaścia na ziamli
Akramia vojnaŭ i źmieny klimatu — dźviuch hałoŭnych pahroz čałaviectvu, atrymanych u spadčynu ad 2023 hoda — analityki i ŚMI vyłučajuć adnu bujnuju novuju. Jana tyčycca ŭ pieršuju čarhu Zachadu, ale nastupstvy adčuje na sabie ŭvieś śviet.
Razmova pra vybary. Jany abiacajuć źmienu ŭłady ŭ ZŠA i ŭ ES, što, siarod inšaha, pahražaje skaračeńniem padtrymki Ukrainy ŭ jaje supraćstajańni rasiejskaj ahresii.
Siarod inšych patencyjnych prablem dla stabilnaści i rostu dabrabytu ŭ śviecie ekśpierty nazyvajuć pahłybleńnie ekanamičnaha kryzisu. Adnoj z pryčyn moža stać novy vitok inflacyi i jašče hod žyćcia z darahimi kredytami. A taksama handlovaja vajna ZŠA i ES z Kitajem i prablemy ŭ samim Kitai — łakamatyvie rostu suśvietnaj ekanomiki.
Mnohija zhadvajuć štučny intelekt i ŭ liku ryzyk, i siarod kandydataŭ u vyratavalniki čałaviectva. Hałoŭnaja novaja technałohija XXI stahodździa pakul u začatkavym stanie, jak i rehulavańnie jaje prymianieńnia. Adnak u joj zakładzieny taki schavany patencyjał jak prahresu, tak i razbureńnia, što ŠI pastupova stanovicca hałoŭnaj nieviadomaj u prahnazavańni budučyni.
Pakul ža hałoŭnyja pahrozy va ŭsich scenarach 2024 hoda źviazanyja z vojnami.
Vajna ŭ Jeŭropie, jakuju raźviazaŭ Uładzimir Pucin suprać Ukrainy, dalokaja ad zaviaršeńnia, jak i kanflikt Izraila z CHAMAS i inšymi hrupoŭkami, jaki padtrymlivaje Iran, na Blizkim Uschodzie.
Ekśpierty vyłučajuć u prahnozach dźvie hałoŭnyja ryzyki, źviazanych z hetymi vojnami.
Pa-pieršaje, kožnaja ź ich ryzykuje ŭ luby momant pieraraści ŭ maštabny rehijanalny ci navat hłabalny kanflikt. I pa-druhoje, narmalizacyja vajennaj ahresii ŭ mižnarodnych adnosinach i abmiežavanaść resursaŭ Zachadu dla dapamohi sajuźnikam mohuć nadać upeŭnienaści jaho apanientam z supraćlehłaha łahiera aŭtakrataŭ, što pryviadzie da novych vojnaŭ.
Samyja zmročnyja scenary dapuskajuć pramoje sutyknieńnie ZŠA z Rasijaj z-za Jeŭropy ci z Kitajem z-za Tajvania.
Tak ścisła vyhladajuć prahnozy na 2024 hod. A voś što pišuć ekśpierty i ŚMI pra dźvie hałoŭnyja nieviadomyja — vojny i vybary.
Vajna
Rasijskaje ŭvarvańnie va Ukrainu i amierykanskija vojny ŭ Iraku i Afhanistanie abudzili ŭ rehijanalnych lidaraŭ na Blizkim Uschodzie i ŭ Afrycy apietyt da siłavoha raźviazańnia kanfliktaŭ i zaciažnoj vajny.
Ekśpierty International Crisis Group (ICG) aścierahajucca, što ŭśled za Pucinym inšyja aŭtarytarnyja lidary ŭviažucca ŭ vajennyja avantury pry padtrymcy źniešnich sponsaraŭ — dziaržaŭ nakštałt Irana, jakija razhladajuć rehijanalnyja kanflikty jak proksi-vajnu ź vialikim voraham, čaściej za ŭsio — ZŠA.
«Sproby spynić vojny dypłamatyčnym šlacham paŭsiudna cierpiać niaŭdaču. Siarod kiraŭnikoŭ dziaržaŭ usio bolš tych, chto źviartajecca da vajny jak srodku dasiahnieńnia palityčnych metaŭ. I ŭsio bolš tych, chto vieryć, što im heta sydzie z ruk», — piša ICG.
Hałoŭny žach — sutyknieńnie dźviuch najbujniejšych dziaržaŭ płaniety, ZŠA i Kitaja. Nahoda moža źjavicca ŭžo ŭ studzieni, kali na Tajvani projduć vybary.
Ahresija Rasii suprać Ukrainy ŭvajšła ŭ zaciažnuju stadyju vajny na źniasileńnie. Hałoŭnaja ryzyka — u stomlenaści ad jaje ŭ Jeŭropie i na Zachadzie — pahražaje spynieńniem vajennaj i finansavaj dapamohi Kijevu. U kancy hoda jeŭrapiejski pakiet vietavała Vienhryja, a amierykanskaje finansavańnie pierakryli respublikancy ŭ Kanhresie. U studzieni ŭłady ES i ZŠA paŭtorać sproby razbłakavać padtrymku, bieź jakoj Ukraina ryzykuje zastacca sam-nasam ź jadziernaj dziaržavaj-ahresaram, hatovaj kinuć usie resursy na zavajovu susiedniaj krainy.
Vajnie Izraila z CHAMAS taksama nie vidać kanca. Da taho ž jana pahražaje pieraraści ŭ rehijanalny kanflikt na Blizkim Uschodzie. ZŠA biezumoŭna padtrymlivajuć Izrail, a Iran — jaho śmiarotnych vorahaŭ. Izrail užo bambić celi ŭ Siryi i Livanie. Chusity ź Jemiena abstrelvajuć zachodnija handlovyja sudny i vajennyja karabli, što pryviało da pierabojaŭ u suśvietnym handli.
Palicyja CHAMAS niasie paranienuju dziaŭčynku ŭ balnicu. Fota: AP Photo/Mahmoud Essa
Praciahvajucca abo tlejuć inšyja ŭzbrojenyja kanflikty — u Sudanie, Jemienie, Mjanmie, Samali, Siryi, Nihieryi. Ekśpierty aścierahajucca, što ich kolkaść u 2024 pavialičycca.
Siarod vybuchovaniebiaśpiečnych situacyj jany nazyvajuć supraćstajańnie Armienii i Azierbajdžana, u jakim paśla pieramohi ŭ Nahornym Karabachu Baku moža pasprabavać raźvić pośpiech i pakvapicca na armianskija ziemli, što adździalajuć asnoŭnuju častku Azierbajdžana ad jaho ekskłava — Nachičevanskaj aŭtanomnaj respubliki.
Padobnyja aściarohi źviazanyja z Efiopijaj. Tam akryleny pieramohaj nad unutranymi vorahami prezident Abij Achmied znoŭ zaikajecca ab «pravie» na vychad da mora, što niemahčyma biez čarhovaj vajny z susiedniaj Erytrejaj.
Nie vyčarpanyja kanflikty ŭ krainach Sachielu. Situacyja ŭ Mali, Nihiery, CAR i Burkina-Faso zastajecca vielmi niestabilnaj.
A na Haici taho hladzi pavinien vysadzicca mižnarodny kantynhient na čale z palicejskimi z Kienii. Jany pasprabujuć advajavać krainu ŭ hanhstaraŭ, bandy jakich kantralujuć Haici i zmahajucca pamiž saboj voś užo bolš za dva hady.
Vybary
Nadychodziačy 2024 hod užo nazyvajuć hodam vyprabavańnia demakratyi. Jak adznačaje viadučaja zachodniaja hazieta The Financial Times, jašče ni razu ŭ historyi demakratyi na adzin hod nie prychodziłasia takoj kolkaści vybaraŭ. Amal 2 młrd čałaviek — abo pałova darosłaha nasielnictva płaniety — adpraviacca na vybarčyja ŭčastki ŭ 2024 hodzie.
«Ciapierašnija vybary prachodziać na fonie suśvietnaha ŭzdymu antylibieralizmu, pasłableńnia niezaležnych instytutaŭ i rostu rasčaravańnia siarod moładzi ŭ samim instytucie vybaraŭ», — piša FT.
Adna pahroza toicca na «vienhierskim šlachu», jak jaho vyznačaje FT. Pieramoha na svabodnych vybarach z nastupnym pryhniotam pravoŭ i svabod. Mienavita takim šlacham ryzykujuć pajści demakratyčnyja krainy ŭ stadyi raźvićcia z hihanckim nasielnictvam — Indyja, Indaniezija i Mieksika. Usim im treba budzie hałasavać u hetym hodzie.
U Rasii ŭ sakaviku 2024 hoda taksama adbudziecca hałasavańnie, jakim budzie aformleny čarhovy prezidencki termin Pucina. U katehoryju «vybary» heta padzieja traplaje tolki ŭmoŭna, pakolki da demakratyi nie maje nijakaha dačynieńnia: apazicyja ŭ Rasii źniščanaja, niezaležnyja arbitry ŭ asobie sudoŭ, vybarkama i parłamienta padparadkavanyja Kramlu, a adkrytaja hramadskaja dyskusija i svaboda słova kryminalizavanyja.
Fota: Mikhail Klimentyev, Sputnik, Kremlin Pool Photo via AP
Studzieńskija prezidenckija vybary na Tajvani pahražajuć demakratyi nie znutry, a zvonku. Kitaj vielmi pilna sočyć za rytorykaj kandydataŭ i pahražaje pryniać miery, kali paličyć pieramožcu «sieparatystam». ZŠA vystupajuć harantam biaśpieki vostrava i luboje nadzvyčajnaje zdareńnie ŭ vypadku abvastreńnia situacyi pahražaje pieraraści ŭ kanflikt dvuch viadučych suśvietnych vajennych i ekanamičnych dziaržaŭ.
Adnak hałoŭnyja akty dramy pra los demakratyi buduć razyhranyja ŭ apory svabodnaha zachodniaha śvietu. U listapadzie ZŠA vybirajuć prezidenta, a ŭ 450-miljonnym Jeŭrasajuzie pa vynikach červieńskaha hałasavańnia źmienicca Jeŭraparłamient i kiraŭnictva ES.
U vypadku pieramohi Donalda Trampa ŭ Biełym domie znoŭ apyniecca palityk, jaki nie pryznaje parazu na minułych vybarach, abiacaje adpomścić unutranym palityčnym voraham i pamiłavać svaich prychilnikaŭ, šturmavali Kapitolij, vyhnać imihrantaŭ, admianić maštabnuju prahramu baraćby sa źmianieńniem klimatu i, hałoŭnaje, pamianiać źniešniuju palityku ZŠA, što pahražaje ich roli haranta biaśpieki dla inšych krain Zachadu.
U Jeŭropie ž na ŭzdymie pravyja papulisty. Jany napeŭna pavialičać pradstaŭnictva ŭ Jeŭraparłamiencie i va ŭładzie niekatorych krain ES, što padarvie rolu Jeŭrasajuza jak zachodniaha lidara ŭ baraćbie sa źmienaj klimatu i prasoŭvańni sacyjalnaj roŭnaści.
Čytajcie taksama:
Siem pradkazańniaŭ na 2024 hod z 1924 hoda
Vajskovy ekśpiert daje prahnoz pa situacyi na froncie va Ukrainie na nastupny hod
