Pra spradviečnyja stravy piša Natałka Babina.
Cikavy recept hałubcoŭ — ź višniovym vareńniem i ciortaj bułkaj — daviedałasia ad karennaha minčanina Valeryja Bielskaha. Pavodle jahonych słovaŭ, mienavita takimi jahonaja mama ŭ 1950—1960‑ch častavała piśmieńnikaŭ — Alesia Adamoviča, Valancina Tarasa, jakija prychodzili da susieda Bielskich pa kamunalnaj kvatery, litaratara Mikałaja Tatura. Žyli tady Bielskija ŭ tak zvanym «domie śpiecyjalistaŭ», što ŭ Minsku na praśpiekcie Niezaležnaści, 43.
Cikava, što receptaŭ hałubcoŭ niama ŭ knizie Vincenty Zavadskaj «Litoŭskaja kucharka», jakuju Karatkievič nazvaŭ «pieršaj našaj kucharskaj knihaj». A strava ž samaja što ni na jość biełaruskaja. Nie sialanskaja, kaniešnie, bo składanaja i vymahaje šmat času na pryhatavańnie. Bolš miaščanskaja ci navat šlachieckaja.
A voś zapiečanyja śvinyja nožki — strava samaja što ni na jość sialanskaja i prostaja. Ale padabajecca i bahiemie. Recept paviedamiła mnie adna z najlepšych pierakładčyc biełaruskaj litaratury ŭ Polščy i nadzvyčajna cikavy čałaviek Małhažata Buchalik. Mienavita jana pierakładała knihu Ihara Babkova «Adam Kłakocki i jaho cieni», jakuju sioleta vyłučali na prestyžnuju polskuju litaraturnuju premiju Angelus.
Jana pryznałasia, što lubić śvinyja nohi da takoj stupieni, što, hatujučy, zaŭsiody źjadaje častku prosta advaranymi, bo nie maje siłaŭ ciarpieć, pakul jany jašče i zapiakucca.
A jašče pani Małhažata sumuje, što prapali ŭ Polščy śvinyja chvasty, a tamu niemahčyma stała zvaryć na pamianionych chvastach sup‑kapuśniak. Akazvajecca, ciapier va ŭsim Jeŭrasajuzie chvasty parasiatam abrazajuć va ŭzroście 2‑5 dzion… Biada! «Musić, stanu jeŭraskieptykam!» — kaža pierakładčyca. «Tady pierajazdžajcie da nas, — raju ja. — U nas chvastoŭ pakul chapaje».
Stravy sa śvinych noh — ulublonyja biełaruskija ŭvohule, i biełaruskija litaraturnyja ŭ pryvatnaści. Zasiarodzimsia na rulcy — heta toje, što vyšej «śvinych nožak», užo skarystanych spadaryniaj Buchalik.
Dyk voś, rulki śvinyja, dziakujučy ich kolkaści na śvinoj tušy dy najaŭnaści miasa pad skuraj, stali biełaruskaj nacyjanalnaj stravaj užo daŭno. Pasłuchajcie, što kaža pra ich litaratar Uładzisłaŭ Achromienka: «Pry kancy 1920‑ch žyli ŭ Homieli dźvie siabroŭki: biełaruska Maryja i jaŭrejka Sara. Sara była starejšaj siastroj ŭ šmatdzietnaj siamji i zaŭsiody narakała — jak z kurki što hatuješ, dyk małyja braty‑siostry spakoju nie dajuć: maŭlaŭ, nožku mnie, ničoha inšaha nie chaču! A dzie ŭziać na ich usich, jak u kurki tolki dźvie nahi? — aburałasia Sara.
I voś adnojčy ŭvosień prychodzić Sara ŭ hości da Maryi i bačyć, jak siabroŭčyny baćki raźbirajuć kabana. Kamsamołka Sara nie była relihijnaj, i tamu pryniała zaprašeńnie pakaštavać śviežaniny. Bolš za ŭsio jaje ŭrazili špihavanyja rulki, adnu ź jakich haspadary pieradali jaŭrejskim dzietkam.
— Ciapier ty razumieješ, čamu my śvińniej hadujem? — zapytałasia na raźvitańnie Maryja. — Bo ŭ kabana čatyry nahi, usim chapaje!
Maryja — heta maja babula, Maryja Sazontaŭna Ramanava, 1908 h. n., užo niabožčyca. Našym stravam jana navučyłasia ad svajoj maci, Volhi Minaŭny, 1879 h. n., a jaŭrejskim namajstračyłasia ad toj ža siabroŭki Sary, i nie tolki ad jaje. I mianie ŭsiamu navučyła…»
I ciapier spadar Achromienka častuje svaich šmatlikich siabroŭ hetaj samaj rulkaj i čuje tolki zachoplenyja vodhuki!
Litaraturnyja hałubcy
200 miasa biez kostak, 800 h kapusty, 1\3 šklanki rysu, 2 hałoŭki cybuli, 1 nievialikaja morkva, 1 st. łyžka ciortych biełych sucharoŭ, 1 st. łyžka tamata‑piure, 2 st. łyžki śmiatany, 1—2 st. łyžki višniovaha vareńnia biez kostačak, sol, pierac.
Miasa prakrucić praź miasarubku, rys abvaryć kipniem i dać u im pastajać, pakul nie astynie vada. Rys astudzić, źmiašać ź miasnym faršam. 1 hałoŭku cybuli zdrabnić, prypuścić da miakkaści na patelni, dadać u farš. Farš pasalić, papiarčyć, staranna pieramiašać.
Razabrać kapustu na listy, ašparyć kipniem i dać pastajać u haračaj vadzie 5‑7 chvilin. Dastać listy z vady, astudzić, raskłaści na stale. Kali čaranki listoŭ toŭstyja, zrezać ich da taŭščyni lista. Pakłaści ŭ kožny list farš, zakrucić u vyhladzie kanvierta, absmažyć na patelni na alei da załacistaha koleru i skłaści ŭ kastrulu (lepš u husiatnicu). Na patelni, dzie absmažvalisia hałubcy, patamić papiarednie zdrabnionuju hałoŭku cybuli, ciortuju morkvu, dadać ciortyja suchary, tamat, śmiatanu, višniovaje vareńnie, dać prakipieć, razbavić 1 šklankaj vady, znoŭ dać prakipieć, pasalić pa smaku i zalić hetym sousam hałubcy. Tušyć na słabym ahni pad pokryŭkaj abo ŭ duchoŭcy biez pokryŭki 30—40 chvilin. Padać u sousie, u jakim tušylisia hałubcy, možna pasypać zdrobnienaj zielaninaj.
Hałubcy možna pryhatavać bieź śmiatany (kali treba, kab jany daŭžej zachoŭvalisia), u hetym vypadku treba ŭziać trochi bolš tamatu.
Śvinyja nožki pa‑pierakładčycku
Śvinyja nožki, sol, pierac čorny haroškam, łaŭrovy list, hvaździk, majaran, inšyja śpiecyi na smak, miod.
Uziać śvinyja nožki — čym bolš, tym lepš. Advaryć ich na małym ahni ŭ padsolenaj vadzie z łaŭrovym listam, ziarniatkami čornaha piercu, hvaździkam, majaranam i inšymi śpiecyjami pa smaku. U zvyčajnaj kastruli varyć treba niekalki hadzin, u chutkavarcy — niedzie paŭtary hadziny. Nožki musiać razvarycca da poŭnaj miakkaści i zrabicca klejkimi. Hatovyja nožki dastać, astudzić, možna nacierci miodam i zapiačy na praciahu karotkaha času ŭ vielmi haračaj duchoŭcy da źjaŭleńnia chrumstkaj załacistaj skarynki. Mastactva pryhatavańnia hetaj stravy palahaje ŭ tym, kab nie pierasušyć jaje i kab pad chrustkaj skarynkaj nožki zastavalisia miakkimi, lipkimi i sakavitymi. Padać z chrenam.
Rulka z 1879 hoda
1 śvinaja rulka, časnok, śpiecyi, kareńnie, sol, cybulnaje łupińnie, vada.
Śvinuju rulku dbajna abskrebści nažom. Ščeć, kali jość, absmalić. Zubčyki časnaku parezać na dźvie‑čatyry častki kožny, i dobra našpihavać imi rulku. Časnaka nie škadavać — kolki ŭ rulku ŭlezie, stolki i davać. Našpihavanuju rulku pakłaści ŭ kastrulu, pasalić, dadać kareńčyki sa śpiecyjami i zalić vadoj. Dadać cybulnaha łupińnia, bo jano daje vielmi pryvabny koler. Praz chvilinaŭ dvaccać, jak vada ŭ rondali zakipić, źlić jaje, pakłaści rulku na panivu i pastavić u nahretuju duchoŭku. Kali na rulcy zaźziaje załataja skarynka — padavać na stoł ź ciortym chrenam i častavać haściej.
