Vučonyja ličać, što kučaravyja vałasy davali ich uładalnikam evalucyjnuju pieravahu. Fota: vecteezy.com
Novaje daśledavańnie navukoŭcaŭ ź Piensilvanskaha ŭniviersiteta, vyniki jakoha apublikavali ŭ časopisie Proceedings of the National Academy of Sciences, pakazała, što mocna kučaravyja vałasy zabiaśpiečvajuć najbolš efiektyŭnuju abaronu hałavy ad soniečnaha vypramieńvańnia, minimizujučy patrebu ŭ potavydzialeńni dla kampiensacyi pierahrevu.
Dla svajho daśledavańnia vučonyja vykarystali ciepłavy maniekien (madel u formie čałavieka, jakaja vykarystoŭvaje elektraenierhiju dla imitacyi ciapła cieła i dazvalaje vyvučać ciepłaabmien pamiž skuraj čałavieka i navakolnym asiarodździem) i paryki z čałaviečych vałasoŭ, kab vyvučyć, jak roznyja tekstury vałasoŭ upłyvajuć na prytok ciapła ad sonca.
Navukoŭcy zaprahramavali maniekien padtrymlivać pastajannuju tempieraturu pavierchni na ŭzroŭni 35 hradusaŭ pa Celsii, anałahičnuju siaredniaj tempieratury pavierchni skury, i źmiaścili jaho ŭ śpiecyjalnuju kamieru z kantrolem klimatu.
Jak adznačajuć aŭtary, jany chacieli zrazumieć, jak vałasy (ich najaŭnaść/adsutnaść i forma), soniečnaje vypramieńvańnie i chutkaść vietru ŭpłyvajuć na ciepłaabmien skury hałavy. Chutkaść vietru ŭ ekśpierymientach abirali, kab adlustroŭvać roznyja scenary pieramiaščeńnia prodkaŭ čałavieka: stajańnie na miescy (0,3 m/s), chada (1,0 m/s) i bieh (2,5 m/s). Pry hetym u kamiery padtrymlivałasia pastajannaja tempieratura ŭ 30 °C i 60% vilhotnaść.
Na nastupnym etapie jany taksama raźličyli ciepłaabmien pry roznych chutkaściach vietru paśla namakańnia parykoŭ dla imitacyi potavydzialeńnia.
Schiema ekśpierymientalnaj ustanoŭki i ŭmoŭ. Na paneli (A) pakazvajucca fizičnaja ŭstanoŭka i čatyry zmadelavanyja stany skury hałavy i vałasoŭ: biez vałasoŭ, roŭnyja, umierana kučaravyja i mocna kučaravyja. Na paneli (B) pakazvajucca ekśpierymientalnyja ŭvachodnyja źmiennyja: suchaja ci vilhotnaja skura hałavy, try chutkaści vietru i ŭklučanaje ci vyklučanaje vypramieńvańnie (śviatło). Krynica: materyjały artykuła
Navukoŭcy adznačajuć, što najbolš dziŭnym nazirańniem dla ich stała vyraznaja karcina źnižeńnia pastupleńnia soniečnaha ciapła na skuru hałavy z pavieličeńniem kučaravaści. Ščylna zavityja vałasy zabiaśpiečyli najlepšuju abaronu ad soniečnych pramianioŭ, zvodziačy da minimumu nieabchodnaść pacieć, kab zachoŭvać prachałodu.
Aŭtary artykuła adznačajuć, što pa miery taho, jak rannija ludzi evalucyjanavali, kab chadzić roŭna ŭ ekvataryjalnaj Afrycy, makuška ich hałavy ŭsio čaściej prymała na siabie asnoŭny ŭdar soniečnaha vypramieńvańnia.
Mozh, adčuvalny da ciapła, i sam vyłučaje ciapło. Zanadta vysokaja tempieratura moža pryvieści da takich niebiaśpiečnych stanaŭ, jak ciepłavy ŭdar.
Pakolki ludzi stracili bolšuju častku svaich vałasoŭ na ciele, u ich raźvilisia efiektyŭnyja potavyja załozy, kab zachoŭvać prachałodu. Ale potavydzialeńnie źviazanaje sa strataj vady i elektralitaŭ.
Navukoŭcy miarkujuć, što vałasy na hałavie, imavierna, raźvilisia jak sposab pamienšyć kolkaść ciapła, što čałaviek atrymlivaje ad soniečnaha vypramieńvańnia, tym samym zachoŭvajučy prachałodu bieź nieabchodnaści arhanizmu tracić dadatkovyja resursy.
Mocna kučaravyja vałasy mohuć zabiaśpiečyć dadatkovaje źnižeńnie prytoku ciapła zvyš mahčymaściaŭ zvyčajna roŭnych vałasoŭ.
Aŭtary dapuskajuć, što hieny kučaravych vałasoŭ źjavilisia ŭ evalucyi čałavieka kala dvuch miljonaŭ hadoŭ tamu, kali Homo erectus byŭ daminantnym haminidam.
Na ich pohlad, evalucyja mocna kučaravych vałasoŭ na hałavie moža ŭjaŭlać saboj častku intehravanaha evalucyjnaha adkazu na novyja prablemy termarehulacyi, ź jakimi sutykalisia haminidy ŭ pracesie rostu ich mozhu. Pa miery taho, jak mozh haminidaŭ stanaviŭsia ŭsio bolšym, hieny kučaravych vałasoŭ, jakija abaraniali skuru hałavy ad sonca, mahli davać pieravahu tym, u kaho jany byli.
Aŭtary artykuła miarkujuć, što ŭ rańnich haminidaŭ, imavierna, była roznaja hienietyčnaja schilnaść da kučaravych vałasoŭ. Na paźniejšym etapie evalucyi jany, mahčyma, stracili svaju evalucyjnuju pieravahu, a roŭnyja vałasy mahli być uchvalenyja roznymi typami hienietyčnaha adboru.
Navukoŭcy adznačajuć, što vyniki daśledavańnia słužać dobrym adpraŭnym punktam dla abmierkavańnia i dalejšych daśledavańniaŭ evalucyjnaj funkcyi vałasoŭ na hałavie čałavieka (i varyjacyj ich marfałohii).
Najbolš aktualnym pytańniem, jakoje nieabchodna vyrašyć, zastajecca značeńnie hetych vynikaŭ u kantekście termarehulatarnaj reakcyi ŭsiaho cieła, bo hałava ŭjaŭlaje saboj nievialikuju častku ahulnaj płoščy cieła.
Treba budzie vyśvietlić, jak adznačajuć aŭtary, ci zabiaśpiečvajuć vałasy dastatkovuju abaronu, kab značna paŭpłyvać na termarehulacyju ŭsiaho cieła, albo ž łakalnaja abarona, jakuju jany prapanujuć padčas niepasrednaha nahravańnia mozha, dastatkovaja dla zabieśpiačeńnia adaptyŭnaj pieravahi.
Čytajcie jašče:
Vučonyja: sučasnyja ludzi atrymali vialikija nasy ŭ spadčynu ad nieandertalcaŭ
Čamu vałasy siviejuć praz stres — jość navukovaje abhruntavańnie
Minčanka, u jakoj zusim nie rastuć vałasy na ciele: Z mužčynami ŭ mianie prablem nie było
na hałavie