Siarhiej Astraviec piša na svaim błohu pra avijazdareńni.
Pačuŭ navinu: biełaruskaja akademija vajskovaja vypuściła adzinaccać lotčykaŭ i try šturmany. Chalera, drobiaź, ale ž pryjemna! Svajoj hadoŭli, možna skazać! Lublu lotčykaŭ, ničoha nia zrobiš. Pad piesieńku «A horad padumaŭ — vučeńni iduć…» prajšło majo dziacinstva ŭ HDR‑y. Jaje štodnia kruciła hrupavaja radyjostancyja, z Pacdamu chiba što. Samalot lasnuŭsia, ekipaž zahinuŭ. Lotčykaŭ zaŭždy škaduju, ja pisaŭ raniej, što jany hinuli ŭ nas pastajanna, i ŭ našym haradku (jašče ŭ Biełarusi) viečna hrali pachavalny marš. Ale pieśnia zhadanaja była jakraz pra saviecki samalot, što ŭpaŭ u Zachodnim Berlinie.
A zaraz da niadaŭniaha zdareńnia ŭ Radomie. Mižvoli začapiła pachvalba pa rodnamu «bete» napiaredadni: u Polščy našyja lotčyki pakažuć im zaraz usim takoje, na što ŭ NATO nia zdolnyja ni fizyčna, ni maralna… Takija litaralna słovy. A vynik — viadomy. Jak telečałavieku śpicca siońnia? Chacia, chaj nia sam jon pisaŭ tekst. A ŭsio heta adkul? Adtul ža! U nas demakratyi bolš, čym va ŭsich ich razam uziatych, u nas pravoŭ čałavieka — mora, a ŭ ich łužyna. My zapuścim Biełku‑Strełku z tryjumfam hučnym! Televiežu zrobim najvyšejšuju ŭ śviecie! Azijacki limuzin rastyražujem, zadušym zachodnija aŭtakancerny! My čarnobylskuju stancyju pabudujem u Astraŭcy, usich urazim! Prezydent Miadźviedzieŭ na ŭvieś śviet pryznajecca paśla katastrofy na sibirskaj HES, što Rasieja adstała technalahična, a my — klenčyć adrazu: dajcie pa dziašoŭcy vašuju adstałuju AES, kali łasačka!
Škada lotčykaŭ, škada. Imi, atrymlivajecca, chacieła rodnaja idealohija ŭcierci nos NATAŭcam. Dryžyki paprostu… Niama savieckaj Abrevijatury bolš, ale da lotčykaŭ pryzvyčailisia stavicca jak da zakładnikaŭ «idealahičnych zadačaŭ momantu». Ja pisaŭ raniej pra toje, jak časam kidali na «kanvejer» niedapracavanyja letaki vajskovyja, kab NATO pierahnać, a lotčyki hinuli biazradna.
Treba žyć jak usia Eŭropa, a nie staracca niekamu nos ucierci, svaje minusy plusami vystaŭlać… Siem hod tamu kolki čałaviek zhareła na lvoŭskim avijašoŭ? Kala vaśmidziesiaci, mnostva dziaciej. Pamiataju paśla toj katastrofy apynuŭsia ja va Ŭkrainie, a tam, akazałasia, telebačańnie słužyć nie adnamu tolki čałavieku, tam navat NIEDZIARŽAŬNAJE isnuje. Dyk voś, puścili jany ŭ efir zapis apošniaj razmovy lotčykaŭ, taksama dvuch pałkoŭnikaŭ, jakija jašče z časoŭ SSSR asami byli. I što ž za razmova ŭ ich atrymałasia? A takaja pryblizna: my, b(…), pakažiem ecim kazłam nastojaščij piłotaž, jany, b(…) — pi‑pi‑pi‑pi‑pi‑pi‑pi. BABABACH! — vybuch.
Žudasna było słuchać. Ja niby idealist jaki chryścijanski padumaŭ: a kab jany nie kazyrylisia svajoj savieckaściu, svajoj rasiejskaj zvyšmovaj, a kab razmaŭlali, jak narmalnyja ludzi pa‑ukrainsku, biaz mataŭ, a značycca, možna było b čakać, što jany z pavahaj havaryli b pra publiku, što pryjšła pahladzieć na ichni pilataž, i nie zhareli b dziesiatki ludziej! Tym bolš lotčyki hetyja nie mahli nia viedać, što ich čujuć taksama inšyja, chto kiruje palotami, što razmova hetaja zapisvajecca ŭrešcie! Ale ž jak biez maciarka, u im ža sol, smak! Ci treba nahadvać, što abodva katapulciravalisia?! Paciarpiełych, darečy, było bolš za paŭtysiačy čałaviek.
Uva Lvovie raźbiŭsia Su‑27, u Radomie — taksama. Usie čytali reakcyju našaha načalstva: ptuška trapiła, parazitka! Usie čytali kamentar «Suchoha»: ad ptušak usio zabiaśpiečana, a voś mahli madernizavać niaŭzhodniena z kanstruktarami, z rasiejskim bokam. A što: urazić ža chacieli nataŭski bok čymści, urazić! Što ž, atrymałasia: niepryjemna ŭrazili.
Viartajučysia da Niamieččyny: lotčyki Kapuścin dy Janaŭ (pra jakich — šlahier saviecki — «paśmiarotny») atrymali kamandu katapulciravacca, ale pad imi byŭ Berlin. Sproba sieści na vadu. Upali za niekalki socień metraŭ ad savieckaha sektara ŭ voziera. Jany lacieli na Jak‑28 (u NATO jaho nazyvali «Pivavaram» čamuści). Redkaje zdareńnie: abodva ruchaviki spynilisia. Lotčykam ciapier niadaŭna pastavili memaryjalny kamień z šyldaj, nadpis pa‑niamiecku: «U pamiać usich achviaraŭ chałodnaj vajny. Jany addali svaje žyćci, kab uratavać inšych ludziej».
Kapuścin ź Janavym upali ŭ brytanskim sektary. Na bambaviku Jak‑28 było vielmi sučasnaje radyjolakacyjnaje abstalavańnie, systema vyznačeńnia «svoj‑čužy», armii NATO mieli sastarełaje, horšaje. SSSR‑u kaštavała vielmi doraha zamianić hetuju systemu paśla zdareńnia. Brytancy ciapier rassakrecili, možna svabodna pračytać, jak ichnija vadałazy ŭnačy zdymali novyja savieckija prybory ź Jaka, vazili pa‑chutkamu samalotam u Londan, a na miescy krucili vała za chvost, tłumačačy savieckim vajskoŭcam, što zanadta ciažka vyciahnuć samalot z vady. Potym viarnuli nazad prybory, addali Jak i cieły lotčykaŭ, samo saboj. U cyrymonii z brytanskaha boku ŭdzielničali šatlandzkija strałki. Takaja historyja.
Napeŭna paśla hetaha zachodniki pastavili pytańnie rubam: navošta vakoł Berlina dyślakujecca pablizu savieckaja frantavaja bambavaja avijacyja? (Tym bolš paloty nad Berlinam vajskovych samalotaŭ byli zabaronieny). Heta nastupalnaja zbroja, vy što, źbirajeciesia nastupać? Leanid Illič musiŭ adkazać: nikak niet! I lotčykam‑bambavikam vydali savieckija mapy. Kapuścin ź Janavym słužyli ŭ Finavie, aeradrom, dzie žyli my, byŭ taksama niedaloka, z našaha bambaviki, naprykład, vyvieli ŭ 1968‑m u Kalininhradzkuju vobłaść, u Nivienskaje. Bambavyja Jaki zamianili raźviednymi Jak‑28R (byli taksama źniščalniki, pierachopniki dy inšyja, samalot staŭ uzoram mnohametavaha). Možna jašče dadać, što pad šumok, vyvodziačy bambaviki, Illič uvioŭ tanki ŭ Prahu.
Što datyčyć zdareńniaŭ hučnych, jak nie ŭzhadać taksama zvyšhukavy Tu‑144, jaki ŭ Le Burže lasnuŭsia pad čas avijasalonu?! Vielmi ž padazrona nahadvaŭ jon brytanska‑francuski Kankord svaim vyhladam, heametryjaj. Chto ŭ kaho ździor? Mižvolnaje pytańnie zaŭždy ŭźnikała. Hrošy na viecier, vializnyja hrošy. Samymi razumnymi akazalisia amerykancy: pahladzieli na ŭsio heta, dy zakryli svaje dva praekty takija ž. Jasna: košty šalonyja dyj navošta pasažyraŭ vazić hetkim čynam abo poštu tuju ž, pasyłački z sałam? Dyk voś: jak ža hanarylisia savieckija, što na dva miesiacy raniej za Kankord Tu‑144 pakružlaŭ! A ŭ Le Burže — paśla taho, jak Kankord pakazaŭ klasu publicy, zakarcieła pieraplunuć buržujaŭ: paśla dvuch kruhoŭ zaplanavanych pajšoŭ Tu zamiest pasadki na trejci…
