Kavaleŭski byŭ supracoŭnikam biełaruskaha MZS, try hady adpracavaŭ u biełaruskaj ambasadzie ŭ ZŠA.
«Mnie ciažka acanić sapraŭdnaść hetaha zapisu — ja nie śpiecyjalist u takich pytańniach. Ale viadoma, što dypłamatyčnyja misii znachodziacca pad pastajannym nahladam. Dziaržava adsočvaje ich dziejnaść, skažam tak, prasłuchoŭka — adzin z elemientaŭ hetaha adsočvańnia, — kaža Kavaleŭski. —
Tak, Vienskaja kanviencyja abaraniaje dypłamatyčnuju karespandencyju i listavańnie, ale my razumiejem, što ŭ realnym śviecie čas ad času źjaŭlajucca «źlivy» dypłamatyčnych pierapisak. Možna zhadać chacia b Snoŭdena, jaki mieŭ dostup da dypłamatyčnaha listavańnia amierykanskaha ŭradu samaha vysokaha ŭzroŭniu.
Tamu mižnarodnaje prava rehuluje hetaje pytańnie, ale, viadoma, jość zacikaŭlenaść u abmierkavańniach i razmovach dypłamataŭ.
Toje, što va ŭsich krainach słuchajuć usich dypłamataŭ, heta, chutčej, dapuščeńnie, čym fakt. Ja b skazaŭ, što jość dypłamaty i ambasady, jakija ŭjaŭlajuć saboju bolšuju kaštoŭnaść, čym inšyja — resursy raściahnuć na ŭsich, moža, i niemahčyma. Ale mahu skazać, što
luby dypłamat za miažoj zychodzić z taho, što jaho mohuć prasłuchoŭvać i jon moža być abjektam cikavaści śpiecsłužbaŭ».
Jość bazavy instruktaž pa pytańniach biaśpieki dla dypłamataŭ: jak siabie pavodzić, što možna abmiarkoŭvać pa telefonie, što nielha. Heta tyčycca jak pracy, tak i pavodzin u zvyčajnych abstavinach. U hetym sensie dypłamatyčnaja słužba, zaŭvažaje Kavaleŭski, nahadvaje napaŭvajennuju: dypłamat u zamiežnaj dziaržavie zaŭsiody na pracy i musić zaŭsiody sačyć za svaimi pavodzinami, kab nie dapuścić prakołaŭ, jakimi mohuć skarystacca śpiecsłužby albo inšyja zacikaŭlenyja asoby.
«Nakolki ja pamiataju, heta byli dosyć adekvatnyja instrukcyi nakont strymanych i aściarožnych pavodzin, kab nie kidacca lišnimi słovami, paźbiahać lišnich dziejańniaŭ», — kaža Kavaleŭski.
Ale chto instruktavaŭ biełaruskich dypłamataŭ? KDB?
«U maim vypadku ŭ MZS była słužba biaśpieki, jakaja zajmałasia hetym. A pry biełaruskaj ambasadzie ŭ Vašynhtonie adkryta pracavaŭ supracoŭnik KDB, jaki byŭ akredytavany amierykanskimi śpiecsłužbami.
Mnohija ambasady majuć takich śpiecsłužbistaŭ pry sabie: ZŠA taksama nakiroŭvaje ŭ svaje ambasady akredytavanych supracoŭnikaŭ CRU, — tłumačyć Valeryj Kavaleŭski. — Ale padčas svajoj pracy ŭ ZŠA ja nie zaŭvažaŭ niejkich śviedčańniaŭ, što nas prasłuchoŭvajuć ci prosta pavyšanaj uvahi z boku amierykanskich śpiecsłužbaŭ. Mahčyma, prosta biełaruskaja ambasada nie ŭjaŭlała značnaha intaresu na toj momant».
Ci nie dziŭna, što słuchajuć navat rasijskich dypłamataŭ? A jak ža «brackija narody»?
Kavaleŭski miarkuje, što heta jakraz nie dziŭna:
«Ja b nie nazvaŭ heta niezvyčajnym. Rasijanie taksama słuchajuć biełarusaŭ, u hetym možna być upeŭnienym. Tut usio zaležyć ad mahčymaściaŭ kankretnaj krainy: idzie ž taksama i elektronnaja vyviedka, i praca ź ludźmi. Apošniaje nie abaviazkova značyć viarboŭku — ludzi ž mohuć havaryć lišniaje i prosta padčas razmovaŭ».
Ale vyhladaje, što ŭ Biełarusi dypłamataŭ prasłuchoŭvaje nie tolki KDB, ale i MUS?
«U pryncypie, prasłuchoŭvańnie ludziej patrabuje niejkich abhruntavańniaŭ. U pravavoj dziaržavie, kab atrymać dazvoł na prasłuchoŭvańnie, patrebny ordar ad prakurora ci sudździ, zaležyć ad pravavoj sistemy.
U Biełarusi ž, takoje ŭražańnie, paroh uvachodu zusim nizki, vyhladaje, što rašeńni prymajucca zusim na bazavym uzroŭni, mahčyma, navat prosta samimi supracoŭnikami milicyi. Nie mahu śćviardžać, što MUS prasłuchoŭvaje zamiežnych dypłamataŭ — heta ŭsio ž śfiera adkaznaści śpiecsłužb. Ale my bačym takuju vialikuju kolkaść prasłuchovak zusim prostych ludziej, jakija nie majuć nijakaj viny. Heta moža tyčycca i biełaruskich dziaržsłužboŭcaŭ, i dypłamataŭ».
Kavaleŭski zhadvaje situacyju, jakaja zdaryłasia ź im u 2010 hodzie, kali jon užo daŭno syšoŭ z MZS. Jaho razmovy sa štabam adnaho z kandydataŭ prasłuchoŭvalisia KDB, i heta stała padstavaj dla jaho aryštu. U studzieni 2011 hoda Kavaleŭskaha niekalki razoŭ dapytvali, a paśla zatrymali prosta na padstavie taho, što jon havaryŭ z pradstaŭnikom apazicyjnaha štaba.
12 dzion były dypłamat pravioŭ na Akreścina, paśla try dni ŭ SIZA KDB.
«Mianie dapytvali, kab ja skazaŭ tuju infarmacyju, jakaja im była cikavaja. Ale naŭprost vierbavać mianie nie sprabavali, — zhadvaje Valeryj Kavaleŭski. —
Pry hetym pravaparušeńniaŭ ci złačynstvaŭ z majho boku nie było nijakich. Tamu paśla mianie adpuścili. Kryminalny artykuł 293 (arhanizacyja masavych biesparadkaŭ) nada mnoju visieŭ až da žniŭnia 2011 hoda, tady jaho «admianili», jak i mnohim inšym aktyvistam albo palitykam.
Ale paśla nichto i nikoli nie tłumačyŭ mnie, što stała padstavaj dla prasłuchoŭvańnia maich razmoŭ».
Vyhladaje, što varta bajacca bolš prasłuchoŭki «svaimi», čym «čužymi»?
«Fiłasofskaje pytańnie. Tym bolš, viedajučy, nakolki žorstkim moža być režym, kali kazać pra Biełaruś, nakolki nieciarpimy da adchileńniaŭ ad hienieralnaj linii Łukašenki.
Zamiežnyja śpiecsłužbisty źbirajuć infarmacyju i pieradajuć jaje ŭ svaje orhany, ad ich čakać nastupstvaŭ i nie varta — heta zusim roznyja katehoryi.
A nastupstvy ad asiečak u vačach biełaruskich śpiecsłužbaŭ mohuć być značna bolš surjoznymi», — padsumoŭvaje Kavaleŭski.
