Hetaje intervju było zapisanaje da taho, jak Ihar Makar vyrašyŭ pieradać aŭdyjazapisy pieramoŭ nakont šantažu Andreja Stryžaka.
Ihar Makar
«Naša Niva»: Apošnim časam vy faktyčna źnikli z publičnaj prastory. Čamu tak? Dzie vy, jak vy, čym zajmajeciesia siońnia?
Ihar Makar: Paśla niekatorych pieramovaŭ sa Śviatłanaj Cichanoŭskaj i zajaŭ, jakija ja pačuŭ ad jaje, ja zrazumieŭ, što adnamu mnie zmahacca nie ŭjaŭlajecca mahčymym.
Ja całkam vyklučyŭ svajo źjaŭleńnie ŭ miedyjapoli, bo rabić biessensoŭnyja zajavy, a tym bolš, jak było pryniata siarod niekatorych, publikavać insajdy, dla mianie było nieprymalna. Bo ja razumieŭ, što kali zajmacca čysta palitykaj, to treba rabić niešta dla ludziej. I, samaje hałoŭnaje, musić być efiekt. Pa kožnym dziejańni ty musiš adčytacca i razumieć, što kaeficyjent karysnaha dziejańnia ŭ ciabie jak minimum bolšy za 50%.
Tamu ja zaniaŭsia tym, što stvaryŭ svoj fond. Jon zusim niadaŭna byŭ zarehistravany ŭ MZS, ciapier ja źjaŭlajusia prezidentam hetaha fondu, jaki budzie pracavać pa humanitarnych i sacyjalnych napramkach.
I ja źbiraŭsia źjavicca ŭ miedyjapoli ŭžo jak prezident fondu, zrabić zajavu, pačać źbirać kamandu.
Ale niadaŭna adbyŭsia Forum demakratyčnych sił Biełarusi, tam ja vystupiŭ, spadziajusia, što ja sa svaim fondam budu ŭdzielničać u palityčnych pytańniach. I spadziajusia, što hety Forum budzie znakavym i pierałomnym mierapryjemstvam. Pa vynikach jaho pryniali rezalucyju.
Pierakazvajučy jaje prostaj movaj, nam nieabchodna prybrać usie svarki, zabycca na ŭsie kanflikty, abjadnacca ŭsim, nie pierachodzić na asoby, kab dakładna i sistemna zmahacca z režymam Łukašenki. Navat ja siabie absalutna kamfortna adčuvaŭ na Forumie, kali bačyŭ pierad saboj Volhu Karač, ź jakoju ŭ mianie vielmi kiepskija adnosiny.
«NN»: Niekalki ŭdakładnieńniaŭ. Kažacie, syšli z publičnaj prastory paśla niejkich słoŭ Cichanoŭskaj u vaš bok. A što adbyłosia i kali?
IM: Było videa sustrečy Cichanoŭskaj z kanadskaj dyjasparaj, kali ja nie pamylajusia. Tam joj zadali pytańnie: «Śviatłana Hieorhijeŭna, kali abjadnajucca ŭsie demakratyčnyja siły?» Na heta byŭ adkaz: «A što heta takoje — abjadnańnie?»
Paśla hetaha ja havaryŭ sa Śviatłanaj Hieorhijeŭnaj i kankretna pastaviŭ pytańnie, što nam patrebnaje abjadnańnie, ahulnaja sistema dla baraćby z režymam Łukašenki. Inakš ničoha nie atrymajecca. Mnie adkazali: «Ihar, kožny robić toje, što jon moža. Vy pracujecie ŭ tym napramku, my — u hetym».
Ale ja vajenny čałaviek, liču, što musić być dakładny paradak, statut, pryncypy, mety. Tamu ja prosta pastaviŭ kropku i skazaŭ Śviatłanie Hieorhijeŭnie, što budu pracavać inakš, stvarać svaju kamandu, abjadnoŭvać niejkija siły. Papiaredziŭ jaje, što, kali budu jaje krytykavać, kali łaska, nie treba na mianie złavacca. Mnie byŭ adkaz: kaniečnie, nijakich prablem.
«NN»: Kali adbyłasia heta razmova?
IM: Niekalki miesiacaŭ tamu, pierad pačatkam vajny.
Vy, mahčyma, nie ŭjaŭlajecie, što adbyvajecca kułuarna. U apazicyi, na žal, skłałasia takoje mierkavańnie, što havaryć praŭdu — heta karajecca, rabić pravilnyja kroki — taksama karajecca.
«NN»: Pryviadzicie prykład, kali łaska.
IM: 25 sakavika 2021 hoda ja zaklikaŭ ludziej nie vychodzić na Dzień Voli. I ja dumaŭ u pieršuju čarhu pra narod, bo biełarusy znutry krainy kažuć tak: my znachodzimsia ŭ kancłahiery. I heta praŭda.
Ja tady havaryŭ ź siłavikami, byłymi i dziejnymi. Usie jany kazali: režym mocny, my ŭsich prosta budziem źbivać, adpraŭlać u SIZA, buduć sudy i vializnyja štrafy.
I ja zaklikaŭ ludziej nie vychodzić, bo heta było biessensoŭna.
Paśla hetaha ad mianie adviarnulisia ŭsie placoŭki. «Bajpoł» abzvaniŭ usich.
«Małanka miedyja» — ja tam byŭ jak doma, u nas byli dobryja adnosiny ź dziaŭčatami, nijakich prablem, ja zapisvaŭ tam roliki, jany mnie dapamahali ŭ miedyjaprastory. Paśla 25 sakavika ja staŭ izhojem. Mianie nichto nie prymaŭ.
Apošnija, kamu pazvaniŭ «Bajpoł», byli chłopcy z «Radyjo 97», Virus i Maksim (Vital Kandracienka i Maksim «Morysan». — «NN»). Im było skazana: vy apošnija, dzie Makar vystupaje, kali nie spyniciesia, u vas buduć prablemy.
«NN»: Kali kažacie, što zvanili z «Bajpoła», to možacie nazvać imia?
IM: Nie viedaju, heta treba havaryć ź Virusam i Maksimam, moža, jany skažuć. Ale byŭ zvanok pry mnie.
(«Naša Niva» źviarnułasia pa kamientaryi nakont hetych zvankoŭ.
Vital «Virus» Kandracienka zajaviŭ: byŭ nie zvanok, a pierapiska, jana była navat apublikavanaja ŭ adnym sa strymaŭ, praŭda, ciapier hety efir schavany.
Maksim «Morysan» adkazaŭ: «Letaś była situacyja, kali sa mnoj źviazyvaŭsia nibyta «Bajpoł» nakont intervju ź ich pradstaŭnikom, ale za heta my pavinny byli skončyć usialakija stasunki z Makaram. Pisali z ananimnaha akaunta, ja liču, što heta byŭ trolinh, nie bolej za toje. Ale hetuju pierapisku ja ni razu nie publikavaŭ i ŭsie efiry da traŭnia 2021 z Makaram byli vydalenyja z kanała, tamu, na žal, nie mahu dapamahčy».
Kiraŭnictva «Małanki» adkazała łakanična: «Takoha nie było». — «NN»)
Druhi momant. Praz tydzień litaralna Śviatłana Cichanoŭskaja na adnym z vystupaŭ skazała: «Nu voś pahladzicie na Makara, chto jon taki, adkul jon uziaŭsia? Jaho aŭdytoryja — boty, heta ž KDB i FSB, dva ŭ adnym».
Ja byŭ prosta ablity brudam — i heta z vusnaŭ nacyjanalnaha lidara! Ale paśla hetaha ja nie skazaŭ i kiepskaha słova na adras Śviatłany Hieorhijeŭny, navat jaje nie krytykavaŭ. Spadziavaŭsia, što niejak situacyja pavierniecca.
Ale hladzicie apošniaje, što było sa Śviatłanaj Chilko, jakaja raspracavała prajekt pa reformie siłavoha błoku i MUS. Joj było skazana: rabicie heta ad štaba, ci my hetamu prajektu nie dadzim ruchu.
Prabačcie, ale heta dyktatura! Jana ničym nie adroźnivajecca ad dyktatury Łukašenki. Čamu čałaviek nie moža atrymać padtrymku svajho prajekta — my ž razam chočam pieramohi. Ci ja, moža, pamylajusia?
«NN»: Paru pytańniaŭ pra vaš fond. Jak budzie nazyvacca?
IM: Fond užo isnuje, nazyvajecca jon «Novy kraj».
«NN»: Vy kazali, što zarehistravali jaho. Dzie, u Litvie?
IM: U Polščy.
«NN»: Čamu tak? Vy ž žyviacie ŭ Litvie.
IM: Tak, žyvu ŭ Litvie, ale skažu adkryta… Razumieju, što padvierhnusia krytycy, ale ja vajenny čałaviek, i mnie praściej kazać praŭdu.
Usio, što vy budziecie rabić u Litvie — usio budzie błakavacca štabam Śviatłany Cichanoŭskaj. Tamu ja cicha, biez rekłamy stvaryŭ fond u Polščy.
Ja nazyvaŭ Litvu svajoj druhoj radzimaj, bolšaść svajho śviadomaha žyćcia žyvu ŭ Litvie. Ale razam z tym, u mianie vielmi šmat polskich karanioŭ: dzied słužyŭ u Armii Krajovaj, mama — čystaja polka, babula — čystaja polka. Z Polščaj mianie taksama niešta źviazvaje i dla mianie vialiki honar być prezidentam polskaha fondu.
«NN»: Kahości ź viadomych biełarusaŭ, hramadskich dziejačaŭ paklikali na pracu ŭ svoj fond?
IM: Viadu pieramovu ź ludźmi, jakija ŭnutry Biełarusi. Ja budu ich dekłaravać na pasady, ale ich imiony i proźviščy buduć schavanyja. Bo mnie vielmi važna danosić da ludziej toje, što adbyvajecca mienavita ŭ Biełarusi. Bo ja nie viedaju, ci ŭ kursie štab Cichanoŭskaj, što kankretna adbyvajecca siońnia ŭ Biełarusi.
Tyja pytańni, jakija ja budu padymać, jany nadzvyčaj važnyja. Naprykład, siońnia Łukašenka źniščaje intelihiencyju, elitu biełaruskaha naroda. Zvalniajuć zasłužanych dziejačaŭ ź luboj haliny, niahledziačy na ŭsie zasłuhi pierad Biełaruśsiu, kali čałaviek byŭ zaŭvažany na pratestach ci mieŭ da ich choć jakoje dačynieńnie. Bolš za ŭsio mianie zabivaje, kali heta tyčycca dziejačaŭ mastactva. Bo heta naša kultura, historyja. Jak kazaŭ Zianon Paźniak, my musim padymać našu movu, kulturu, heta samaje važnaje!
«NN»: Kažacie, budziecie dekłaravać na pracu ŭ svaim fondzie ludziej, jakija ŭnutry Biełarusi. Vy budziecie vyvozić ich za miažu?
IM: Nie. Jany buduć prymać udzieł u fondzie, ale ich imiony buduć schavanyja. Jany buduć rabić mnie prajekty, naprykład, pa refarmavańni biełaruskaha mastactva, historyi. Budziem pisać artykuły pa padniaćci biełaruskaj movy.
«NN»: Hetyja prajekty vy budziecie apłačvać?
IM: Kaniečnie. Tut ja zhodny z Alaksandram Fiadutam, jaki, znachodziačysia ŭ SIZA, skazaŭ: kali nie možam pieramahčy, to treba padymać biełaruskuju movu.
«NN»: Ale zaraz vaš fond chucieńka pryznajuć ekstremisckim farmavańniem. Vy pieradadzicie ludziam hrošy, takim čynam prosta padstaviŭšy ich. I hetych ludziej prosta pasadziać.
IM: Nie. Hrošy nichto pieradavać nie budzie, praca budzie apłačvacca inakš. Na bazie fondu ja budu rabić nazapašvalnyja inviestycyi, i na ludziej, jakija buduć pracavać, ja budu adkryvać tut, za miažoj, bankaŭskija rachunki. Hrošy na ich buduć zamarožvacca da taho času, pakul Biełaruś nie stanie volnaj, albo da taho, kali čałaviek zmoža biaśpiečna karystacca hetymi hrašyma.
Ale praca musić apłačvacca. My ž usie ludzi, charčujemsia nie śviatym ducham.
«NN»: A čyje hrošy ŭ vašym fondzie i adkul jany?
IM: Hrošy jeŭrapiejskich i suśvietnych fondaŭ, bolšaść — Kanada i Amieryka. Forum demakratyčnych siłaŭ trochi źmianiŭ majo mierkavańnie, ja ŭsio ž budu zajmacca palityčnaj dziejnaściu. Ale ŭ asnoŭnym maje napramki — heta humanitarnaja i sacyjalnaja dziejnaść. Čamu tak: bo ja ŭbačyŭ, jak žyvuć ludzi ŭ Polščy. Tyja biežancy, chto vymušany byŭ ekstranna biehčy ź Biełarusi za miažu, viaduć prosta vartaje žalu isnavańnie. I heta znoŭ tyčycca Śviatłany Hieorhijeŭny Cichanoŭskaj, bo vielmi važna kłapacicca pra svaich hramadzian, pra biełarusaŭ. Ludzi znutry krainy musiać razumieć, što pra tych, chto vymušany jechać za miažu praz hienacyd, praź pieraśled, buduć kłapacicca. Što im dapamohuć z pracaj, lačeńniem, sacyjalnaj adaptacyjaj. A hetaha niama, absalutna.
«NN»: Niekalki pytańniaŭ pra vajnu. Vy zaŭsiody chvalilisia, što majecie insajdy ad siłavikoŭ. Ci viedali vy zahadzia, što pačniecca vajna?
IM: Nie. Paśla vychadu na BT filmaŭ «Mankurty» i «Zabić prezidenta» ja zrazumieŭ, što niejkija insajdy nijak nie dapamahajuć zmahacca z režymam, ich publikacyja — prosta marnavańnie času. Hetym prosta łamajucca losy ludziej: zhadajcie Dzianisa Urada, jaki adpraviŭ fota dakumienta ŭ kanał «Niechta» i ŭ vyniku sieŭ na 19 hadoŭ.
I ja nie toje, kab spyniŭ kantakty [ź insajdarami], ale my źviazvalisia vielmi redka.
Sam ja razumieŭ, što ahresija Rasii mahčymaja, ale nie ŭjaŭlaŭ, što moža być takoje. I 24 lutaha dla mianie byŭ šok.
«NN»: Vy kazali niejak, što hatovy ŭziać zbroju, tolki abaraniajučy ad ahresara Biełaruś albo Litvu. Jak staviciesia da tych biełarusaŭ, jakija siońnia abaraniajuć Ukrainu? Połk Kalinoŭskaha?
IM: Ja staŭlusia da ich absalutna narmalna. U mianie da ich niama pretenzij. Ale jość pretenzii da niekatorych kankretnych ludziej, u pryvatnaści z taho ž pałka Kalinoŭskaha, jakija zaklikajuć zabivać biełarusaŭ [majucca na ŭvazie biełaruskija vajskoŭcy, u vypadku, kali ich adpraviać va Ukrainu. — «NN»]. Dla mianie heta nieprymalna.
Kali biełaruskija vojski i ŭvojduć na terytoryju Ukrainy, to luby čałaviek budzie razumieć, što jany prosta vykonvajuć zahad. I što 99% ź ich buduć iści suprać svajoj voli.
Nie musić być nijakaj ahresii, nielha navat kazać, što biełarus budzie zabivać biełarusa.
«NN»: Pa takoj łohicy, možna skazać tak i pra rasijskija vojski: prosta vykonvajuć zahad.
IM: U rasijskaj armii inšaje staŭleńnie. Moža być, ideołahi tam dobra papracavali. Tam sałdaty kažuć: «My idziom vykaraniać nacyzm, jaki ŭźnik va Ukrainie». Biełarus tak nie skaža.
Tamu pretenzij [da pałka Kalinoŭskaha] ŭ mianie niama, i ja b i sam, moža, da ich pajechaŭ, pieradaŭ by niejkija navyki. Usio ž bolš za piać hadoŭ ja pracavaŭ u «Ałmazie», hod u AMAPie.
«NN»: Dyk a čamu nie pajechali?
IM: Bo ja patrebny tut, ja stvaraŭ svoj fond.
Kali połk Kalinoŭskaha ŭdzielničaje ŭ bajach za svabodu Ukrainy, to jon uvachodzić u skład Uzbrojenych sił Ukrainy. I, viedajučy zabieśpiačeńnie USU, ja nie razumieju, navošta, publikujučy svaje zvaroty, jany źmiaščajuć tam rachunki. Dapamoha bataljonu, dapamoha bataljonu, dapamoha bataljonu… A biez paboraŭ i zboraŭ hrošaj vajavać mahčyma ci nie? Ja miarkuju, što možna, tym bolš, kali ty ŭ składzie USU. I toje, što źbirajecca vialikaja kolkaść hrošaj i niekatoryja, jak Pavieł Kułažanka, zajaŭlajuć, što buduć stralać pa biełarusach, — heta niapravilna. Takoha nie musić być, bo idzie raskoł hramadstva.
«NN»: Pra Paŭła Kułažanku vy nieadnarazova vykazvalisia: nazyvali jaho «moj lubimy piersanaž», kazali, što ŭ vas da jaho šmat pytańniaŭ.
Dyk a jakija pytańni?
IM: Kab vy razumieli, Kułažanka zaŭsiody pracavaŭ z Volhaj Karač. Zaŭsiody. Juraś Ziankovič, Pavieł Kułažanka, Volha Karač.
I ŭ mianie była situacyja, kali my z Volhaj Karač razyšlisia na vielmi kiepskaj nocie: kali stała zrazumieła, što «Dzień Ch» nie toje, što nie płanavaŭsia, heta prosta ŭsio było, kab mianie padstavić. Bo ŭsio skidvałasia na mianie, paśla ludzi b adrazu zrazumieli: Makar — vajskoviec, značyć usie bočki na jaho.
Ja zrazumieŭ, što nie płanujecca ničoha, prosta niejkija pabory hrošaj… My tak nie pieramožam.
Ja syšoŭ, atrymaŭ ad Volhi Jaŭhienaŭny palivańnie brudam u miedyja. I z usich maich šmatlikich kantaktaŭ, pierapisku sa mnoju vydalili tady tolki dvoje: Volha Karač i Pavieł Kułažanka. Dla čaho? Ja b spytaŭ u ich piersanalna i ŭ inšych umovach.
A ŭ Kułažanki ja b spytaŭ nastupnaje. Kali vy prosicie i chočacie pačuć ščyry adkaz, to ja heta zrablu. Jak aficer, ničoha nie chavajučy.
Pieršaje pytańnie. Dziela čaho jon prasiŭ mianie na samym pačatku pratestaŭ 2020 hoda pieradać jaho ludziam u Minsku vybuchoŭku i zbroju? Pryčym było skazana, što heta musiŭ zrabić kankretna ja.
Druhoje pytańnie. Navošta Kułažanka chacieŭ, kab ja pahavaryŭ sa śledčym, jaki vioŭ spravu ab źniknieńni Hančara, Krasoŭskaha, Zacharanki i Zavadskaha? Ja musiŭ pazvanić hetamu śledčamu i pahavaryć pra spravu, jak i što było, čamu spyniłasia. Ja skazaŭ Kułažanku, što moj čałaviek heta zrobić, na što pačuŭ ad jaho: nie, Ihar, heta musiš być mienavita ty.
Treciaje pytańnie. U kancy 2020-ha ci na pačatku 2021 hoda Pavieł sprabavaŭ mnie pradać film pra zabojstva hienierała Zacharanki. Skazaŭ, što ŭ jaho źjavilisia ludzi, jakija dastali fakty, jakich nidzie nie było. Ja pahadziŭsia kupić hety film.
I kali vy hladzieli film BT «Mankurty», tam była žančyna (zatrymanaja biełaruskimi śpiecsłužbami Volha Sałamienik. — «NN»), jakaja musiła pieradać dakumienty. Patrabavała za heta 50 tysiač jeŭra.
Pavieł Kułažanka pradavaŭ mnie svoj film taksama za 50 tysiač jeŭra. Navat supadaje suma, miarkuju, vy razumiejecie, pra što ja kažu.
Dyk voś, pytańnie: Pavieł, kali ja atrymaju film?
Hrošy hatovyja, ty ž abiacaŭ film. Ja chaču jaho atrymać i zapłacić tabie 50 tysiač.
Praŭda, kali ja atrymaŭ prapanovu Kułažanki, ja pazvaniŭ Alehu Ałkajevu, raskazaŭ pra heta. Ałkajeŭ prosta paśmiajaŭsia i skazaŭ: hani hetaha čałavieka, kab jaho navat duchu nie było!
I, napeŭna, apošniaje pytańnie Paŭłu Kułažanku. Navošta jon schilaŭ mianie zabić Andreja Stryžaka?
«NN»: Oho. Kali i jak heta było?
IM: Heta było jašče da zatrymańnia Jurasia Ziankoviča.
Heta była razmova, padčas jakoj Kułažanka nieadnarazova schilaŭ mianie da praniknieńnia ŭ žytło Stryžaka. Tam ja musiŭ zavałodać infarmacyjaj pra hrošy: ahučvałasia suma kala vaśmi miljonaŭ jeŭra. Kułažanka daŭ by rachunak, kudy ja pieravioŭ by hrošy. I što ja musiŭ zrabić dalej, miarkuju, raskaža sam Pavieł.
Ihar Makar: Pavieł Kułažanka prapanoŭvaŭ šantažavać ci atrucić Andreja Stryžaka AŬDYJA
«NN»: A čamu vy?
IM: Bo hetaje dziejańnie adrazu było b spynienaje litoŭskimi śpiecsłužbami. I jość adzin udzielnik, kamu heta było b vielmi cikava — Volha Karač. Jana b adrazu pazbaviłasia svajho hałoŭnaha voraha (Stryžaka) i apanienta (Ihara Makara).
«NN»: Kali pačuli takuju prapanovu, vy kamuści raskazali pra heta? Śpiecsłužbam? Stryžaku?
IM: Ja źviazaŭsia sa Śviatłanaj Hieorhijeŭnaj, paprasiŭ paznajomić mianie sa Stryžakom. Ale pra toje, što mianie schilajuć da zabojstva, ja nie kazaŭ.
Mnie było admoŭlena. Prynamsi, maju prośbu praihnaravali.
Kali zrazumieŭ, što mianie schilajuć da złačynstva, ja pačaŭ zapisvać razmovy na dyktafon. Kali niejkija orhany zacikaviacca, ja mahu pieradać zapis. Hety zapis u novaj Biełarusi budzie dokazam, što čałaviek chacieŭ ździejśnić ciažkaje złačynstva. Kab Pavieł razumieŭ, što tut pamyłki być nie moža — jość dziejańni, za jakija raniej ci paźniej pryjdziecca adkazvać, pa ŭsioj strohaści zakona.
Taksama ja pajšoŭ u litoŭskuju palicyju, tam usio raspavioŭ. Heta zafiksavali. Zajavu nie pisaŭ, ale ŭsio raskazaŭ. Mnie prosta było skazana nakont mižnarodnaj pracedury, što heta vielmi i vielmi doŭhi praces (bo tady Kułažanka žyŭ u ZŠA, a płanavałasia ŭsio tut, na terytoryi Litoŭskaj respubliki). Dy i davać hetamu chod — zahraznuć u hetych pytańniach, davać pakazańni, čakać adkazaŭ z ZŠA… Na žal, u mianie niama stolki času, i ja ŭsio ž chaču ŭdzielničać u palityčnym žyćci biełarusaŭ. I miarkuju, što lepš pieramahać režym Łukašenki, čym zajmacca takimi rečami.
Ale ja ŭsio zafiksavaŭ, kab paśla nie było pytańniaŭ.
Ja staviŭsia da Paŭła absalutna narmalna. My nie svarylisia.
Ale ja skazaŭ jamu takuju frazu: paŭsiul, dzie źjaŭlajecca Volha Karač, niejkim dziŭnym čynam usie, chto byŭ mnie siabrami, raptoŭna stanoviacca vorahami. I heta tak i jość. I heta vielmi padobna na pracu śpiecsłužbaŭ.
Pavieł hetyja słovy ŭspryniaŭ tak, nibyta ja jaho zhańbiŭ. Pačaŭ palivać mianie brudam štodnia. Kali ludzi pytalisia ŭ jaho, čamu vy spynili adnosiny z Makaram, Pavieł pisaŭ: jašče adno słova pra hetaha fryka, i ja vas zabaniu! Jon śmiajaŭsia ź mianie nakont hieorhijeŭskaj stužki, kali ja vychodziŭ ź joju 9 maja 2021 hoda.
«NN»: Kali vy sami zhadali pra hetuju stužku — sioleta na 9 maja taksama nadziavali?
IM: Nie. U 2021 hodzie ja hieorhijeŭskuju stužku adzieŭ śviadoma, jak daninu vieteranam. Ale sioleta dla mianie jana stała simvałam ahresii. Ja baču, što ludzi, jakija prymajuć udzieł va ŭzbrojenym kanflikcie, nosiać hieorhijeŭskija stužki. I dla mianie jana ŭžo simvał pryhniotu narodaŭ. Heta ŭžo nie toj simvał, jaki byŭ raniej.
«NN»: Vaša staŭleńnie da Cichanoŭskaj, u pryncypie, i tak zrazumiełaje.
IM: Mianie, jak biełarusa i patryjota, praca jaje štaba nie zadavalniaje absalutna. U mianie vielmi šmat pytańniaŭ.
Jaje meta — maksimalna chutkaja pieramoha, svaboda Biełarusi. Ale razam z tym Cichanoŭskaja kaža, što jaje muž u zakładnikach. Jak heta razumieć?
Ja prapanoŭvaŭ joj: Śviatłana Hieorhijeŭna, zastańciesia nacyjanalnym simvałam Biełarusi, vy ŭvojdziecie nazaŭždy ŭ biełaruskuju historyju. Ale paŭnamoctvy, kali łaska, pieradajcie daśviedčanamu palityku: Sańnikavu, Paźniaku… Jość šmat ludziej. I budzie abjadnańnie apazicyi, pravilnaja kamanda, u Jeŭraparłamiencie buduć padymacca akutalnyja pytańni: trybunała nad Łukašenkam, śledstva pa złačynstvach hienacydu biełaruskaha naroda. A nie buduć, jak ciapier, pakazvacca karcinki z zajavami, što nas bjuć, pahladzicie!
Bo kali vas bjuć, treba razumieć, što kali vy chočacie vyzdaravieć, to nie treba pić tabletki ŭžo ad chvaroby. Našmat pravilniej budzie zrazumieć simptomy i zmahacca ź simptomami. Kab nie zachvareć paśla!
«NN»: Zvyčajna kažuć ža, naadvarot, što treba lačyć nie simptomy, a samu chvarobu…
IM: Ale čamu? Čamu? Kali nas bjuć — to čamu bjuć? Čamu źbili ludziej 25 sakavika 2021-ha, kali ja zaklikaŭ nie vychodzić? Bo bili? Bili. Chto dapamoh ludziam? Nichto!
Ludziej sudzili, davali vielizarnyja štrafy.
A dziela čaho? Dziela karcinki?
Nu tady, prabačcie, heta ž niapravilna!
«NN»: A što ŭ vas z Volhaj Karač? Pamirylisia?
IM: Ja b tak nie skazaŭ. My na forumie rabili vyhlad, što nie zaŭvažajem adno adnaho, chacia Volha kazała pravilnyja rečy, i ja šmat z čym byŭ zhodny.
Kali b my pamirylisia, ja b šmat što ŭ jaje spytaŭ. Ale ja nie dumaju, što jana adkaža ščyra.
«NN»: I jakoje hałoŭnaje pytańnie da Karač?
IM: Čamu paŭsiul, dzie jana źjaŭlajecca, usio paśla razvalvajecca? Ludzi, pra jakich viedaje Karač, dziŭnym čynam zatrymlivajucca.
I jak moža palityk zajaŭlać niejkija rečy, viedajučy, što jany zroblenyja nie buduć? I pry hetym biessaromna prymać udzieł u akcyjach, Forumie demakratyčnych sił, razmaŭlać pra pytańni, jakija ad ciabie prosta dalokija?
«NN»: Jak staviciesia da Vadzima Prakopjeva i pałka «Pahonia»?
IM: Dumaju, Vadzim zrazumieje maju krytyku na jaho adras. Ale ŭ sakaviku 2021 hoda na adnym z zumaŭ Vadzim zajaviŭ štości kštałtu: «25 sakavika Biełaruś budzie volnaj, vučycie himn «Azova»!
Ja čakaŭ, što, napeŭna, niešta budzie, ale było zrazumieła, što kali ŭvarvańnie z boku Ukrainy ŭ Biełaruś, to heta budzie vajna. My tak krainu nie vyzvalim, vyzvalić jaje musić biełaruski narod.
Ale pryjšło 25 sakavika, i Vadzim navat nie źjaviŭsia.
Apošniaja zajava, kali Vadzim skazaŭ, što zaraz jany vyzvalać Ukrainu, paśla pojduć na Minsk, dalej — na Maskvu. Nu… Jak takim słovam možna vieryć? Ja nie razumieju takija zajavy, absalutna nie razumieju.
I kali čałaviek robić takija rečy, da jaho surjozna ŭžo nie staviacca. Vaźmicie Volhu Karač, jakaja ŭ «Dzień Ch» ci to na tanku, ci to pad tankam u Biełaruś ujazdžała.
Vy spytali pra vajenny kanflikt va Ukrainie, ci, jak jaho ciapier nazyvajuć, vajnu. Ja skažu svajo mierkavańnie: ja nie prychilnik radykalnych dziejańniaŭ. U hetaj situacyi musić pracavać dypłamatyja, dypłamatyčnym i palityčnym šlacham my musim vyrašać hetyja pytańni. Śmierci ludziej absalutna nie patrebnyja. I navat bolš skažu (tut užo, što tyčycca štaba Cichanoŭskaj): kali my zaraz vyklučym zatrymańni ludziej — navat nie vyzvaleńnie palitviaźniaŭ, bo ludziej amal štodnia zatrymlivajuć, sudziać, štrafujuć i sadžajuć na terminy — kali my heta spynim, heta ŭžo budzie vialikaje dasiahnieńnie apazicyi.
«NN»: Vy prapanujecie, kab apazicyja zaklikała ludziej u Biełarusi spynić lubyja publičnyja dziejańni, dla biaśpieki samich ža ludziej?
IM: Skažu prosta: kali my budziem hatovyja pieramahčy i hramadstva budzie hatovaje, to treba razumieć, dziela čaho my pieramahajem i što budzie paśla.
Śviatłanu Hieorhijeŭnu ja daŭno zaklikaŭ: stvarycie ŭrad u vyhnańni, kab ludzi pracavali ŭ svaich nakirunkach i pakazvali, jak budzie ŭ novaj Biełarusi. Na Forumie prahučała zaŭvaha: niama nivodnaj inicyjatyvy, jakaja b pakazała płan, jaki viektar budzie ŭ novaj Biełarusi. I nichto hetaha sapraŭdy nie zrabiŭ.
Ja sam chacieŭ zrabić heta ź siłavym błokam, bo heta vielmi važna, ale mianie adrazu pačali krytykavać: jak vy možacie havaryć u padtrymku karacielaŭ, jak vy možacie im dapamahać?
A im treba dapamahać! Ja zaŭsiody pra heta kazaŭ: tam pracujuć takija ž ludzi. Ja razumieju, što katy, jakija śviadoma źbivali ludziej, tam jość, chaj 5%, chaj 10%, ale heta vyklučeńnie.
Ale my musim zrabić niejki prajekt, bo ŭ siłavikoŭ usio pačynajecca z kuchni. Kali heta nie razumiejuć našy palityčnyja lidary, to ja patłumaču: na kuchni zaŭsiody žonka budzie mužu kazać, maŭlaŭ, pahladzi, Ihar Makar pakazaŭ prajekt refarmavańnia siłavoha błoka, jak milicyjant budzie vyhladać u novaj Biełarusi, jaki budzie zarobak, jakija kredyty, zvańni.
Naprykład, my zakryjem 70-80% usich daŭhoŭ pa kredytach, bo režym hetyja kredyty daje, kab uciahnuć čałavieka ŭ toje, kab ździajśniać złačynstvy pa zahadzie.
«NN»: Prabačcie, siłaviki zavodziać spravy, paśla sadžajuć ludziej na hady za sarvany ściah, prysudžajuć «chimiju» žančynie, jakaja nie choča zdavać kvateru prakurorcy, a vy prapanujecie hetym ža siłavikam apłacić kredyty?
IM: Nie. Nie hetym ža siłavikam. Ale treba razumieć, što ŭsie mietady dobryja. I kali my chočam pieramahčy režym Łukašenki…
«NN»: …to treba «kupić» siłavikoŭ. Tak, prynamsi, vyhladaje vaš płan.
IM: Nie kupić. Ludzi ŭ orhanach, vy miarkujecie, usie ździajśniajuć złačynstvy? Sami, pa svaich pryncypach, bo chočuć złačynstvaŭ?
Nie. Heta robić režym.
«NN»: Prabačcie, ale kali śledčy nie zavodzić spravu za źbićcio čałavieka, to heta ž nie režym robić. A hety śledčy, svaimi rukami.
IM: Nie. Nie, nie zhodzien. Heta ŭsio robić režym, absalutna ŭsio robić režym. Bo śledčy, jaki nie zavodzić spravu, heta nie śledčy, heta jaho načalstva. A kali ŭziać jašče dalej, to heta i dziaržaŭnyja dziejačy.
«NN»: Vychodzić, što śledčy nie vinavaty, bo vinavataje jaho načalstva. Ale jaho načalstva taksama nie vinavataje, bo vinavaty kiraŭnik Śledčaha kamiteta. A kiraŭnik SK Hara nie vinavaty, bo va ŭsim vinavaty Łukašenka.
Takaja łohika?
IM: Łohika takaja, što čałaviek, moža, zavioŭ by spravu, ale nie robić hetaha, bo jaho — jak minimum — zaŭtra zvolniać. A jak maksimum, jašče padstaviać i pasadziać. Voś i ŭsio.
U 2006 hodzie ja sustrakaŭsia z Uładzimiram Navumavym, tady ministram unutranych spraŭ. I tady mnie šmat jakija rečy byli niezrazumiełyja. A jon skazaŭ važnuju reč: «Ty razumieješ, što dla miantoŭ zrabiła ŭłada?» Heta dakładnaja jaho cytata.
I ciapier ja heta razumieju. Bo kali ja pracavaŭ u «Ałmazie», było ŭsio standartna, jak pry SSSR, usio adnolkava, biez zabieśpiačeńnia. A paśla pačali davać supracoŭnikam kvatery, kredyty, brać biez ekzamienaŭ u VNU. I toje, što miantu daje ułada, jak kazaŭ Navumaŭ, heta jano i jość. Dziaržava stvaryła sistemu, jakaja budzie hetuju dziaržavu abaraniać.
I kali Łukašenka pryjazdžaŭ u «Ałmaz», ja tam jašče pracavaŭ, ja byŭ namieśnikam kamandzira bajavoj hrupy. Łukašenka, užo źjazdžajučy, skazaŭ vielmi važnuju reč, jakaja aktualnaja siońnia. Jon skazaŭ: ja pahladzieŭ na vas, chłopcy, i ciapier razumieju, jakaja ŭ mianie abarona!
Nie ŭ naroda, hramadzian. «U mianie»!
I toj, chto hetaha nie razumieje, toj nie razumieje, jak treba zmahacca z režymam Łukašenki. Bo jaho sistemu treba padryvać znutry, heta samaje važnaje. I pra heta viedaje sam Łukašenka i ŭsie jaho čynoŭniki.
«NN»: I tut u luboha biełarusa ŭźnikaje prostaje pytańnie: jak?
IM: Na žal, nie mahu vam ciapier raskazać publična, vy ž razumiejecie. Jość sakrety. Ale ja paŭtaru: ja byŭ sam aporaju sistemy Łukašenki i viedaju heta ŭsio znutry. I toje, što daje ŭłada, my absalutna tak ža musim dać. Ale dać ź inšaha boku, z boku demakratyi, z boku cyvilizavanaha hramadstva.
Dumaju, usie razumiejuć, što dziela svabody Biełarusi možna navat zapluščyć vočy na niejkija ździejśnienyja złačynstvy. Ale kab my pryjšli da šlachu.
Bo mnie prosta strašna kazać pra toje, jak ludzi siadziać u turmach. Vialikaja kolkaść užo vychodzić paśla poŭnaha terminu. Nikoha z palitviaźniaŭ nie vyzvalili, ni pieramovami, ni patrabavańniami. Jany prosta siadziać. A vyzvaleńnie palitviaźniaŭ musić być pryjarytetam u našaj pracy.
Stryžak pra pahrozy šantažom: Chočacie hrošaj? Možacie skraści maju kartku, tam 150 jeŭra
