Bombaschovišča ŭ adnym z kijeŭskich damoŭ
«Dumaju, što tut vyrašajecca los i Biełarusi, i Rasii»
U Kijevie zastajecca błohier Siarhiej Biaspałaŭ. Jon žyvie va Ukrainie apošnija dva hady.
«Toje, jak ciapier staviacca da biełarusaŭ, mianie troški ździviła. Tamu ja vyrašyŭ padtrymać ukraincaŭ i zastacca. Plus ja dumaju, što tut vyrašajecca los i Biełarusi, i Rasii, i ŭsiaho śvietu ŭ cełym.
U pieršyja dni ja vyjšaŭ na vulicu, my zdymali na videa, što adbyvajecca. I da nas padyšli ludzi ŭ cyvilnym, zatrymali. Ja kazaŭ, što biełarus, pakazvaŭ svaju tatuiroŭku «Stop, Łuka». Mianie prosta łupanuli pa joj. Staŭleńnie było takoje: «Čamu vy, biełarusy, nie zmahajeciesia?» Nasłuchalisia ŭ svoj adras šmat drennaha. Ale kali dajechali da palicejskaha adździaleńnia, pakazali sacyjalnyja sietki, nas adpuścili».
Siarhiej dałučyŭsia da chłopcaŭ ź biełaruskaha pałka.
«Zbolšaha zaniaty na vučeńniach. Padrychtoŭki vajskovaj u mianie nijakaj nie było. Sportam zajmaŭsia (chadziŭ u kačałku, ciahaŭ žaleza), ale stralać nikoli nie vučyŭsia.
Viadoma, strašna. Ciapier i doma znachodzicca strašna. A što rabić? Treba niejak vyrašać los krainy», — razvažaje chłopiec.
U Kijevie dziejničaje kamiendanckaja hadzina — z 8-j viečara i da 7-j ranicy nielha vychodzić na vulicu. U kramach časam nie chapaje peŭnych praduktaŭ: raźbirajuć vadu, chleb, kansiervy, cyharety, enierhietyki. Šmat kramaŭ nie pracuje, začynienyja kaviarni. Apošni raz, kali Siarhiej chadziŭ pa pradukty, prastajaŭ u čarzie dźvie hadziny.
«Horad vielmi źmianiŭsia. Ja pamiataju Kijeŭ u mirnyja časy — ciapier zusim inšaje žyćcio. Paŭsiul błokpasty, ludziej i mašyn na vulicach stała vielmi mała», — dzielicca jon nazirańniami.
«Nie chapaje bintoŭ u aptekach. Usie sa składaŭ addadzienyja na armiju»
«Z našaj tusoŭki z 30 čałaviek va Ukrainie zastałosia šeść. Usie astatnija źjechali, — raskazvaje minčuk Hleb, jaki pierabraŭsia ŭ Kijeŭ paśla pratestaŭ. — Pryčym niekatoryja rychtavalisia da adjezdu jašče za dva tydni da pačatku vajny.
Skažu hruba, ale ja liču, što mnohija biełarusy ŭ hetym vypadku skarystalisia biaspłatnym kalidoram, jaki adkryli krainy ES, što miažujuć z Ukrainaj. Mnohija kazali: «Heta ž nie maja vajna, ja biełarus». Ja razumieju žančyn, jakija bajacca bomb, razumieju maci ź dziećmi, jakija chacieli źjechać dalej ad trahiedyi. Ale mužčyny musiać zastacca tut, i čym mohuć dapamahać.
Ja Ukrainie ŭdziačny. Jana mnie dała abaronu. Ja takim čynam vykazvaju svaju pavahu krainie, jakaja mianie prytuliła paśla našych padziej u 2020-m. Navat nie razhladaŭ varyjant evakuacyi».
Źjazdžać, kaža Hleb, było nie lepšym varyjantam i z prahmatyčnaha boku. Vialikija zatory, čerhi na ciahniki, kiroŭcy z BlaBlaCar, jakija prasili pieradapłatu i paśla nie pryjazdžali.
Ranicu jon pačynaje sa śniadanka z susiedziami ŭ bombaschoviščy.
«My ŭžo pasiabravali — nas tam źbirajecca kala 60 čałaviek. Svajo bombaschovišča nazyvajem bomž-hatel dla Airbnb. Pieršuju noč my spali na dyvankach, ciapier užo ŭładkavali pamiaškańnie. Chtości pryvioz z haraža matrac dvuchmiesny, chtości staryja łožki. U nas palitinfarmacyja tam rankam, udzień i ŭviečary.
Bombaschovišča ŭ domie
Pieršyja dni ja biehaŭ u bombaschovišča pa kožnaj sirenie. Ciapier užo nie. Kali kapali piasok dla terabarony i zavyła sirena, stali razryvacca hranaty, nichto nie raźbiehsia — usie stali prosta chutčej pracavać».
Hleb paŭsiul chodzić z dakumientami — u jaho jość paśviedčańnie ab nadańni dadatkovaj abarony na terytoryi Ukrainy.
Mužčyna vyrašyŭ dapamahać susiedziam, jakija bajacca vychodzić na vulicu, — chodzić dla ich u kramy, apteki.
«Plus pobač znachodzicca punkt terabarony. U nas ź liku susiedziaŭ jość hrupa, jakaja im dapamahaje. Naprykład, rabić «banderaŭskija šoty» (tak my nazyvajem «kaktejli Mołatava») ci napaŭniać miachi piaskom.
Umacavańni ŭ horadzie
My dapamahajem šukać padazronych asob, praviarać abjekty. Pa našych navodkach rejdy zafiksavali vosiem vypadkaŭ za niekalki dzion. Dyviersanty malavali mietki na damach, pastavili majačok na našym bambaschoviščy. Jany mohuć paznačać kvatery, kab pravieryć, jakija pustujuć, i paśla ich uzłamać.
Ja padaŭsia na vałanciorskuju prahramu pry meryi, jakaja budzie zajmacca dastaŭkaj ježy i miedykamientaŭ małamajomasnym hramadzianam i tym, chto paciarpieŭ.
U mianie niama vajskovaha vopytu. Tamu ja vyrašyŭ, što kali chtości moža stajać z ružžom, musić być chtości, chto ŭ tyle budzie dapamahać im adčuvać siabie kamfortna.
Heta śviadomy vybar, nijakaja nie bravada».
Samyja vialikija čerhi ŭ kijeŭskija kramy byli ŭ minuły paniadziełak 28 lutaha. Ludzi pačali źbiracca pad dziaryma za hadzinu da adkryćcia. Pakolki dla mnohich tavary pieršaj nieabchodnaści — heta chleb i małako, ich chutka raźmiali. Ale ŭžo na nastupny dzień praduktaŭ było ŭdostal.
Biłbordy ŭ Kijevie
«Čaho nie chapaje, dyk heta bintoŭ u aptekach. Usie sa składaŭ addadzienyja na armiju. Składana znajści jod, zialonku, samyja prostyja miedykamienty. Jość pytańnie nakont insulinu dla dyjabietykaŭ», — pieraličvaje Hleb.
Jon zachaplajecca vytrymkaj ukraincaŭ i spadziajecca, što z časam staŭleńnie da biełarusaŭ palepšycca.
«Ukraincam, ź jakimi razmaŭlaju, ja starajusia tłumačyć, što nie ŭsie kiepskija. Jany sapraŭdy vielmi ŭdziačnyja za akcyi, jakija byli ŭ dzień refierendumu, za dyviersii na čyhuncy, za toje, što biełarusy pajšli ŭ terytaryjalnuju abaronu.
Ale ja, napeŭna, pamianiaju staŭleńnie da svaich biełaruskich svajakoŭ. Kali ja zastaŭsia ŭ Kijevie, maja siastra napisała mnie: «Ty ŭsio ž pradaŭsia nacyjanalistam i banderaŭcam». Ja nie viedaŭ, što joj adkazać, nie chacieŭ ustupać u palemiku. Praz sutki napisaŭ brat: «Uciakajcie, heta nie vaša vajna. Moža, tabie źjechać u Rasiju ci Biełaruś? Moža, abydziecca? Dva dni, i Ukraina prajhraje». Ale my bačym, što Ukraina staić».
«Apieryryvać ja ŭmieju. Kali ŭžo los siudy zanios, treba dapamahać»
U Adesie, dzie ciapier pracuje biełaruski ŭrač-hiniekołah Stanisłaŭ Sałaviej, taksama dziejničaje kamiendanckaja hadzina — z 7-j viečara da 6-j ranku. Daktary majuć dazvoł parušać jaje ŭ vypadku ekstranych vyklikaŭ. Na ščaście, takich jašče nie było.
«Nikudy ŭ horad asabliva nie chadžu. Tam poŭna vajennych, na mastach stajać «jažy», — apisvaje abstanoŭku Stanisłaŭ.
Bankaŭskaja kartka jaho akazałasia zabłakavanaj, ale klinika chutka adreahavała — budzie vydavać zarobak najaŭnymi.
«Praduktaŭ u kramach zbolšaha chapaje. Jość prasadki pa kankretnych pazicyjach — naprykład, tušonki niama. Ale ŭ zvyčajnaj nievialikaj kramie kala doma spakojna kupiš achałodžanaje miasa — kurycu, śvininu. Žonka była ŭ hipiermarkiecie — tam navat ustrycy jość.
Elektryčnaść i vada bieź pierabojaŭ. Adzinaje, što zaciamnieńnie ŭ horadzie — vyklučanyja mnohija lichtary (tolki na centralnych vulicach zastajucca), padśvietka vysokich damoŭ (kab składaniej było vorahu aryjentavacca).
Žyćcio idzie svaim chodam, kali nie ličyć vajny — pieryjadyčnych pavietranych tryvoh, pierastrełak i vybuchaŭ. Tolki pieršy dzień było nierazumieńnie, adčuvańnie nierealnaści taho, što adbyvajecca, što ŭsio idzie pa samym niełahičnym scenaryi».
Hołas u Stanisłava spakojny. «Jak u biełarusa», — sumna žartuje jon.
«Z elemientam fatalizmu stavimsia. My na ŭskrajku horada žyviom, napeŭna, jašče niama poŭnaha ŭśviedamleńnia, što takoje vajna. U domie jość padvał i padziemnaja parkoŭka, jakija vykarystoŭvajucca jak bambaschovišča, ale my tudy ni razu nie spuskalisia».
Kab spraŭlacca sa stresam, dyjaspara biełaruskich daktaroŭ chodzić pa vychodnych u hości adno da adnaho. Razam hatujuć, hulajuć u nastołki.
«Nasamreč, abstarahavacca nie atrymlivajecca — ty ceły dzień hladziš naviny. Adklučycca možna tolki na pracy — u ciabie prosta niama času dumać pra heta.
Čamu ja nie źjechaŭ? A navošta? I kudy? Tut ja mahu być karysnym. Apieryryvać ja ŭmieju. Hiniekałohija, kaniečnie, nie vajenna-palavaja chirurhija, ale ahulnyja chirurhičnyja navyki ŭsio adno prysutničajuć. My nie chočam źjazdžać. Kali ŭžo los siudy zanios, treba dapamahać ludziam».
U klinicy ŭsie viedajuć situacyju Stanisłava (pra sutki i pazbaŭleńnie pracy za pazicyju), ale ŭ horadzie biełarusy łoviać kasyja pozirki u svoj bok.
«Prytym što tut da apošniaha niekatoryja kazali: «A što vas nie zadavalniaje?» Adzin znajomy sudziŭsia: jon padaŭsia na biežanstva, jamu admovili z matyviroŭkaj «u vas u Biełarusi ŭsio dobra, tamu niama padstaŭ». Tolki niadaŭna jon vyjhraŭ sud.
Biełarusy sprabavali danieści da śvietu, što nielha heta papuskać, budzie horš, kryčali pra heta. Nas nie pačuli — ciapier my vinavatyja», — razvažaje doktar.
