Vaładarski
Badaj, u kožnaha čałavieka, u honar jakoha nazvana minskaja vulica, jość svajo imia. «Naša Niva» ŭžo raskazvała pra frantavoha lotčyka Akreścina, na pieršym zavułku jakoha staić izalatar časovaha ŭtrymańnia. Jaho klikali Barysam.
A voś u Vaładarskaha imia niama.
Čamu?
Heta psieŭdanim, jaki vykarystoŭvaŭ Majsiej Markavič Haldštejn. Svaje teksty jon pisaŭ pad psieŭdanimam «V. Vaładarski» biez rasšyfroŭki, choć u asobnych daśledavańniach jaho biespadstaŭna nazyvajuć Uładzimiram.
Vaładarski naradziŭsia na Vałyni (sučasnaja Chmialnickaja vobłaść va Ukrainie) u siamji ramieśnika. Padletkam dałučyŭsia da revalucyi 1905 hoda — spačatku ŭ jakaści siabra Bunda (jaŭrejskaj sacyjalistyčnaj partyi), potym dałučyŭsia da sacyjał-demakrataŭ. Jon składaŭ i drukavaŭ nielehalnyja zakliki, arhanizoŭvaŭ mitynhi. Dva hady znachodziŭsia ŭ ssyłcy ŭ Archanhielskaj hubiernii na poŭnačy Rasii. Ale ŭ 1913-m śviatkavałasia 300-hodździe dynastyi Ramanavych, i jaho vyzvalili praz amnistyju.
Vaładarski źjechaŭ u ZŠA. Padčas Pieršaj suśvietnaj vajny vydavaŭ hazietu «Novyj Mir» razam z Trockim i Bucharynym, jakija ŭ budučyni stali supiernikami Stalina ŭ baraćbie za ŭładu.
Paśla Lutaŭskaj revalucyi viarnuŭsia ŭ Rasiju i tolki tady dałučyŭsia da balšavikoŭ.
Vaładarski aktyŭna ŭdzielničaŭ u Kastryčnickaj revalucyi, u 1918-m staŭ kamisaram druku, prapahandy i ahitacyi ŭ Saviecie kamunaŭ Paŭnočnaj vobłaści. Jaje centr znachodziŭsia ŭ Pietrahradzie, tudy ŭvachodzili Naŭharodčyna, Pskoŭščyna, Archanhielščyna i inšyja terytoryj na paŭnočnym zachadzie sučasnaj Rasii. Vaładarski ličyŭsia nadzvyčaj talenavitym arataram, chaj sabie i miascovaha značeńnia.
Ale svaje zdolnaści jon nakiravaŭ na baraćbu z kankurentami. Pry im adna za adnoj zakryvalisia haziety, što stajali na antybalšavickich pazicyjach. Likvidacyju adnoj ź ich Vaładarski arhumientavaŭ tak:
«Ludzi, jakija akapalisia ŭ hetaj haziecie, pad vyhladam abdrukovak raspaŭsiudžvali chłuślivyja, pravakacyjnyja čutki, rychtavali ŭdar u śpinu Kastryčnickaj revalucyi».
Typahrafii i bankaŭskija rachunki hetych vydańniaŭ kanfiskoŭvalisia na karyść balšavikoŭ.
20 červienia 1918 hoda Vaładarskaha zabili.
Ahitatar nakiroŭvaŭsia na čarhovy mitynh na adzin z zavodaŭ. Kali da punkta pryznačeńnia zastavałasia kala 150 mietraŭ, mašyna spyniłasia: skončyŭsia bienzin. Balšavik adpraviŭsia pieššu, ale pa darozie jaho sustreŭ zabojca — rabočy Mikita Siarhiejeŭ, jaki daŭno jaho čakaŭ.
Cikava, što zabojca zmoh źbiehčy — Siarhiejeŭ kinuŭ hranatu, jakaja spyniła pieraślednikaŭ. Jaho tak i nie znajšli.
Vaładarskamu było ŭsiaho 26 hadoŭ. Zabojstva tak i zastałosia nieraskrytym. Balšaviki abvinavacili ŭ im svaich kankurentaŭ z partyi eseraŭ. Adpaviednyja pakazańni paźniej daŭ Ryhor Siamionaŭ, kiraŭnik bajavoj hrupy hetaj partyi. Choć sami esery kateharyčna admaŭlali svaju datyčnaść.
Vaładarskaha ŭračysta pachavali na Marsavym poli. Padčas žałobnaha mitynhu aratary patrabavali adpomścić. Nieŭzabavie Uładzimir Lenin napisaŭ adnamu sa svaich paplečnikaŭ:
«Tolki siońnia my pačuli ŭ CK, što ŭ Piciery pracoŭnyja žadali adkazać na zabojstva Vaładarskaha masavym teroram, a kali da spravy, tarmazim revalucyjnuju inicyjatyvu mas, całkam pravilnuju. Heta nie-mah-čy-ma!»
Niepasredna zabojcaŭ tak i nie pakarali. Siarhiejeŭ źnik, Siamionaŭ pierajšoŭ na bok balšavikoŭ i słužyŭ u śpiecsłužbach. Heta prymušaje sumniavacca ŭ jaho pakazańniach. Da taho ž žančyna, jakaja jechała razam z Vaładarskim, apaznała ŭ napadniku inšaha čałavieka, Piatra Jurhiensa. Toj nibyta damoviŭsia z kiroŭcam Vaładarskaha, kab jon spyniŭ mašyny ŭ patrebnym miescy. Jurhiensa rasstralali, tamu hetaja nitka rasśledavańnia była stračanaja.
Vaładarski
U lubym razie faktam zabojstva balšaviki skarystalisia napoŭnicu. Praz tydzień byŭ zabity kamisar adnaho z vajennych akruhaŭ, tym ža letam zastrelili staršyniu Pietrahradskaha ČK (papiarednica KDB) Uryckaha, adbyŭsia zamach na Lenina. U adkaz balšaviki abjavili «čyrvony teror». U pieršy ž dzień paśla zabojstva Uryckaha ŭ Pietrahradzie rasstralali 900 čałaviek.
U honar Vaładarskaha nazvali abjekty pa ŭsim Savieckim Sajuzie. U tym liku, u Minsku: u 1922-m tak stała nazyvacca Sierpuchaŭskaja vulica. Dahetul jana mieła nazvu Turemnaja, bo na joj znachodziŭsia Piščałaŭski zamak. Ciapier ža jon nazyvajecca ŭ narodzie «Vaładarkaj».
