1.Ad doščački da doščački
Bolš čym dźvieście hadoŭ tamu historyk Džordž Styvens zaznačyŭ, što ŭsio toje, što viadoma pra Ŭiljama Šekśpira, možna padsumavać niekalkimi karacieńkimi skazami: jon naradziŭsia ŭ Stretfardzie-na-Ejvanie, stvaryŭ siamju, źjechaŭ u Londan, zrabiŭsia aktoram i dramaturham, viarnuŭsia ŭ Stretfard, napisaŭ tastamant i adpraviŭsia da Abrahama na piva.
Praz čatyrysta hadoŭ lichamankavych pošukaŭ daśledčyki zdoleli znajści blizu sta dakumentaŭ, jakija tak ci inakš źviazanyja z Šekśpiram: zapis u carkoŭnaj knizie, kupčyja, paśviedčańni na myt, šlubny list, sudovyja pazovy (sudzicca było tady ŭ Anhielščynie niečym nakštałt nacyjanalnaha vidu sportu) i h.d. U pryncypie hutarka viadziecca pra nieabyjakuju kolkaść materyjału, ale prablema palahaje ŭ tym, što hramaty i paśviedčańni pazbaŭlenyja žyćcia. Jany raspaviadajuć nam pra aficyjnaha Šekśpira, ale nia kažuć ničoha, jaki jon byŭ čałaviek. Da taho ž my nia viedajem takich padrabiaznaściaŭ: kolki dakładna pjesaŭ jon napisaŭ, u jakim paradku. Darma što Šekśpir pakinuŭ paśla siabie bolš za miljon drukavanych słovaŭ, ale zastałosia ŭsiaho-tolki čatyrnaccać słovaŭ, napisanych jahonaj rukoj — dyj tyja nia nadta infarmatyŭnyja — heta ŭsiaho tolki 6 podpisaŭ ułasnaha imia i 2 słovy —«by me» («napisana mnoju»), vyviedzienych im pad tekstam tastamantu. My navat nia viedajem, jak pravilna pa-anhielsku pisać jahonaje imia — chacia Šekśpir, zdajecca, sam nia mieŭ paniaćcia, bo ŭ šaści znojdzienych podpisach jon štoraz padpisvaŭsia pa-novamu — William, Willm Shaksp, Willm Shakspere, William Shakspere, Wm Shakspe, Shkespe i William Shakspeare.
2. Šekśpir i nacyjanalny ruch Kvebeku
Na parozie XX stahodździa hetuju prykruju zahanu šekśpiraniaznaŭstva vypravić za ŭsiakuju canu namyśliła adna amerykanskaja para, niejkija Čarlz i Hulda Ŭołasy. Apantanyja navukoŭcy pradali dom u Amerycy i pajechali ŭ Anhielščynu. Na praciahu 5 hod, pa 18 hadzin na dzień, jany arkuš za arkušam prahladali ŭvieś vializny brytanski archiŭ. I ŭrešcie zrabili heta! — znajšli dakument, dzie Šekśpir fihuravaŭ jak śviedka pa spravie ab bojcy dvuch jaho susiedziaŭ pa domie. Staradaŭniaja papiera zachavała śviedčańni Šekśpira, u jakich jon... admaŭlajecca ad davańnia śviedčańniaŭ (i varta dadać, admaŭlajecca spraviadliva — bojka pamiž susiedziami była adbyŭšysia 8 hadoŭ da sudu).
Niahledziačy na mizernaść svaich znachodak, Ŭołasy tady kančatkova prasiaknułasia ŭłasnaj navukovaj praniklivaściu, i navat kali hrašovyja ciažkaści prymusili ich, admoviŭšysia ad Šekśpira i Anhielščyny, viarnucca ŭ Złučany Štaty, dyk Čarlz Ŭołas staŭ šukać u Techasie naftu biez usiakich pryładaŭ, pry dapamozie adnaho svajho pozirku. Na apošnija siamiejnyja hrošy Čarłz kupiŭ adno z techaskich paloŭ, dzie pavodle jahonych zrokavych acenak pavinna była być nafta. Šekśpiraznaŭca pamior bahaty jak Kroz, ale pavodle śviedčańnia blizkich, nie zusim ščaślivy. Chaciełasia ŭ Londan, u archivy.
Vydaje na toje, što znachodki apantanaj pary nia tolki natchniła navukovyja koły na vialikija vyčyny, ale i pryščapiła šekśpiraznaŭčaj hramadzie paranaidalnyja nachiły. Navat samyja ruplivyja navukoŭcy nie ŭtrymlivajucca ad spakusy nieabhruntavanych dapuščeńniaŭ — čaściakom u ich zašmat fantazii, ale zamała arhumentaŭ. Tak šanavany historyk Ajvar Braŭn pryjšoŭ da vysnovy, što ŭsie fakty bijahrafii Šekśpira vyrazna śviedčać, što «Šekśpir chvareŭ na infekcyju stafilakoka ŭ surjoznaj formie i mieŭ koratkaterminovyja napuchłaści na skury». Inšaja, całkam pavažanaja ŭ Londanskaha ŭniversytecie daśledčyca Kerałajn Sferdžan pierakananaja, što z ruplivaha pračytańnia pjesaŭ možna vyvieści vyhlad Šekśpira: «spadar Uiljam byŭ mužčyna kampaktnaha ciełaskładu, kamlukavaty, krychu chudarlavy, z vydatnaj kaardynacyjaj, nadzvyčajnaj hnutkaściu i vostrym zrokam». Daśledčyca taksama ŭpeŭnienaja, što «skura ŭ Šekśpira była śvietłaja i śviežaja i ŭ maładości chutka mianiała koler u zaležnaści ad źmieny pačućciaŭ i emocyjaŭ».
Z histaryčnaj postaci Šekśpir čaściakom pieratvarajecca ŭ navukovaje nasłańnio. Chutkaha ahladu navukovych časopisach, — ad medyčnych da histaryčnych, — staje, kab natknucca na takija artykuły, jak: «Vušnyja zachvorvańni ŭ pjesie «Hamlet»», «Zakon raźmierkavańnia Puasona ŭ sanetach Šekśpira», «Šekśpir i nacyjanalny ruch Kvebeku», «Maci Hamleta: žančyna abo mužčyna?» i taksama na inšyja navukovyja pracy na nia mienš aryhinalnyja temy.
3.Uiljam naš Šekśpir
Mienavita tamu, što my viedajem tak šmat pjesaŭ Šekśpira, my vyrazna adčuvajem, jak mała viedajem pra jaho jak pra čałavieka. A zachavałasia ž cełych 38 pjesaŭ — fantastyčnaja ličba dla adnaho aŭtara z dalokaha ChVI stahodździa, asabliva paśla ŭdušlivaj revalucyi purytanizmu. I kali b my byli znajomyja tolki ź jaho kamedyjami, dyk byli b pierakananyja, što Šekśpir — paviarchoŭny španiuk-žyćcialub. A kali b zachavalisia tolki sanety — my by zrabili vysnovu, što ŭ žyćci vialiki anhielec byŭ apantany zmročnymi straściami. Ale ž ceły śviet zachavanych pjesaŭ nadaje Šekśpiru razhalisty suplot epitetaŭ: jon i šlachietny, i razvažny, i metafizyčny, i nie raŭnujučy Makijavieli cyničny, i neŭratyčny, i lehkadumny, i žyćcialubny, i šmat jaki jašče. I mienavita tamu, peŭna, naradžajecca supiarečlivaje pačućcio, što my viedajem pra Šekśpira ŭsio. Usio i... ničoha.
