Nastaŭnica Natalla Hałko raspracavała svaje nastolnyja hulni, jakija dapamahajuć daškolnikam palubić biełaruskuju movu.
U Natalli 20-hadovy dośvied zaniatkaŭ ź dziećmi ad 3 da 10 hadoŭ. Akramia pracy ŭ jakaści nastaŭnicy pačatkovych kłasaŭ, jana ŭžo vośmy hod zajmajecca z daškolnikami i małodšymi školnikami ŭ adnym ź dziciačych vychavaŭčych centraŭ Minska.
«Šmat hadoŭ ja zajmajusia padrychtoŭkaj dziaciej da škoły. I daŭno viedaju, što najlepšyja vyniki daje kompleksny padychod — kali na adnym zaniatku vučyš čytać, ličyć, raźvivaješ matoryku, uvahu, łohiku, tvorčyja zdolnaści, — tłumačyć Natalla Hałko. — Zaniatki ŭ formie hulni — heta samy efiektyŭny mietad pracy z maleńkimi vučniami. Takoje navučańnie daspadoby i dzieciam, i ich baćkam».
Hulni na svaich zaniatkach jana vykarystoŭvaje ŭžo na praciahu niekalkich hadoŭ, tolki raniej pisała litary i składy na kavałačkach papiery, malavała ad ruki malunki, razdrukoŭvała narychtoŭki na pryntary…
Zachapleńnie ŭ vačach maleńkich vučniaŭ padkazała Natalli, što jana ruchajecca ŭ pravilnym napramku. Nadyšoŭ čas paznajomić z hulniami šyrokaje koła dziaciej, baćkoŭ i piedahohaŭ. Vykarystaŭšy svaje šmathadovyja napracoŭki, Natalla stvaryła niekalki varyjantaŭ nastolnych hulniaŭ, jakija dapamohuć dziciaci ŭ zabaŭlalnaj formie paznajomicca ź litarami biełaruskaha ałfavita, biełaruskimi nazvami raślin, žyvioł, ptušak, farbaŭ i h.d. Nastaŭnica ŭpeŭnienaja, što jaje prapanova spadabajecca i baćkam, i vychavacielam dziciačych sadkoŭ, i nastaŭnikam pačatkovych kłasaŭ.
U sakaviku 2017 hoda Natalla Hałko prezientavała svoj prajekt pa stvareńni raźvićciova-navučalnych hulniaŭ na biełaruskaj movie na kraŭfandynhavaj placoŭcy «MajeSens», uziaŭšy udzieł u konkursie sacyjalnych prajektaŭ Social Weekend. Ale padtrymki znajomych i siabroŭ, jakija dapamahali raspaŭsiudžvać infarmacyju pra jaje prajekt «Mova — dzieciam» u sacyjalnych sietkach, nie chapiła dla taho, kab prajekt prajšoŭ u čverćfinał konkursu i atrymaŭ finansavuju padtrymku.
«Viadoma ž, ja tady krychu zasmuciłasia, — uzhadvaje Natalla Hałko. — Ale słovy padtrymki, pačutyja ad siabroŭ, znajomych i ad zusim nieznajomych ludziej, natchnili mianie i nadali ŭpeŭnienaści. Ja zrazumieła, što maje hulni buduć zapatrabavanyja, što mnohija baćki ich čakajuć. Ja abyšła ŭsie viadomyja mnie kramy ź dziciačymi hulniami ŭ Minsku, ale na biełaruskaj movie na vočy mnie nie trapiłasia nivodnaj. I ja paabiacała sabie, što abaviazkova ździejśniu svaju maru i vydam ułasnyja hulni. Chaj sabie i nie tak chutka, jak možna było b sa sponsarskaj dapamohaj».
Simpatyčny smoŭžyk žadaje paznajomicca…
U chutkim časie kreatyŭnaja nastaŭnica vykanała abiacańnie: na pačatku minułaha leta ŭ jaje kvatery źjavilisia akuratnyja stosy kardonnych papak — nadrukavanych na ŭłasnyja hrošy aŭtarskich hulniaŭ. «Čaroŭnyja ałoŭki», «Błytanina», «Pary pa-biełarusku», «Usio ź i», «Padarožža pa Biełarusi», «Chovanki z hnomikam», «Pilnyja vočki». Usie hulni vielmi prostyja i zrazumiełyja, nijakich mudrahielistych pravił, jakija mahli b adšturchnuć dziaciej. Pierad pačatkam hulni baćki musiać razrezać nažnicami kardonnyja kartki — i ŭsio, možna pačynać. Usie biełaruskija hulni abjadnanyja paznavalnym piersanažam — zyčlivym smoŭžykam u šaliku ź biełaruskim arnamientam.
Z «Čaroŭnymi ałoŭkami» vaša dzicia samo nie zaŭvažyć, jak vyvučyć nazvy koleraŭ pa-biełarusku. Hulajučy z hnomikam u chovanki, chutka navučycca składać słovy pa składach. Hulnia «Pary pa-biełarusku» — heta jašče adna varyjacyja ŭsimi lubimaj hulni «miema», jakaja składajecca z kartak parnymi vyjavami.
«Nie treba prymušać dzicia čytać! — upeŭnienaja Natalla Hałko. — Ale kali razam ź im hulać u cikavuju hulniu, vam nikoha nie daviadziecca prymušać. Pad upłyvam stanoŭčych emocyj viedy zasvojvajucca našmat praściej i chutčej, čym pad prymusam. I baćki, i nastaŭniki heta daŭno viedajuć. Z dapamohaj hetych hulniaŭ maja siabroŭka navučyła svaju piacihadovuju dačku čytać za dva miesiacy».
…ale daviadziecca pačakać
Adrazu ž vyjaviłasia, što vydańnie aŭtarskich hulniaŭ u Biełarusi maje svaje padvodnyja kamiani.
«Pa-pieršaje, kab dziejničać zakonna, ja mušu zarehistravacca jak indyvidualny pradprymalnik, ale nichto ŭ padatkovych orhanach, kudy ja źviartałasia, nie zmoh mnie vyrazna patłumačyć, jaki heta vid dziejnaści — a padatki ž roznyja! — raspaviadaje Natalla Hałko. — Pa-druhoje, treba mieć siertyfikat na pradukcyju, jaki zaśviedčyć, što hulni adpaviadajuć usim hihijeničnym normam. Jon niatanny, da taho ž vydajecca ŭsiaho na niekalki hadoŭ. Pa-treciaje, patrebnyja srodki na apłatu pracy mastaka. Dyj samo vydańnie hulniaŭ kaštuje hrošy…»
U peŭny momant Natalla zrazumieła, što nie paciahnie spravy samastojna. Ale jana była ŭpeŭnienaja, što jaje hulni patrebnyja na ajčynnym rynku. I vyrašyła źviarnucca ŭ niekalki vydaviectvaŭ, navat kali stracić aŭtarskija pravy na svaje raspracoŭki.
«U adnym z vydaviectvaŭ mianie adrazu ž papiaredzili — takija hulni naŭrad ci možna budzie vydać, bo jany nie adpaviadajuć patrabavańniam dziaržaŭnaj nacyjanalnaj prahramy daškolnaha vychavańnia i adukacyi «Praleska». Zhodna z prahramaj, 6—7-hadovyja dzieci tolki znajomiacca z hałosnymi i zyčnymi litarami jak znakami dla abaznačeńnia hukaŭ. U ich jašče tolki idzie farmiravańnie navyku pazicyjnaha čytańnia (cytata z prahramy). To bok vučyć dziaciej daškolnaha ŭzrostu čytać jašče rana. Choć ŭ našym centry ŭžo praktyčna ŭsie 5-hadovyja dzieci čytajuć».
Natalla Hałko vykarystoŭvaje svaje hulni i na pazaškolnych zaniatkach u centry, i ŭ pieršym kłasie na ŭrokach navučańnia hramacie i biełaruskaj movy. Niekalki jaje kalehaŭ, ź jakimi jana padzialiłasia hulniami, karystajucca imi na ŭrokach i fakultatyvach pa pahłyblenym vyvučeńni biełaruskaj movy.
P.S. Prosim vydaŭcoŭ źviarnuć uvahu na patencyjna cikavy prajekt.
