Knihi, što trapili ŭ šort-list premii Hiedrojca.
Uviečary 1 červienia buduć nazvanyja pieramožcy Litaraturnaj premii imia Hiedrojca za najlepšuju biełaruskamoŭnuju knihu ŭ žanrach mastackaj prozy i eseistyki. Za niekalki hadzin da cyrymonii arhanizatary i siabry žury raspaviali žurnalistam pra krytyku premii, žanravuju raznastajnaść i ŭpłyŭ na rynak.
«Časta mova moža abaraniać miežy efiektyŭniej, čym tanki», — śćviardžaje adzin z aŭtaraŭ premii, ambasadar Polščy ŭ Biełarusi Lešek Šarepka. Pa jaho nazirańniach, premija Hiedrojca stała adnoj z samych prestyžnych litaraturnych premij Biełarusi dy paspryjała rostu kolkaści vydańniaŭ pa-biełarusku. Mova, kaža ambasadar, jość adnym z surjoznych instrumientaŭ farmavańnia samaśviadomaści naroda.
Jon padkreśliŭ, što patronam premii niezdarma byŭ abrany «čałaviek-instytut» Ježy Hiedrojc — uradženiec Minska dy adzin z samych viadomych polskich publicystaŭ. Jaho idei da ŭzajemaadnosin Polščy z susiedziami ciaham mnohich hod abumaŭlali zamiežnuju palityku. Adna z najbolš važnych z hetych idej na dumku ambasadara — idei ab nacyjanalnym adradžeńni i suvierenitecie ŭschodnich susiedziaŭ Polščy.
Premija Hiedrojca stała nie tolki adnoj z samych prestyžnych, ale i samaj abmierkavanaj, zaŭvažyŭ staršynia Sajuzu biełaruskich piśmieńnikaŭ Barys Piatrovič, jaki sioleta ŭpieršyniu nie ŭvajšoŭ u skład žury.
Jon pierakanany, što ŭ šort-list uvajšli nasamreč najlepšyja knihi hoda, chacia adznačyŭ niamała inšych knih, na jaho dumku vartych uvahi.
Andrej Chadanovič (PEN-centr), Lešak Šarepka, Barys Piatrovič (SBP)
«Sprečki buduć zaŭsiody, kali pytańnie budzie tyčycca vyznačeńnia najlepšaj knihi, bo, biezumoŭna, husty ŭ ludziej roznyja», — dadała siabra žury Hanna Jankuta. — Vyniki luboj premii, u jakoj kolkaść žury abmiežavanaja, vyznačanaja zahadzia, buduć vyklikać sprečki, pytańni. I heta, jak dla mianie, dobra, karysna, nieabchodna. Kali niama sprečak, značyć, litaratura nikomu nie cikavaja».
Polskaja siabra žury Małhažata Buchalik vykazvałasia za źniaćcio z sajta premii recenzii Maryi Martysievič na knihu Viktara Kaźko «Čas źbirać kości», ale recenzija zastałasia na sajcie. Na dumku Šarepki, treba, kab na kožnuju knižku šort-lista byli i niehatyŭnyja, i pazityŭnyja recenzii (da hetaha ŭsio i idzie). Svaboda krytykaŭ važnaja dla premii, dadała Jankuta: kab vyznačyć najlepšuju knihu, žury paraŭnoŭvaje svaje mierkavańni ź mierkavańniami krytykaŭ, a ŭ hetym hodzie i z čytackim hałasavańniem.
«Mienavita hetaje maštabnaje, abjomnaje bačańnie našaj litaratury akurat cikavaje», — tłumačyć jana.
U hetym hodzie arhanizataram udałosia pravieźci aŭtaraŭ knih-naminantaŭ pa abłasnych centrach Biełarusi, adznačyŭ staršynia PEN-centra Andrej Chadanovič. Chacia sustrečy z čytačami prachodzili z ažyjatažam, pajezdki «za MKAD» pakinuli sumnaje ŭražańnie ad vizitaŭ u kniharni — biełaruskaj litaratury brakuje ŭ prodažy pa-za miežami stalicy.
Arhanizatary premii tym časam zaŭvažajuć aktyŭnaść vydaŭcoŭ «pad premiju»: pad kaniec hoda pačynajuć bolš aktyŭna drukavacca knihi, što padychodziać pad farmat premii. Ale naŭrad ci sami knihi pišucca admysłova «pad premiju».
Žury adznačyła ciažkaść vyznačeńnia pieramožcaŭ pry vialikaj raznastajnaści žanraŭ — ciažka paraŭnoŭvać, naprykład, ese i histaryčny raman. U idealnym śviecie, kaža Jankuta, musili by isnavać asobnyja premii dla kožnaha žanru i typu litaratury. Ale ŭ ciapierašnich umovach metazhodna rabić adnu sucelnuju nacyjanalnuju premiju dla prozy. Pakul rynak nie nastolki nasyčany biełaruskaj litaraturaj, kab drabić premii na asobnyja žanry, śćviardžaje Šarepka.
Dy ahułam pa Biełarusi brakuje litaratury peŭnych žanraŭ — non-fiction, dziciačaj litaratury, peŭnych papularnych žanraŭ, adznačyli arhanizatary.
Šarepka pryvodzić u prykład žanr navukovaj fantastyki — kamiercyjna paśpiachovy, ale nie raspaŭsiudžany nie tolki siarod biełaruskich, ale i dla polskich aŭtaraŭ. Ale premija Hiedrojca naradziłasia, kali, pa słovach siabra žury Cichana Čarniakieviča, była praktyčna «spustošanaja ziamla» — ciapier štohod raście žanravaja raznastajnaść. Jak raście i ahulnaja kolkaść vydańniaŭ pa-biełarusku.
