Ź minskaha mietro mohuć prybrać biełaruskuju łacinku. Mienavita takaja tema abmiarkoŭvałasia na pasiadžeńni ŭ namieśnika staršyni Minharvykankama Ihara Karpienki. Pra heta raskazaŭ staršynia Nacyjanalnaj tapanimičnaj kamisii pry Akademii navuk, člen tapanimičnaj kamisii pry Saviecie ministraŭ Ihar Kapyłoŭ.
«Tam prahučali mnohija rečy, jakija viaduć da čarhovych źmien. Dumka śpiecyjalistaŭ tak i nie prahučała, pakolki pasiadžeńnie doŭžyłasia ŭsiaho hadzinu», —zasmučajecca navukoviec.
Na pasiadžeńni, kaža Kapyłoŭ, abmiarkoŭvałasia łacinka ŭ Minskim mietrapalitenie. Na naradzie prysutničali načalnik mietrapalitena, asoby, jakija adkazvajuć za afarmleńnie naziemnych šyldaŭ da čempijanatu śvietu pa chakiei.
Pazicyja Ihara Karpienki adnaznačnaja — zamianić nacyjanalnuju łacinku, jakaja siońnia vykarystoŭvajecca ŭ mietrapalitenie. Na jaho pohlad, varta dadać ruskuju movu. «Ja tak zrazumieŭ, što chočuć dadać pierakład na anhlijskuju movu z ruskaj movy, jak prahučała ź jaho vusnaŭ», —kaža Kapyłoŭ.
Navukoviec tłumačyć, čamu varta vykarystoŭvać mienavita biełaruskuju łacinku.
«U AAN jość abaviazkovaje patrabavańnie da kožnaj krainy — mieć svoj varyjant łacinki, pavodle jakoha pieradajucca ŭłasnyja nazvy hieahrafičnych abjektaŭ.Heta treba dla taho, kab va ŭsich mižnarodnych dakumientach adnastajna pieradavalisia hieahrafičnyja nazvy. Tyja krainy, jakija karystajucca łacinskaj hrafikaj, prablem nie majuć. Tyja ž krainy, jakija nie majuć svajoj łacinskaj hrafiki, abaviazanyja raspracavać svaju sistemu łacinki dla pieradačy ŭłasnych hieahrafičnych nazvaŭ».
«I Kitaj, i Japonija, i Kareja, i arabski śviet raspracavali takuju sistemu, jak i mnohija inšyja krainy. I ŭ Rasii, i va Ukrainie taksama jość takija hrafiki. Ale ŭ adroźnieńnie ad hetych krain u nas jość svaja tradycyjnaja łacinka, na jakoj pisali tvory kłasiki našaj litaratury — Jakub Kołas, Janka Kupała, Francišak Bahuševič, na joj vychodziła ŭ pačatku
«Hetaja łacinka prajšła aprabacyju i niekalki razoŭ razhladałasia ŭNa apošniaj kanfierencyi AAN pa standartyzacyi hieahrafičnych nazvaŭ uletku 2012 hoda, u rabocie jakoj pryniała ŭdzieł i delehacyja našaha Ministerstva zamiežnych spraŭ, uchvalili naš varyjant łacinki i rekamiendavali jaho dla mižnarodnaha vykarystańnia», — padkreślivaje jon. A voś ukraincam mienš pašancavała, ich varyjant byŭ aryjentavany mienavita na anhlijskuju hrafiku i byŭ adchileny.Ńju-Jorku na rabočaj naradzie hrupy ekśpiertaŭ pa hieahrafičnych nazvach.
Łacinka ŭ nas faktyčna była pryniata ŭkaža Kapyłoŭ. «Byŭ pryniaty narmatyŭny dakumient — „Instrukcyja pa tranśliteracyi hieahrafičnych nazvaŭ Respubliki Biełaruś litarami łacinskaha ałfavita“. Naturalna, što hetaja instrukcyja prajšła ŭzhadnieńni sa šmatlikimi viedamstvami, ministerstvami ŭnutranych spraŭ, zamiežnych spraŭ, Akademijaj navuk, Dziaržyŭnym kamitetam pa majomaści. Na bazie hetaj instrukcyi byŭ vydadzieny narmatyŭny daviednik „Nazvy nasielenych punktaŭ Respubliki Biełaruś“ (6 tamoŭ). Jon źjaŭlajecca abaviazkovym dla vykarystańnia miascovymi i respublikanskimi orhanami kiravańnia. Usie hieahrafičnyja nazvy pieradajucca mienavita našaj nacyjanalnaj łacinkaj».2000-m hodzie, a ŭ2007-m była novaja redakcyja,
Ihar Kapyłoŭ pahadžajecca: «Anhlijskaja mova ŭ sučasnym hłabalizavanym śviecie źjaŭlajecca mižnarodnaj». Ale jon nie zhodny z tym, što hieahrafičnyja nazvy treba tranślitavać u adpaviednaści z normami anhlijskaj movy.
«Arhumient, što zamiežniki nibyta nie zmohuć pračytać na biełaruskaj łacincy nazvy, całkam biespadstaŭnyja. Niedachop anhlijskaj sistemy ŭ tym, što jana nie daje mahčymaści niedvuchsensoŭnaha adnaŭleńnia zvarotnaści aryhinalnaha napisańnia. Naprykład, najmieńnie „Płošča Jakuba Kołasa“ budzie ciažka ŭznavić na kirylicy z anhlijskaj łacinki. Jość 5 varyjantaŭ tranśliteracyi nazvy „Viciebsk“ na anhlijskaj łacincy, a dla niekatorych proźviščaŭ isnuje ažno 12 varyjantaŭ».
Pry hetym daśledčyk pahadžajecca, što nazvy haradskich abjektaŭ — muziej, haścinica, handlovy centr — pavinny pisacca na anhlijskaj movie. Adnak jon upeŭnieny, što hieahrafičnyja nazvy pavinny pieradavacca zhodna z praviłami biełaruskaj łacinki.
Ekśpiert taksama pryhadaŭ niadaŭni ekśpierymient, kali amierykanca paprasili pačytać nazvy ŭ mietro na biełaruskaj łacincy, a jon nie daŭ rady. «Chiba heta pakazčyk, kab usia kraina pierarablała svaju nacyjanalnuju łacinku? — aburajecca jon. —
Davajcie hladzieć praŭdzie ŭ vočy, pryjeduć da nas na čempijanat śvietu nie z Amieryki i nie z Aŭstralii ci Vielikabrytanii, da nas pryjeduć u asnoŭnym ź Jeŭropy.Dla bolšaści jeŭrapiejcaŭ łacinka z dyjakrytyčnymi znakami — heta absalutna narmalna. Dla taho kab zasvoić łacinku, usiaho treba viedać niekalki značkoŭ — vyvučyć 7 litar. Ja dumaju, z hetym možna spravicca».
Śpiecyjalist taksama źviarnuŭ uvahu, što ŭniasieńnie źmienaŭ u łacinku zapatrabuje vialikich vydatkaŭ.
Jak kaža Kapyłoŭ,
«zakryć hetuju prablemu» choča mienavita kiraŭnictva Minskaha mietrapalitena. Ale dla hetaha pavinna być uzhadnieńnie z boku Minharvykankama. Adnak na ŭčorašnim pasiadžeńni ŭzhadnieńnia jany nie atrymali.
Na pasiadžeńni taksama prahučała, što inicyjujecca ŭniasieńnie źmien u zakon ab hieahrafičnych nazvach, pryniaty ŭ 2011 hodzie. Adnak jakija źmieny płanujecca ŭnosić, Kapyłoŭ pakul nie viedaje, ale dapuskaje, što jany buduć datyčyć artykuła 17, zhodna ź jakim usie nacyjanalnyja hieahrafičnyja nazvy pavinny davacca na nacyjanalnaj movie i tranślitavacca na druhuju dziaržaŭnuju movu.
TUT.BY taksama patelefanavaŭ kiraŭniku Minskaha mietrapalitena Raścisłavu Jureniu, kab daviedacca, jakija mienavita prapanovy pa źmienie napisańnia nazvaŭ stancyj im prapanoŭvalisia.
«My adkłali pakul hetaje pytańnie — va ŭsich nadta roznyja mierkavańni», —łakanična adkazaŭ jon.
