Калі мы пыталі пра побытавыя зручнасці, шмат хто з суразмоўцаў адзначаў, што ў Беларусі ў параўнанні з іх месцамі пражывання нямала пераваг. Але ёсць і з чаго браць прыклад (хоць і не ўсё магчыма перанесці на нашы ўмовы).
У гэтай частцы — Іспанія, Польшча, Ізраіль, Літва, Нідэрланды.
Іспанія. Зніжкі на транспарт і бары закусак
Марына жыве ў Іспаніі больш як два гады, пераехала пасля рэпрэсій з боку беларускіх уладаў. Найперш дзяўчыне падабаецца, як у гэтай краіне ўладкавана сістэма грамадскага транспарту.
Фота тут і далей: архіў герояў
«Аўтобусы і цягнікі новыя, чыстыя, шмат розных ліній, ёсць і начныя. Акрамя таго, урад вельмі заахвочвае выкарыстанне грамадскага транспарту ўвядзеннем розных зніжкавых праграм, абанементаў. Напрыклад, цяпер паездкі на міжгародніх цягніках блізкай дыстанцыі сталі ўвогуле бясплатнымі для тых, хто ездзіць туды-сюды часта», — распавядае яна.
Таксама ў Іспаніі адрозніваецца сістэма праходу ў аўтобусы: на прыпынках выбудоўваецца чарга і заходзіць можна толькі праз пярэднія дзверы. Заходзіш, вітаешся з кіроўцам, аплочваеш яму праезд і толькі пасля займаеш сваё месца. Такім чынам, адпадае неабходнасць у прафесіі кантралёра.
«Ёсць адчуванне, што тут сапраўды клапоцяцца пра людзей з інваліднасцю. Калі я ўпершыню прыехала ў Іспанію, здзівілася, што значна часцей (чым у Беларусі. — НН) бачу людзей у інвалідных вазках у горадзе. Але гэта не таму, што гэтых людзей тут больш, а таму што тут яны могуць самастойна карыстацца тым жа транспартам і астатняй гарадской інфраструктурай. Таксама тут распаўсюджаная практыка працаўладкавання людзей з сіндромам Даўна (напрыклад, у кавярнях), чаго амаль ніколі не сустрэнеш у Беларусі», — згадвае Марына.
Таксама яна распавядае пра бясплатныя спартовыя пляцоўкі на вуліцы. Маюцца на ўвазе не проста пара турнікоў, а цалкам сабе міні-трэнажорная зала з пакрыццём. Толькі бясплатна і з відам на мора.
Яшчэ адна вядомая асаблівасць Іспаніі — тапас-бары. Тапас — гэта маленькая порцыя ежы, як закуска да напою.
«Мне падабаецца такая сістэма: можна прыйсці і ўзяць пакаштаваць міні-порцыю тартыльі, міні-порцыю салаты і яшчэ чаго-небудзь. Тапасы звычайна каштуюць не больш за 5-7 еўра і такім чынам можна разнастайна перакусіць. Асабліва зручна, калі ты прыходзіш з кампаніяй», — кажа дзяўчына.
Польшча. Пачкаматы, электронныя рэцэпты і зручная аплата транспарту
Беларуска Таццяна з Варшавы кажа, што ў Польшчы хапае сваіх «прыколаў», але ёсць фішкі, на якія яна моліцца амаль штодня. За два гады жыцця ў суседняй краіне яна да іх так прывыкла, што ўжо не разумее, як раней жыла без гэтага.
Найлепшае для яе — пачкаматы.
«Гэта такія шафы са скрынямі, якія стаяць на кожным куце ў гарадах і куды кур’еры прывозяць пасылкі. Не трэба шукаць офісы дастаўкі, стаяць у чэргах ці чакаць кур’ера дома — проста прыходзіш у любы час на працягу двух сутак і адкрываеш гэту скрыню з пасылкай з дапамогай дадатку. І такім жа чынам адпраўляеш свае пасылкі», — адзначае яна.
Яшчэ ў палякаў ёсць свой уласны «Аліэкспрэс» — «Алегра». Гэта сайт, дзе анлайн можна замовіць, здаецца, абсалютна любую рэч — ад ежы і касметыкі да кніг, мэблі і бытавой тэхнікі.
«Усё вельмі проста і з бясплатнай дастаўкай пры суме пакупкі ад 48 злотых (каля 26 рублёў). А тавары можна параўнаць па кошце і па водгуках (яны рэальныя), — кажа беларуска. — А калі ты ў парыве шопінгавага прыпадку (а яны здараюцца часта з польскімі цэнамі) накупіў сабе 10 пар «ньюбэлансаў» і тры паліто, на сайце Vinted гэта можна перапрадаць. Гэта нешта накшталт «Куфара», але працуе ў многіх краінах і ўсё адбываецца анлайн, не трэба весці доўгія перапіскі і ніхто не прапануе табе прывезці яму дадому вешалку за бясплатна».
Аплата ў польскім грамадскім транспарце — гэта топ нават у параўнанні з астатняй Еўропай, кажа беларуска (а яна вельмі шмат падарожнічае).
«Усё вельмі проста і інтуітыўна зразумела. Ëсць мабільны дадатак, дзе купляеш квіток на пэўны час і сканіруеш яго па QR-кодзе ўжо ў транспарце — і ўсё само актывуецца. А калі няма дадатку, можна купіць просты квіток з дапамогай тэрмінала ўнутры транспарту», — адзначае дзяўчына.
Што не можа не здзівіць беларуса ў замежжы — няма адключэння гарачай вады на два тыдні.
«Калі расказваеш пра такое палякам, яны прыходзяць у жах! Як гэта, без гарачай вады два тыдні? А яшчэ няма гэтага шалёнага беларускага кастрычніцкага квэсту — на вуліцы нуль, а ў дамах халодныя батарэі. ЖКГ чакае тыдзень, пакуль усе акалеюць, а потым ўключае батарэі на поўную моц акурат да бабінага лета — і ўсе абліваюцца потам. Тут у пачатку кастрычніка ўжо можна ўключыць цяпло і рэгуляваць яго, як табе падабаецца».
Таксама ў Польшчы Тацяну прываблівае адзіная база лекараў (znanylekarz.pl), дзе пацыенты пішуць водкгукі пра дактароў
«У Беларусі пакуль толькі сарафаннае радыё і святы рандом, — кажа беларуска. — А электронныя рэцэпты — гэта наогул геніяльна: адзін раз схадзіў, атрымаў рэцэпт — і можаш па неабходнасці пісаць лекару на сайце з просьбай падоўжыць яго».
Тое ж самае, кажа яна, з прызначэннем на УГД або адкрыццём бальнічнага. Амаль заўсёды можна абыйсціся анлайн-кансультацыяй без чэргаў.
Дар’я з Варшавы пагаджаецца з вышэй названымі пунктамі і дадае яшчэ адзін плюс — праект Foodsi, які аб’ядноўвае крамы, пякарні, рэстарацыі і г.д., у якіх можна набыць ежу, кветкі і яшчэ шмат чаго, што мае нейкі тэрмін ужывання, па зніжанай цане. Гэта філасофія барацьбы з адходамі.
Ізраіль. Клопат пра жывёл, добрая тэхніка на сметніках і цыгарэты паштучна
Вольга пражыла ў Ізраілі больш як паўгода, але пасля нападу тэрарыстаў ХАМАС была вымушана пакінуць краіну. Але ж шасці месяцаў хапіла, каб заўважыць, што з плюсаў ёсць у Ізраілі.
Яна распавядае, што каля любога смеццевага бака можна знайсці канапы, матрацы, крэслы, сталы, нават тэхніку (камп'ютар, тэлевізар, мікрахвалёўку) у добрым працоўным стане, карціны і іншыя прадметы побыту. Людзі пасля ўборкі кватэры проста выносяць у двор, каб іншыя маглі сабе ўзяць па неабходнасці. Часта можна ўбачыць пакеты з адзеннем, часам нават новым, дзіцячыя столікі і цацкі.
«Я сабе забрала неяк пару карцін і барнае крэсла. А мой хлопец прынёс вялікую плазму, бо дома якраз патрэбен быў тэлевізар. Гэта крута, па-іншаму глядзіш на матэрыяльныя рэчы. Тут бытавая тэхніка і мэбля каштуюць нядорага, ніхто не затлумляецца. Таксама ніхто не паглядзіць на цябе, як на апошняга бамжа, які крадзе са смецця. Усе ўсё разумеюць, гэта ўсяго толькі рэчы».
Таксама, запэўнівае дзяўчына, у Ізраілі няма праблем з працай і заробкам. Калі раптам скончыліся грошы, можна дзень у дзень выйсці на любую падпрацоўку і зарабіць за дзень (каля 12 гадзін) каля $100-200.
«За месяц можна зарабіць на тэхніку, купіць новы айфон ці за пару месяцаў назапасіць на машыну», — кажа беларуска.
Яшчэ дзяўчыне падабаецца, што ў ізраільскіх крамах можна купляць цыгарэты паштучна, «бо там легалайз і шмат хто паліць марыхуану з цыгарэтным тытунем».
Міхась, які жыве ў Хайфе, спачатку задумаўся. Сказаў, што ў Ізраілі няма чагосьці лепшага, чым у Беларусі, акрамя дзвюх рэчаў, якія пераняць не атрымаецца — вялікія заробкі за самую нізкапробную працу і замежны пашпарт з доступам амаль ва ўсе краіны.
«У Ізраілі ўсё вельмі дрэнна, нелагічна, тупа. Ён мог бы амаль усё пераняць у РБ, але гэта іншая тэма. Адчуваю сябе ябацькам, але трэба памятаць, што гэтую крутую сістэму ў Беларусі мы самі стваралі (і недаацэньваем), таму яна такая класная.
Проста тых, хто гэта будаваў, перасаджалі і выгналі. І зараз усё паціху ламаецца, а папраўляць няма каму», — сказаў ён.
Але, трохі падумаўшы, усё ж знайшоў плюсы, вартыя пераймання. Напрыклад, што ў крамах і на кірмашах у Ізраілі ўсё даюць пакаштаваць — адрэжуць скрылёк каўбасы, дадуць арэхаў ці памідораў.
«Спачатку гэта шакіруе. Сваячка абслугоўвае бабку, ну тыпу сацработніца. Ідуць па краме, бабка ные — хоча піць, а няма пад рукой. Не доўга думаючы, хапае памідор з прылаўка, абцірае аб штаны і пачынае есці: «Хоць смагу пераб’ю!» Усім пофіг, так можна», — кажа беларус.
Таксама яму падабаецца, што ў спякоту ў Ізраілі заўсёды працуюць кандыцыянеры ў аўтобусах, «а не як у нас». Інакш — скандал.
«Яшчэ тут нельга біць дзяцей, нават пляскаць сімвалічна — адразу прыязджае паліцыя. А пенсіянеры пераходзяць дарогу, як ім захочацца, і кіроўцы цярпліва спыняюцца і не крычаць на іх. Дарэчы, па адчуваннях, дзецьмі больш актыўна займаюцца таты — на спортпляцоўках тусяць, не саромеюцца ў матылькоў-пакемонаў-мушкецёраў пераапранацца на Пурым (яўрэйскае вясёлае свята. — НН)», — распавядае суразмоўца.
Забаўляцца ізраільцяне відавочна ўмеюць, бо ў іх нават у гарадах прынята рыхтаваць шашлыкі ў двары ці проста на балконе.
«Урэшце, у Ізраілі няма беспрытульных сабак. Практычна ўсе чыпіраваныя і пад наглядам. Затое катоў мільярд. Яны могуць заходзіць у кватэры чыста паесці і патусавацца», — заключае Міхась.
Літва. Сэрвіс дастаўкі, транспарт і… кібінай
Падчас жыцця ў Вільні беларуску Валянціну ўразіла, што адключаць ваду на два тыдні — гэта не агульнасусветны падыход.
— Таксама ў Літве нашмат больш развіты сэрвіс даставак усялякай ежы, чым быў у Беларусі ў 2021 годзе. То-бок, канешне, у Беларусі былі дастаўкі рэстаранаў, пачыналі з’яўляцца ўсялякія агрэгатары, але такога як у Літве не было. Тут можна замовіць амаль што заўгодна з якой заўгодна кавярні, — распавядае яна.
Нашмат больш развіты сэрвіс дастаўкі ўсялякіх рэчаў (не толькі ежы) з інтэрнэт-крамаў, калі ёсць умоўныя «паштаматы» каля кожнага супермаркета.
«Сервісы дастаўкі забіраюць пасылку ў прадаўца, прывозяць у паштамат, які ты абіраеш, і на працягу некалькіх дзён ты можаш забраць пасылку. Аніякай чаргі на еўрапошце пры ўсёй павазе да яе!» — усміхаецца дзяўчына.
Яшчэ, на погляд Валянціны, у Літве файная сістэма транспарту з адзіным квітком на ўсе віды. Не як у Беларусі: калі трэба праехаць на трох розных тралейбусах, то кампастуй тры талоны.
— Урэшце, кібінай. Гэта такі літоўскі (насамрэч караімскі) піражок з пясочнага цеста з несалодкім начыннем (мяса, грыбы, смажаная гародніна і г.д.). Танны смачны перакус, дзякуючы якому я выжывала ў Вільні ў працяглыя шэрыя зімовыя дні, — заключае яна.
Нідэрланды. Піва на вуліцах і добразычлівая паліцыя
Прадказальна, што беларуса ў Нідэрландах найперш уражвае… не, не легалайз, а крутыя веладарожкі. Пра гэта гаворыць і Наталля, якая сёлета пераехала ў Амстэрдам.
«У нас у Мінску таксама класныя веладарожкі, але ж было б крута размясціць іх па ўсім горадзе. Было б няблага аддаць перавагу веласіпедыстам, а не аўтамабілістам», — мяркуе яна.
Наталлі падабаецца і энергічнасць мясцовых у святкаваннях важных для краіны дзён, і дзеянні ўладаў падчас мерапрыемстваў. Напрыклад, падчас Дня караля кожны можа прадаваць свае рэчы ці абменьвацца імі (не патрэбныя ніякія дазволы і запыты). Згадвае беларуска і пра парады роўнасці, якія дапамагаюць прыняццю розных людзей і разуменню таго, што ўсе розныя.
«Некаторыя рэчы я ўжо ўспрымаю тут як норму, але згадваю, што ў Беларусі ж было зусім не так. Напрыклад, тут спакойна можна піць піва ў парку, раскласці плед і зладзіць пікнік — і ніхто цябе не завядзе пад рукі ў паліцэйскі ўчастак ці не пагоніць з гэтай травы,
— кажа яна. — Так, тут таксама патрулююцца грамадскія месцы, але паліцыя не ходзіць тройкамі і не выглядвае, каго б пабіць ці выхаваць, яны на чыле і на раслабоне. Іх мэта — дапамагаць людзям».
