Зазірнуў у настольны каляндар, а там пра 1 красавіка, акрамя таго, што панядзелак, анічога.
Увесь вольны свет адзначае Дзень дурня. А тут, бач ты, толькі панядзелак, цяжкі дзень...
Між тым, што ні дзень у нас, то 1 красавіка.За колькі гадоў, праўда, прызвычаіліся да маны, мала хто ўжо верыць у тое, што, маўляў, «спіна запэцкана крэйдай»... Шкада. Бо які ж гэта Дзень дурня, калі ўжо няма дурняў верыць ані ў лічбы галасоў і заробкаў, ані ў Мясніковіча з Пракаповічам, ані ў Пуціна з Сінгапурам, ані ў яднанне з братэрскім венесуэльскім народам на падставе «мошчаў Чавэса», ані ў самаакупнасць тэатраў і цалкам усёй краіны разам з адраджэннем сяла...
Які ж гэта Дзень дурня, калі народ пазбаўлены радасці верыць у абяцанкі?!
Які ж гэта Дзень дурня, калі дурняў ужо няма?!
Мо яшчэ хто верыць у яднанне з братэрскім расійскім народам, дык гэта ж 2 красавіка... Хаця...
Трэба ж было так здарыцца, што гэтыя два дні — дурня і яднання народаў — аказаліся побач.
Не паспелі ў Крамлі пазбіраць асколкі ад фужэраў, што бразнулі аб падлогу, як ужо калаціўся ад радасці тэлетайп у мінскім прадстаўніцтве буйной маскоўскай газеты і заходзіліся ад нецярплівасці тэлефоны: тэрмінова... у нумар... водгук Васіля Быкава... рэпартаж з мітынгаў... «Што, няма мітынгаў?» — «Ёсць. Якраз цяпер... ля Палаца спорту... мітынг пратэсту...» — «Пратэсту?!»...
Ну, ці не дурні? Паверылі ў міждзяржаўны розыгрыш, хаця і на другі красавіцкі дзень.
А што тычыцца першага, то былі, яшчэ якія былі розыгрышы!
Была святая вера ў 1 красавіка, у дзень цудоўных падманаў.
Вось, напрыклад, працаваў у Доме друку стары журналіст Ю. Праваяваў вайну, а напрыканцы апынуўся ў штабных пісарах, што складаюць спісы загінулых і дасылаюць іх родным журботныя пахавальныя. Складаў-складаў, дасылаў-дасылаў, а 1 красавіка 1945 вырашыў адпачыць ад свайго сумнага занятку — даслаў жонцы пахавальную на самога сябе: «загінуў смерцю храбрых... пахаваны...» Што загінуў, сказала жонка, магу паверыць, а вось што смерцю храбрых... Як яна там дабіралася да Аўстрыі, але ж дабралася: ну, дзе ён тут у вас пахаваны?..
Як жа трэба добра ведаць таго, хто маніць, каб ужо зусім у дурні не трапіць!
Як трапіў напачатку 1970-х светлай памяці Сеня Рубін, адказны сакратар колішняй «Знамёнкі».
Не ведаю, ці ёсць у сёняшніх рэдакцыях адказныя сакратары, а тады — ого-го, першы, па сутнасці, чалавек! Вось сядзіць, так бы мовіць, Сеня на бягучым нумары і атрымлівае па тэлетайпе загад аж з ЦК партыі: перадрукаваць з газеты «Известия» велізарны, на два падвалы, артыкул пра несупынную барацьбу з пачварным сіянізмам. Загад нечаканы, бо дасюль перадрукоўкі такога кшталту цягнулі на сабе газеты партыйныя. Да таго ж, трэба ламаць нумар, з якім Сеня працаваў ці не ўвесь папярэдні дзень і апошнюю ноч. Карацей кажучы, пачухаў Сеня патыліцу і вырашыў удакладніць. «Советская Белоруссия»? Не. «Звязда»? Не... І раптам здагадаўся: сёння ж 1 красавіка!
Ён быў трошкі заіклівы, наш Сеня, асабліва калі хваляваўся. А паспрабуй не хвалявацца на цэкоўскім кіліме! «Д-дык жа ж п-п-першага кра-кра-савіка...» — вымаўляў Сеня праз мацюкі і абвінавачванні ў ідэалагічнай дыверсіі. Але ж і тое праўда, што час змяніўся: замест кулі ў патыліцу — мацюкі, замест лагера — хуткі інфаркт...
А недзе праз тыдзень ці два ўсю рэдакцыю выклікалі ў ЦК камсамола. Справаздачу прымаў новы сакратар па прапагандзе, вылучэнец з правінцыі.Ён сядзеў, склаўшы на грудзях кароткія рукі, час ад часу пакручваючы ў бок Чаніна, нашага галоўнага рэдактара, галаву з высокай густавалосай прычоскай, ад чаго меў жаночападобны выгляд. «Няправільная ў вас кадравая палітыка, Віталь Змітравіч, — раптам перапыніў сваё манументальнае маўчанне наваспечаны куратар. — Ці не занадта ў беларускай газеце яўрэяў?!»
Чанін моўчкі пазбіраў свае паперы і, не гаворачы ані слова, накіраваўся да выхаду.
За ім паднялася і пайшла ўся рэдакцыя. Усе пайшлі — і яўрэі, і не яўрэі, і партыйныя, і беспартыйныя...
Памёр Чанін.
І той сакратар памёр. Паспеў, праўда, зрабіць партыйную кар’еру, быў заўважаны яшчэ ў некаторых паскудствах, пасля чаго прыладзіўся да лукашэнкаўскай абоймы.
І сіянізм, калі не памёр, дык сціпла прыхаваўся ў сваіх палесцінах. Разам з Сенем Рубіным, які таксама ў тых палесцінах заўчасна памёр. Ад надарванага сэрца...
А я вось думаю цяпер: хто ж насамрэч дурань — той, хто маніць, ці той, хто верыць? А мо абодва?
Аб адным толькі марыцца 1 красавіка, на Дзень дурня, у панядзелак, цяжкі дзень: каб Усявышні, калі атрымае ад нас пахавальную на саміх сябе, не паверыў аніводнаму яе слову.
Вось яны – «знаменцы» 1960—1970-х, і яўрэі, і не яўрэі... Пасярэдзіне ўнізе – Сямён Рубін. Здымак Юрыя Іванова.
