Fota Siarhieja Hudzilina.
Kandydat u prezidenty Aleś Michalevič siońnia napres-kanfierencyi ŭ Minsku raspavioŭ, što padviarhaŭsia katavańniam u SIZA KDB. Taksama jon raskazaŭ, što ŭmovaj vyzvaleńnia ź SIZA była padpiska ab supracoŭnictvie z KDB.
«SIZA KDB pieratvaryŭsia ŭ kancentracyjny łahier u centry Minska», — z takich słovaŭ pačałasia šarahovaja
«Ja pavinien raskazać ab usim, pavinien vykanać svoj hramadzianski abaviazak, — praciahvaŭ Michalevič. — Adrazu paśla zatrymańnia mnie va ŭltymatyŭnaj formie było zahadana vystupić pa BT z zajavaj, u jakoj ja b asudžaŭ Płošču. Kali ja admoviŭsia, mianie źmiaścili ŭ kamieru. A praź niekalki dzion pačalisia katavańni».
Michalevič raskazaŭ, što asabliva žorstkija pytki adbylisia ź im 10 studzienia — palityku zavodzili ruki za śpinu, nadziavali kajdanki, a potym padymali ruki ŭvierch. Pry hetym patrabavali nieabchodnych pakazańniaŭ. Mienavita paśla takich pracedur Aleś pazvaniŭ žoncy i paprasiŭ nikudy nie jeździć.
«Adnak ja ŭdziačny Miłanie, što jana zrabiła toje, što zrabiła», — kaža jon.
Aleś taksama pierakanany, što padobnyja ździeki prymianialisia i ŭ dačynieńni da inšych viaźniaŭ KDB: «Katavańni paŭtaralisia nieadnarazova. Ja dumaju, što inšyja palitviaźni taksama mahli stać ich achviarami».
Praz dva miesiacy łamańnia Alesia vyzvalili pad padpisku ab niavyjeździe, adnak z umovaj stać «sieksotam». «Mnie dali na podpis papieru, dzie ja pahadziŭsia supracoŭničać z KDB. Ja padpisaŭ jaje i vyjšaŭ na svabodu. Vyjšaŭ dla taho, kab usio heta vam raskazać. Liču svaju zajavu publičnaj admovaj ad supracoŭnictva sa śpiecsłužbami», — zajaviŭ Michalevič.
Aleś Michalevič byŭ aryštavany ranicaj 20 śniežnia i z taho času znachodziŭsia ŭ turmie śledčaha izalatara KDB, za nievialikimi vyniatkami (u SIZA na Vaładarskaha). Jon byŭ vypuščany viečaram 19 lutaha.
Prapanujem Vam poŭny tekst zajavy Alesia Michaleviča, jakuju jon nakiroŭvaje ŭ Prakuraturu, a taksama śpiecdakładčyku AAN pa prablemie katavańniaŭ. U im jon padrabiazna apisvaje toje, što rabili ź im u izalatary KDB.
* * *
Zajava
Niahledziačy na toje, što ja, Aleś Michalevič,
Jak vam viadoma, ja byŭ adnym ź siami kandydataŭ, zatrymanych śpiecsłužbami paśla padziejaŭ 19 śniežnia, i adnym ź niekalkich dziasiatkaŭ demakratyčnych aktyvistaŭ, jakija patrapili pad utrymańnie pad vartaj u SIZA KDB.
Ja admoviŭsia začytać dla TB zajavu asudžeńnia inšych kandydataŭ.
Vykliki da supracoŭnikaŭ KDB pačalisia ź pieršych hadzin zatrymańnia, vialisia biez advakata, pratakoła, z parušeńniem usich pracesualnych normaŭ. Pryblizna z 26 śniežnia, u adnosinach da mianie pačali prymianiacca dziejańni, jakija źjaŭlajucca katavańniem.
Pry vychadzie ź SIZA KDB u mianie kanfiskavali dziońnik, jaki ja tam vioŭ štodnia, ale toje, što adbyłosia, niemahčyma ścierci z pamiaci. Asobnyja fakty pieraličanyja ŭ dakumancie nižej.
Pa ŭryŭkach frazaŭ, pačutych
Umovaj majho vyzvaleńnia stała padpisańnie damovy ab supracoŭnictvie.
Ja śviadoma pajšoŭ na hety krok, i heta było pradyktavana nie ciskam i katavańniem, ale žadańniem danieści infarmacyju pra toje, što adbyvajecca sa źniavolenymi.
Ja adkryta zajaŭlaju, što nikoli nie byŭ i nie budu ahientam Kamiteta dziaržaŭnaj biaśpieki!
Svajoj publičnaj zajavaj ja zdymaju ź siabie abaviazak, jaki byŭ paznačany ŭ papiery.
Ja razumieju, što ŭžo da kanca hetaha dnia ja mahu patrapić nazad u SIZA, i što staŭleńnie da mianie na hety raz budzie niepamierna bolš žorstkim. Ale ja chaču zrabić usio mahčymaje, kab vyratavać tych, chto jašče zastajecca za kratami, kab ablehčyć los hetych ludziej, kab spynić katavańnii. Ja chaču kab u ich była mahčymaść vyjści na svabodu nie złamanymi, nie staŭšy na šlach supracoŭnictva, a pieradusim prosta žyvymi.
U svaim vystupie ja admysłova nie raskryvaju imionaŭ supracoŭnikaŭ i inšych akaličnaściaŭ śledstva; Ale ŭsie niezakonnyja dziejańni ŭ adnosinach da mianie, razam z ukazańniem kankretnych faktaŭ, ja vykłaŭ u zajavie, jakuju nakiroŭvaju ŭ Prakuraturu, a taksama ŭ formie, jakaja budzie nakiravana śpiecdakładčyku AAN pa prablemie katavańniaŭ.
Liču, što prakuratura musić pravieści pravierku i spynić źvierstvy.
Razam z tym, ja zrabiŭ padrabiaznaje apisańnie ŭsiaho, što sa mnoj adbyvałasia, i nakiravaŭ na zachavańnie ŭ nadziejnaje miesca.
Hetyja śviedčańni źjaviacca ŭ publičnaj prastory, u vypadku kali mianie znoŭ zatrymajuć i źmieściać pad vartu.
Ja zrablu ŭsio mahčymaje, kab źnik kancłahier u centry Minsku.
Sposaby ździekaŭ. «Amierykanka»
1. 10 studzienia «achoŭniki achoŭnikaŭ» — ludzi ŭ čornych maskach biez apaznavalnych znakaŭ -vyvałakli z kamiery, siłaj pačapili kajdanki zzadu, padniali ich tak, kab apuścić tvaram da bietonnaj padłohi. Spuścili pa vintavoj leśvicy ŭ padvalnaje pamiaškańnie. Skazali, vyvaročvajučy ruki za śpinoj maksimalna vysoka ŭvierch, pakul nie pačali chruścieć sustavy, što ja pavinien vykonvać usio, što ad mianie patrabujuć.
Trymali ruki padviešanymi za kajdanki doŭha i padymali vyšej i vyšej, pakul nie skazaŭ, što budu vykonvać usio. Supracoŭnikaŭ izalatara pry hetym nie było navat na kalidorach.
2. Sistematyčna — pa 5–6 razoŭ na sutki — vyvodzili «na obysk» — na asabisty dahlad. Padčas hetaha stavili hołymi «na raściažku», padsiakajučy nohi amal da poŭnaha špahata. Kali padsiakali nohi, adčuvałasia, jak irvucca źviazki. Stavili hołymi na adiehłaści kala mietra ad ściany, prymušajučy abapierci ruki na ścianu, u pamiaškańni, dzie tempieratura nie pieravyšała 10 hradusaŭ. Trymali tak pa 40 chvilin, pakul nie aciakali ruki. Niekalki razoŭ patrabavali, kab ruki kłaŭ na ścianu dałoniami navonki i tak stajaŭ.
3. Padčas tak zvanaha asabistaha dahladu ŭsich vyhaniali ŭ chałodnaje pamiaškańnie raspranutymi dahała i prymušali vykonvać rezkija prysiadańni pa niekalki dziasiatkaŭ razoŭ. Viaźniam sa słabiejšym zdaroŭjem padčas hetaha rabiłasia kiepska, ale ludziej u maskach heta nie spyniała.
4. Na noč nie vyklučali dzionnaje śviatło, patrabavali kłaścisia tvaram pad lampu, zabaraniali nakryvać tvar chustkaj, «čtob vidieť lico». U vyniku pačaŭ psavacca zrok. Zahadvali spać, paviarnuŭšysia tvaram da «vočka» ŭ dźviarach, za hetym sačyli bieśpierapynna — kali ty pavaročvaŭsia ŭ śnie, zachodzili i budzili, prymušajučy lehčy, jak zahadana. Faktyčna heta vylivałasia ŭ katavańnie adsutnaściu snu.
5. Farbavali padłohu ŭ kamiery farbaj na acetonie, i patrabavali znachodzicca ŭ pamiaškańni, jakoje faktyčna nie pravietryvałasia, da poŭnaha vysychańnia farby. Takoje ŭździejańnie doŭžyłasia bolej za sorak hadzinaŭ zapar.
6. U samich kamierach tempieratura nie pieravyšała 10 hradusaŭ, aciaiileńnia praktyčna nie było. Na ścianie była čornaja pleśnia, jakaja razrastałasia, kali začyniali fortku.
Paviedamili, što maja kamiera pavinna chadzić da doktara tolki pa čaćviarhach (zamiest prapisanaj u praviłach mahčymaści naviedvać pa zapatrabavańni). Padčas vymiareńnia cisku doktar zabaraniaŭ viaźniu hladzieć na aparat, kab toj, kamu mierajuć cisk, nie bačyŭ pakazańni. Zapisvaŭ historyju chvaroby ŭ žurnał, začyniajučy jaho papierkaj. Vyhaniali na prahułku ŭ maroz usich, navat tych, chto zapisaŭsia da doktara, nie kažučy pra tych, u kaho nie było ciopłych rečaŭ.
Nie puskali advakata, chacia volnyja pamiaškańni zaŭsiody byli — my bačyli pustyja kabiniety pa darozie na ŭłasnyja dopyty. (Nichto z nas nie atrymaŭ mahčymaści sustrecca z advakatam
3 kamier zabrali «Praviły ŭnutranaha rasparadku», bo administracyja parušała hety dakumient u dziasiatkach punktach. «Ludzi ŭ maskach» papiaredzili, što ŭ vypadku skarhaŭ iznoŭ «padviesiać za kajdanki» U pieryjad aktyŭnaha cisku mianie vyvodzili na tak zvany vobšuk pa 8 razoŭ za dzień.
Hramadzianin Afhanistana, jaki siadzieŭ u adnoj kamiery sa mnoj i mieŭ dośvied znachodžańnia ŭ pałonie ŭ talibaŭ, skazaŭ, što tam niama takoj madernizacyi (pakazvajučy na paściel i nary), ale abychodziacca ź ludźmi tam našmat lepš.
«Vaładarka», kudy mianie pieraviali dla taho, kab spužać (tak skazali achoŭniki ŭ maskach u «amierykancy»)
U prakuranaj kamiery na 8 spalnych miescaŭ 15 čałaviek. Spali pa čarzie. Kali źmiena spać vypadała ŭdzień, to davodziłasia vybirać pamiž snom i prahułkaj. Padčas vobšuku vyvodzili na hadzinu ŭsich 15 čałaviek u karcer płoščaj 5 kvadrataŭ, dzie niekatoryja hublali prytomnaść. 3 maim źjaŭleńniem takija vobšuki pačali pravodzić kožny dzień, kab nastroić kamieru suprać mianie.
