«Kuźkina mać» i jaje dzieci 18

Aleh Piańkoŭski na łavie padsudnych.

Chamskaja rytoryka Chruščova ŭ adras ZŠA była na ruku amierykanskamu VPK. Čym hučniej kryčaŭ saviecki lider, tym bolej hrošaj sypałasia na abaronnyja prajekty.

Spačatku vyjšła heta kniha, a paśla była palityčnaja zajava. Pryčynna-vynikovych suviaziaŭ miž dvuma faktami niama, ale heta źjavy adnaho paradku.

Prezident Rasii Miadźviedzieŭ u svaim zvarocie da hramadzianaŭ Rasii zajaviŭ, što kraina budzie prymać miery ŭ adkaz na razhortvańnie amierykanskaj sistemy Procirakietnaj abarony ŭ Jeŭropie. U pryvatnaści, budzie ŭviedzienaja ŭ bajavy skład radyjołakacyjnaja stancyja sistemy papiaredžańnia pra rakietny napad u Kalininhradzie, uzmocnienaje prykryćcio abjektaŭ stratehičnych jadziernych siłaŭ. Nahodaj stała admova ZŠA nadalej infarmavać Rasiju pra kroki, jakija robiacca dla ŭzmacnieńnia sistemy PRA. (Praŭda, rasijski prezident maŭčaŭ pra toje, što Rasija pierastała infarmavać ZŠA pra źmieny z svajho boku jašče ŭ 2007-m.)

Kniha ž nazyvajecca «Kuźkina mać. Chronika vialikaha dziesiacihodździa». Napisaŭ jaje 

Viktar Suvoraŭ — aka Uładzimir Razun, były supracoŭnik lehalnaj rezidentury Hałoŭnaha raźviedvalnaha ŭpraŭleńnia SSSR u Ženievie, jaki ŭ 1978 ź siamjoj zdoleŭ uciačy na Zachad. Pad psieŭdanimam jon apublikavaŭ svaje biestsielery «Ledakoł» i «Akvaryjum».

Vialikuju papularnaść na Zachadzie maje i «Savieckaja armija: pohlad ź siaredziny» (nie pierakładanaja na postsavieckija movy).

Adny ličać Suvorava adkryvalnikam nieviadomaj praŭdy, inšyja — falsifikataram historyi. Tak ci inačaj, jaho knihi prymušajuć pa-novamu pieraasensavać viadomyja, zdavałasia b, fakty.

U novaj knizie asnoŭnaja ŭvaha aŭtara źviernutaja na padziei ŭ śviecie pačatku 1960-ch. U pryvatnaści, Karybski kryzis 1962 hoda.

Čamu hety čas nazyvajecca «vialikim»? Bo ŭdałosia pieraduchilić jadziernuju vajnu. Aproč taho, pavodle Suvorava, mienavita paśla Karybskaha kryzisu savieckija pravadyry zrazumieli, što «sprava Lenina prajhranaja» — suśvietnaj revalucyi nie budzie. I pačałosia pavolnaje pamirańnie savieckaj impieryi.

Chto takaja «Kuźkina mać» ciapier pamiatajuć, jak kaža Lipkovič, chiba śpiecyjalisty. Suśvietna viadomym hety vyraz zrabiŭ saviecki lider Mikita Chruščoŭ.

Pierakładčyki stali ŭ tupik, pačuŭšy, što jon źbirajecca pakazać Amierycy. Jak pierakłaści «Kuźkinu mać»?..

Jašče «Kuźkina mać» — heta 50-miehatonnaja atamnaja bomba, jakaja vybuchnuła ŭ kastryčniku 1961 na palihonie Novaj Ziamli i musiła zaśviedčyć liderstva SSSR u raspracoŭcy jadziernaj zbroi. Jašče adnym kozyram byli savieckija mižkantynientalnyja rakiety, na jakich u kosmas pasyłalisia sputniki i ludzi. Ale ci mahčyma było ŭsio heta vykarystoŭvać u nastupalna-abaronnych metach?

Aŭtar zadajecca prostym pytańniem:

navošta Savieckamu Sajuzu, jaki ŭ pačatku 1960-ch pasyłaŭ ludziej u kosmas, było treba vieźci na Kubu rakiety siaredniaj i małoj dalnaści? Ci nie praściej było b strelić pa Amierycy mižkantynientalnaj rakietaj prosta ź Sibiry?

Ale ŭ tym i reč, piša Suvoraŭ, što ni dalacieć da ZŠA, ni tym bolš pacelić jak śled nie mahła nivodnaja savieckaja rakieta. «U kancy 50-ch — pačatku 60-ch

savieckaja rakietnaja pramysłovaść pracavała z krenam na pakazuchu. Mahutnyja rakiety nieadkładna vykarystoŭvajucca dla demanstracyi ŭ kosmasie, dla Uzbrojenych Siłaŭ zastavałasia vielmi mała. U kastryčniku 1962 hoda u Savieckim Sajuzie było tolki piać startavych placovak dla rakiet 8K74, zdolnych dalacieć da Amieryki. Jany znachodzilisia na pavierchni, byli składanymi i ŭraźlivymi. …Adzinym sposabam akazać psichałahičnaje ŭździejańnie na Amieryku było raźmiaščeńnie na Kubie rakiet z dalnaściu 2100 i 4500 km

». I heta ŭ toj čas, źviartaje ŭvahu Suvoraŭ, kali

amierykancy mahli «dastać» až da Maskvy rakietami siaredniaj i małoj dalnaści ź jeŭrapiejskich vajskovych bazaŭ i padvodnych łodak

.

Suvoraŭ piša pra pakazuchu hihanckich maštabaŭ, jakoj byli kaśmičnyja prahramy SSSR. Pra biaspłatnuju pracu miljonaŭ kałhaśnikaŭ biez pašpartoŭ, jakoj taja pakazucha akupałasia. Pra sistemu, stvoranuju balšavikami, jakaja, zamiest taho, kab palapšać žyćcio hramadzianaŭ svajoj krainy, imknułasia pahoršyć žyćcio susiedziaŭ.

«Stalin uziaŭ SSSR u łapciach, a pakinuŭ z atamnaj bombaj» — lubiać pafasna kazać stalinisty. Praŭda, maŭčać jany, što tuju bombu navat u časy Chruščova balšaviki mahli kinuć tolki na ŭłasnuju terytoryju.

Dla taho, kab dastavić na palihon «Maskva 700» na Novaj Ziamli tuju samuju «Kuźkinu mać» — 50-miehatonnuju atamnuju bombu — byŭ u adzinkavym ekzemplary zrobleny bambardziroŭščyk TU-95B.

Kab bomba źmiaściłasia, daviałosia źniać častku abšyŭki dnišča. Havorki pra toje, kab samalot z takim hruzam pieralacieŭ Paŭnočny Polus i dapior da Amieryki, navat być nie mahło.

Ale saviecki lider u 1962-m uparta blefavaŭ: Chruščoŭ pahražaŭ i tros kułakom z trybuny AAN, hrukaŭ pantoflem pa stale, patrabujučy «prabačeńniaŭ» ad ZŠA i vyrašeńnia prablemy Zachodniaha Bierlina.

Centralny siužet knihi — zmova hienierałaŭ suprać Chruščova. Pavodle aŭtara, častka vajskovaj viarchoŭki razumieła, što valuntaryzm Chruščova stavić śviet na miažu atamnaj vajny. Kiraŭnik vajskovaja vyviedki Ivan Siaroŭ i kamandujučy rakietnymi vojskami Siarhiej Varancoŭ vyrašyli painfarmavać amierykancaŭ, što zajavy Mikity pra vajskovuju mahutnaść SSSR — blef. Jadzierny ŭdar pa ZŠA niemahčymy, a značyć niama sensu płanavać kontrmiery. Hetaja infarmacyja supakoić ZŠA, zdymie napružanaść i pryviadzie da razradki ŭ śviecie. Ale

jak pieradać sakretnuju infarmacyju tak, kab amierykancy pavieryli? Dla hetaha, vyrašyli hienierały, treba znajści raźviedčyka, jaki b daŭ siabie zavierbavać zachodnim śpiecsłužbam.

Ich pozirki, piša Suvoraŭ, syšlisia na pałkoŭniku Alehu Piańkoŭskim.

Hety vieteran vajny (kamandavaŭ supraćtankavymi harmatami, jak Vasil Bykaŭ), biez vahańniaŭ pahadziŭsia na śmiarotnuju «padvojnuju hulniu»… Paradoks: ale jaho infarmacyja była niavyhadnaj amierykanskamu VPK, piša Suvoraŭ. Zarukaj atrymańnia hrošaj na vajskovyja raspracoŭki z amierykanskaha biudžetu byli jakraz pahrozy Chruščova.

Pad akampaniemient chruščoŭskich praklonaŭ i hrukatu pantofli pa stale Amieryka štohod (!) budavała novy avijanosiec, padvodnyja łodki, jakija mahli nieści pa 16 jadziernych rakiet (savieckija — tolki pa try), rakiety ź jadziernymi bajehałoŭkami na ćviordym palivie (Saviety ŭ toj čas mieli tolki na vadkim).

Suvoraŭ ličyć, što Piańkoŭskaha vydali savieckim śpiecsłužbam amierykanskija. Inšych sposabaŭ vykryć jaho prosta nie isnavała.

Pra jaho špijonstva staršynia KDB Siamičasny dakłaŭ druhomu sakrataru CK KPSS Frołu Kazłovu — faktyčnamu kiraŭniku dziaržavy ŭ pieryjady častych adjezdaŭ Mikity. Mnohija ličyli jaho nastupnikam Chruščova, jakomu było ŭžo za 70 (časopis «Time» navat źmiaściŭ Kazłova na vokładcy ŭ takoj jakaści).

Kazłoŭ, piša aŭtar, vyrašyŭ skarystacca infarmacyjaj u patrebny momant, kab «padsiedzieć» Mikitu. I hod pra jaje maŭčaŭ.

Jaho maŭčańnie i dziejnaść Piańkoŭskaha spravakavali pravał taktyki SSSR u časie Karybskaha kryzisu. Heta paśla savieckaja prapahanda davodziła, što rakiety na Kubie byli treba, kab «uratavać sacyjalizm na Vostravie Svabody» i prymusić ZŠA vyvieści svaje jadziernyja rakiety z Turcyi. U 1990-ja

Siamičasny ŭ efiry Bi-Bi-Si uspaminaŭ, jak paśla haniebnaha vyvadu sakretna pieraviezienych na Kubu bojehałovak i vojskaŭ, Chruščoŭ skazaŭ, što «sprava Lenina prajhranaja» — i kinuŭ ciažkuju marmurovuju popielnicu ŭ Kazłova.

Karjera apošniaha skončyłasia — dva sardečnyja prystupy źviali ŭ trunu mocnaha 56-hadovaha čałavieka.

Piańkoŭskaha schapili. Jaho sprava mieła rozhałas u SSSR. Uryŭki videazapisu z sudu nad im pakazvali ŭ kinachronicy pa ŭsioj krainie. Prapahanda nazyvała jaho zdradnikam, chcivym, amaralnym i razbeščanym čałaviekam.

Nasamreč, piša Suvoraŭ,

sudy byli dva. Pieršy prysudziŭ Piańkoŭskaha da 15 hadoŭ źniavoleńnia (maksimalny termin u tahačasnym SSSR). Ale, jak vyjaviłasia, heta była tolki repietycyja — z metaj pravieryć, ci dobra padsudny vyvučyŭ svaju rolu, ci nie pamylajecca ŭ «pakazańniach».

Druhi sud prysudziŭ raźviedčyka da rasstrełu.

Suvoraŭ hruntujecca na infarmacyi, atrymanaj padčas ułasnaj vučoby ŭ škole HRU. Jon peŭny, što Piańkoŭskaha katavali.

Aŭtar zhadvaje masažystku tavarystva «Dynama» Kaciu Kirdyk, jakaja mieła talent vyklikać mocnyja i praciahłyja sutarhi. Mienavita jana, pavodle aŭtara, «pravodziła» Piańkoŭskaha na łavu padsudnych.

I jak tolki padsudny choć na krok adychodziŭ ad napisanaj dla jaho roli, sudździa abviaščaŭ pierapynak i Piańkoŭskaha pravodzili ŭ hukaizalavanaje pamiaškańnie, dzie jaho čakała madam Kirdyk…

Mahčyma, uśmieška na tvary Piańkoŭskaha padčas abviaščeńnia prysudu była vyklikanaja tym, što jaho pierastali katavać. Abo tym, što ŭratavaŭ čałaviectva ad jadziernaj vajny.

Paśla śviet nikoli tak blizka nie padychodziŭ da rysy niezvarotu. Ustalavaŭsia bałans siłaŭ. Viadoma,

u śviežych zajavach Miadźviedzieva čujecca vodhulle hrukatu chruščoŭskaha pantofla, ale zamiest pahrozaŭ pakazać «kuźkinu mać» hučać dosyć miakkija paproki: «Paŭnočnaatłantyčny aljans paźbiahaje dyjałohu».

Siarhiej Mikulevič

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH