Draŭlanaja mebla, zroblenaja ŭ Biełarusi. Fota: Ales Petrowitsch/DW
«Znak FSC adčyniaŭ dźviery ŭ Jeŭrasajuz»
Forest Stewardship Council (FSC) pretenduje na zvańnie lidara ŭ halinie siertyfikacyi lasnoj haspadarki, vynikaje ź infarmacyi na sajcie arhanizacyi. Znak jakaści FSC staŭ uvasableńniem «etyčnaha» spažyvańnia, siertyfikaty vydajucca pa niekalkich kryteryjach, siarod jakich — adsutnaść parušeńniaŭ pravoŭ čałavieka pry vytvorčaści. Najaŭnaść siertyfikata pavyšaje kankurentazdolnaść pradukcyi.
Miž tym pravaabaroncy, palityki i byłyja palitviaźni, jakija źviarnulisia ŭ FSC z patrabavańniem praviadzieńnia niezaležnaha rasśledavańnia, adznačajuć, što na praciahu mnohich hadoŭ znak FSC nanosiŭsia na vyraby z draŭniny, što vyrablajucca z vykarystańniem prymusovaj pracy, u tym liku palitviaźniaŭ, u vypraŭlenčych kałonijach (VK) Biełarusi.
Vosiem biełaruskich VK prachodzili praceduru atrymańnia siertyfikataŭ. «Znak FSC adčyniaŭ dźviery dla handlu ź ES», — paznačana ŭ zvarocie da FSC.
U im taksama havorycca, što, «pavodle danych Eurostat, sa studzienia pa listapad 2023 hoda ŭ Jeŭrasajuz było ekspartavana biełaruskaj draŭlanaj mebli na sumu bolš za 103 młn jeŭra», bolšaja častka jakoj była siertyfikavanaja dla rynku ES jak etyčnaja jašče da sychodu FSC ź Biełarusi.
«Arhanizacyja pakinuła Biełaruś u sakaviku 2022 hoda, ale pa inšych pryčynach. Jana nie pryznała i nie likvidavała svaje raniejšyja pravały ŭ RB», — havorycca ŭ zvarocie da FSC i dalej padkreślivajecca, što najbujniejšymi pakupnikami biełaruskaj mebli ŭ Jeŭrasajuzie byli Polšča, Hiermanija, Niderłandy, a taksama krainy Bałtyi i Rumynija.
Pra toje, što FSC bolš za dzieviać hadoŭ abialała turemnuju pracu ŭ Biełarusi, śćviardžajecca i ŭ rasśledavańni brytanskaj niekamiercyjnaj arhanizacyi Earthsight, apublikavanym u listapadzie 2022 hoda. Pavodle źviestak rasśledavańnia, siertyfikaty vydavali Biełarusi i paśla žniŭnia 2020 hoda, niahledziačy na masavyja represii, rost kolkaści palitviaźniaŭ, zadakumientavanyja katavańni.
FSC: źniavolenych nie prymušali pracavać
Miž tym u FSC nie majuć namieru pravodzić rasśledavańnie z nahody vydačy siertyfikataŭ dla biełaruskich kałonij. Adkazvajučy na zapyt DW, u arhanizacyi paćvierdzili, što adzin z pryncypaŭ siertyfikacyi — stvareńnie naležnych umoŭ pracy. U FSC taksama padkreślili, što «hłyboka zaniepakojenyja parušeńniami pravoŭ čałavieka ŭ Biełarusi ŭ vyniku hvałtu i represij z 2020 hoda».
Adnak usie ryzyki FSC acaniła tolki ŭ sakaviku 2022 hoda. Tady śpiecyjalisty arhanizacyi vyjavili šerah prablem. Pa-pieršaje, situacyja ŭ Ukrainie pryviała da niemahčymaści praviadzieńnia aŭdytu, tamu było vyrašana anulavać usie vydadzienyja siertyfikaty. Pa-druhoje, pakolki ŭsie lasy naležać dziaržavie, atrymanyja ad prodažu draŭniny dachody mohuć być vykarystanyja ŭradam Łukašenki, jaki padtrymlivaje Rasiju ŭ vajnie suprać Ukrainy, a heta stvaraje pahrozu rehijanalnaj biaśpiecy. Pa-treciaje, byli ŭstanoŭlenyja niekantralavanyja ryzyki, źviazanyja z zachavańniem u Biełarusi patrabavańniaŭ Mižnarodnaj arhanizacyi pracy.
U FSC udakładniajuć, što ŭ 2021 hodzie byli anulavanyja siertyfikaty, vydadzienyja papraŭčym kałonijam u Biełarusi — z-za bojazi z nahody parušeńnia pravoŭ čałavieka i ryzyk dla biaśpieki śpiecyjalistaŭ, jakija vyjazdžali na pravierki. Pry hetym u arhanizacyi padkreślivajuć, što «štohadovyja pravierki ŭ VK nie vyjavili nijakich pravaparušeńniaŭ».
«Prymusovaja praca nie źjaŭlajecca ŭłaścivaj usim kałonijam prablemaj, tamu jany mohuć padać zajaŭku na siertyfikacyju FSC, — adznačajuć u arhanizacyi. — U adpaviednaści z nacyjanalnym zakanadaŭstvam i ahulnaj praktykaj u Biełarusi da 2020-2021 hoda praca źniavolenych apłačvałasia, choć i pa nizkaj staŭcy, źniavolenych nie prymušali pracavać. Heta pravierana aŭdytami FSC».
«Hetaja sistema prymusovaj pracy nahadvaje HUŁAH»
Juryst pravaabarončaha centra «Viasna» Pavieł Sapiełka adznačaje, što pradstaŭniki FSC nie źviartalisia da biełaruskich pravaabaroncaŭ, kab daviedacca, jak iduć spravy z pravami čałavieka ŭ VK. Inakš jany b daviedalisia, što prymusovaja praca ŭ papraŭčych ustanovach Biełarusi zaŭsiody była ŭzakonienaj — u Kryminalna-vykanaŭčym kodeksie adkryta prapisana, što kožny asudžany da pazbaŭleńnia voli abaviazany pracavać (artykuł 98), vyklučeńnie tolki dla invalidaŭ i piensijanieraŭ.
«Za admovu źniavolenaha spačatku adpraŭlajuć u štrafny izalatar, potym mohuć sudzić za złosnaje niepadparadkavańnie patrabavańniam administracyi kałonii, a heta da dvuch hadoŭ pazbaŭleńnia voli da asnoŭnaha terminu, — kaža Sapiełka. — Bolš za toje, pakarać mohuć navat za nievykanańnie płana na vytvorčaści».
Słovy pravaabaroncy paćviardžaje były źniavoleny, jaki adbyvaŭ pakarańnie ŭ VK Bresckaj vobłaści:
«Kali pryjazdžaješ u kałoniju, ciabie nie pytajucca, chočaš ty pracavać ci nie, — heta tvoj abaviazak. Administracyja vyrašaje, kudy ciabie adpravić i kolki płacić».
Sa słoŭ surazmoŭcy, z zarobku vyličvajuć hrošy za pražyvańnie i charčavańnie ŭ kałonii, niepahašanaja zapazyčanaść pavodle pazovu — šmat u kaho na ruki vychodzić 10-15 rubloŭ na miesiac (heta mienš za 5 jeŭra). Śpiecvopratku, naprykład, palčatki dla pracy na drevaapracoŭcy, źniavolenyja prosiać kuplać svajakoŭ — kałonija ich nie vydaje.
Takija ŭmovy, pa słovach Paŭła Sapiełki, možna ličyć nie tolki prymusovaj, ale i rabskaj pracaj. I ŭ takoj situacyi znachodziacca ŭsie źniavolenyja, u tym liku palityčnyja.
«Dziaržava daje lhoty dla kampanij, jakija žadajuć supracoŭničać z turmami, dazvalajučy im nabyvać tavary, vyrablenyja ŭ VK, biez vykanańnia standartnych pracedur zakupak, — havoryć kiraŭnik Nacyjanalnaha antykryzisnaha ŭpraŭleńnia Pavieł Łatuška, jaki padpisaŭ zvarot da FSC. — Hetaja sistema prymusovaj pracy nahadvaje HUŁAH».
Člen Jeŭrapiejskaha parłamienta i sustaršynia Jeŭrapiejskaj partyi zialonych Tomas Vajc taksama dałučyŭsia da zvarotu da FSC.
«U ES nieabchodna stvaryć mocnuju i hiermietyčnuju sistemu sankcyj, jakija buduć tyčycca draŭniny i ŭsich lesamateryjałaŭ ź Biełarusi, — miarkuje palityk. — Lubaja dziejnaść u lasnym siektary padsiłkoŭvaje hvałt suprać apazicyi, pravoŭ čałavieka i demakratyi».
Čytajcie taksama:
Padsankcyjnuju draŭninu ź Biełarusi viazuć u Jeŭrasajuz nibyta jak kazachstanskuju — rasśledavańnie
Rasśledavańnie vyjaviła, što dla IKEA vyrablali tavary biełaruskija źniavolenyja i navat palitviaźni
