Adrazu paśla źjaŭleńnia papiaredniaha materyjału na našym sajcie «Naša Niva» atrymała mahčymaść aznajomicca z tekstam lista namieśnika ministra adukacyi Alaksandra Kadłubaja, jaki byŭ u svoj čas razasłany ŭ padparadkavanyja ŭstanovy paśla taho, jak u samim Ministerstvie zaŭvažyli «techničnuju pamyłku».
Možna mierkavać, što prykry lap u Ministerstvie zaŭvažyli tolki paśla taho, jak błanki dakumientaŭ byli ŭžo nadrukavanyja. Na heta, treba dumać, byli vydatkavanyja niemałyja hrošy, i kali b pryznavać, što jany vykinutyja na viecier i treba ŭsio pieradrukoŭvać, to za marnatraŭstva mahli b palacieć i niečyja hałovy.
Zrešty, u krainie, dzie šanujuć nacyjanalnuju movu, a dla Minadukacyi publična prademanstravać elemientarnuju niepiśmiennaść aznačaje raśpisacca ŭ prafiesijnaj niekampietentnaści, choćki-niachoćki, ale, vidać, usio ž daviałosia b prymać rašeńnie ab pieradruku. Ciažka ŭjavić, jakoje tut mahło b być inšaje vyjście.
Ale ŭ łukašenkaŭskaj Biełarusi panuje režym «nie da zakonaŭ», i na zakony movy jon taksama pry patrebie raspaŭsiudžvajecca. Prytym tak było zaŭsiody, nie tolki paśla 2020 hoda: dastatkova pryhadać, naprykład, kolki pa ŭsioj krainie raźviesili žachliva niepiśmiennych šyldaŭ, darožnych pakazalnikaŭ i da t. p.
Tamu Alaksandr Kadłubaj, vidać, asabliva nie markociŭsia: pahartaŭšy daviedniki, prosta daŭ u svaim liście kreatyŭnaje «raziaśnienije» — akurat tak u dakumiencie napisana hetaje słova:
«V sootvietstvii s Tłumačalnym słoŭnikam biełaruskaj movy (Minsk, «Biełorusskaja encikłopiedija» imieni P.Brovki, 1999) vozmožno ispolzovanije v biełorusskom jazykie słova «familija».
Pradbačačy toje, što vidavočna navat pry ŭsioj rusifikacyi ŭ Biełarusi pakul jašče znojdziecca niamała ludziej, znajomych z najelemientarniejšaj biełaruskaj leksikaj,
hetuju infarmacyju namieśnik ministra pradpisvaje «danieści da viedama kiraŭnikoŭ ustanoŭ ahulnaj siaredniaj adukacyi i piedahahičnych rabotnikaŭ, jakija afarmlajuć paśviedčańni ab ahulnaj bazavaj adukacyi». Hetym ža samym listom naležyć kiravacca i «ŭ vypadku zvarotu pa hetym pytańni vučniaŭ i ich zakonnych pradstaŭnikoŭ».
Dla čaho takija farmuloŭki, zdahadacca niaciažka. Praź ich, možna mierkavać, vysoki čynoŭnik padstrachavaŭsia ad imaviernaha vału piśmovych i vusnych skarhaŭ dy zvarotaŭ u samo Ministerstva adukacyi i inšyja adkaznyja orhany dy spuściŭ niepryjemny abaviazak davać tłumačeńni, hledziačy ludziam u vočy, na bolš nizki ŭzrovień.
Jakaść arhumientacyi čynoŭnika nie vytrymlivaje nijakaj krytyki.
Z tym, što słova «familija» ŭ tłumačalnym słoŭniku biełaruskaj movy sapraŭdy jość, spračacca, praŭda, nijak nie vypadaje. Luby achvotny pry nieabchodnaści lohka znojdzie jaho ŭ hetym słoŭniku (choć, viadoma, ździŭlaje, što ŭ Ministerstvie adukacyi dahetul karystajucca vydańniem ažno 1999 hoda, bo z taho času vyjšła jašče try inšyja, a ŭ taksama ŭžo davoli dalokim 2008 hodzie praviali navat karekciroŭku pravapisu).
Adnak ža značeńnie takoha słova inšaje ŭ paraŭnańni z tym, jakoje vykarystoŭvajecca ŭ błankach atestataŭ i dypłomaŭ. Dakładniej, słoŭnik daje až dva jaho značeńni:
«1. Rod, šerah pakaleńniaŭ, jakija majuć adnaho prodka;
2. Siamja, členy siamji».
Praŭda, druhoje značeńnie padajecca jak «ustarełaje», to-bok jano vykarystoŭvałasia kaliści, ale ciapier jaho možna znajści chiba tolki ŭ archiŭnych dakumientach dy starych knižkach, ale nie ŭ sučasnaj žyvoj movie.
U toj ža čas tłumačeńnie litaraturnaha biełaruskaha słova «proźvišča» ŭ słoŭniku takoje:
«Spadčynnaje siamiejnaje najmieńnie, jakoje dadajecca da ŭłasnaha asabistaha imia».
I dla taho, kab razumieć, što heta zusim nie adno i toje ž samaje, zusim nie treba być dypłamavanym fiłołaham.
Źviartaje ŭvahu, što ŭ tekście lista namieśnika ministra na niekalki abzacaŭ na ruskaj movie my naličyli piać pamyłak. Čynoŭnik nie viedaje, jak pa-rusku pišacca słova «razjaśnienije», nie viedaje praviłaŭ punktuacyi i dapasavańnia skłonaŭ.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
U atestatach i dypłomach novaha ŭzoru zamiest proźvišča — «familija»
Jak skazać pa-biełarusku «piataja točka»?
Novy praŭładny mierč nazvali Lepshy. Tłumačym, čamu stvaralniki kiepska viedajuć biełaruskuju movu
