Kafiedralny sabor Pravasłaŭnaj carkvy Ukrainy — Michajłaŭski Załatavierchi sabor u Kijevie. Fota: Wikimedia Commons
Praŭładny telehram-kanał «Hrodnienskije ślivy — novosti Hrodno» padniaŭ hvałt, što «pravasłaŭnyja raskolniki» va Ukrainie pa vynikach sustrečy Uładzimira Zialenskaha z Papam Francyskam pierajšli ŭ katalictva. Śviedčańniem hetamu, na dumku aŭtaraŭ dopisu, źjaŭlajecca toje, što Rastvo Chrystova PCU budzie śviatkavać ciapier nie 7 studzienia, a 25 śniežnia.
Va ŭsich kalendarach, jakimi karystajucca pamiesnyja pravasłaŭnyja cerkvy, Rastvo adznačajecca 25 śniežnia, ale praz roznyja mietady padliku ŭźnikaje roźnica ad zvykłaha nam kalendara — hryharyjanskaha. Hryharyjanski kalandar sapraŭdy možna nazvać katalickim, tamu što jon byŭ zaćvierdžany 15 kastryčnika 1582 hoda Papam Hryhoryjem XIII, ad imia jakoha i atrymaŭ svaju nazvu. Padstavaj dla pryniaćcia novaha kalendara staŭ pastupovy zruch adnosna julijanskaha kalendara dnia viasieńniaha raŭnadzienstva, jaki vykarystoŭvaŭsia dla ŭstanaŭleńnia daty śviatkavańnia Vialikadnia. Niapravilny raźlik Vialikadnia pryvodziŭ da nievykanańnia Vialikaha postu, što ličyłasia ciažkim hrachom, — heta padšturchnuła Katalickuju carkvu da praviadzieńnia reformy. Darečy, adnoj ź pieršych krain, dzie byŭ pryniaty novy kalandar, była Reč Paspalitaja.
Papa Hryhoryj XIII sklikaje kamisiju dla refarmavańnia kalendara. Scypijon Turaminus
Z pačatkam rasijskaj ahresii suprać Ukrainy ŭ 2014 hodzie i paśla taho, jak u 2017 hodzie 25 śniežnia było abvieščana va Ukrainie dziaržaŭnym śviatam, pytańnie ab pieranosie daty śviatkavańnia Rastva ŭzdymajecca štohod. Pytańnie reformy kalendara vostra paŭstała paśla pačatku poŭnamaštabnaha rasijskaha ŭvarvańnia va Ukrainu ŭ 2022 hodzie.
18 kastryčnika 2022 hoda Śviaščenny sinod PCU dazvoliŭ pa žadańni prychodaŭ śviatkavać Rastvo Chrystova pavodle novajulijanskaha kalendara 25 śniežnia, vyzvaliŭšy ŭdzielnikaŭ bohasłužeńnia ad abmiežavańniaŭ postu.
2 lutaha 2023 hoda Śviaščenny sinod dazvoliŭ i zaćvierdziŭ paradak dabrasłaŭleńnia prychadžanam i manastyram na poŭnaje vykarystańnie novajulijanskaha kalendara, a siońnia, 24 maja 2023 hoda, na pasiadžeńni Archijerejskaha saboru byŭ kančatkova zaćvierdžany pierachod na novajulijanski kalandar.
«Jakaja ž jana ciapier pravasłaŭnaja, kali śviaty adznačaje pa katalickim kalendary?» — uzdymajuć pytańnie biełaruskija prapahandysty. Ale ž novajulijanski kalandar, na jaki pierajšła PCU, nie katalicki.
Novajulijanski kalandar byŭ raspracavany sierbskim astranomam, prafiesaram matematyki i niabiesnaj miechaniki Białhradskaha ŭniviersiteta Miłucinam Miłankavičam, kab vypravić chiby staroha julijanskaha kalendara, praź jakija jon adroźnivajecca ad hryharyjanskaha kalendara (jakim my karystajemsia ciapier u paŭsiadzionnym žyćci) na 13 dzion, što robić jaho astranamična niapravilnym. Novajulijanski kalandar byŭ pryniaty ŭ mai 1923 hoda ŭ Kanstancinopali na sabory ŭschodnich pravasłaŭnych cerkvaŭ mienavita dla taho, kab nie prymać «katalicki» hryharyjanski kalandar.
Niedaśviedčanymi asobami novajulijanski kalandar, jaki da 28 lutaha 2800 hoda budzie całkam supadać z hryharyjanskim, časta pamyłkova prymajecca za hryharyjanski. Čaho ž čakać ad prapahandystaŭ, dla jakich heta čarhovaja nahoda razdźmuć skandał?
Jakraz Ruskaja pravasłaŭnaja carkva akazałasia ŭ mienšaści siarod inšych pravasłaŭnych cerkvaŭ. Kanstancinopalskaja, Kiprskaja, Eładskaja, Polskaja, Rumynskaja, Aleksandryjskaja, Antyjachijskaja pravasłaŭnyja cerkvy pryniali novajulijanski kalandar jašče ŭ 1920-ja hady, Bałharskaja — u 1968 hodzie. Ciapier 9 z 15 aŭtakiefalnych pravasłaŭnych cerkvaŭ vykarystoŭvajuć novajulijanski kalandar.
Z Ruskaj pravasłaŭnaj carkvoj na sastarełym julijanskim kalendary zastalisia tolki Ijerusalimskaja, Sierbskaja, Hruzinskaja i Polskaja, jakaja viarnułasia ŭ 2014 hodzie da julijanskaha. Cikava, što novajulijanski kalandar užo kaliści vykarystoŭvaŭsia RPC u savieckija časy, praŭda, usiaho 24 dni. Jon byŭ uviedzieny patryjarcham Cichanam 15 kastryčnika 1923 hoda, ale kansiervatyŭnyja koły ŭ Carkvie adprečyli novaŭviadzieńnie, i jon byŭ vymušany 8 listapada «časova adkłaści paŭsiudnaje i abaviazkovaje ŭviadzieńnie ŭ carkoŭny ŭžytak novaha stylu».
Armianskaja apostalskaja carkva, jakaja nasupierak pašyranamu mierkavańniu nie źjaŭlajecca pravasłaŭnaj, uvohule žyvie pa hryharyjanskim kalendary, ale śviatkuje Rastvo 6 studzienia, sumiaščajučy jaho z Chryščeńniem.
Praz pamyłki ŭ julijanskim kalendary jon usio bolš razychodzicca z hryharyjanskim (i adpaviedna novajulijanskim) — na 1 dzień za stahodździe, kali papiaredniaje stahodździe nie dzialiłasia na 4. Mała chto ź viernikaŭ RPC viedaje, što praz heta pačynajučy z 2101 hoda im daviadziecca śviatkavać Rastvo ŭžo nie 7-ha, a 8-ha studzienia. Ci nie parušyć taki pieranos u vačach kansiervatyŭnych viernikaŭ asnovy ruskaha pravasłaŭja, kali jano zdoleje praisnavać tak doŭha?
