Fota: fejsbuk Alaksandra Čarnuchi
«Volski varty taho, kab źbirać «Minsk-Arenu»
Z čaho pačynać čałavieku, jaki ničoha nie viedaje pra biełaruskuju muzyku i choča ź joj paznajomicca? Alaksandr Čarnucha raić kłasiku kštałtu Volskaha, «Kramy», Neuro Dubel, Źmitra Vajciuškieviča. Ale ž heta tolki pieršy etap:
«Kali chočacca čahości madernovaha, pasłuchajcie «Pietlu Pristrastija». Šmat dla kaho hety hurt — adkryćcio, bo jaho muzyka vielmi jakasnaja. Jość Naviband, jość tyja ž Nizkiz — davoli modny i jaskravy hurt. Kali chočacca elektroniki ź biełaruskim kałarytam, pasłuchajcie Shuma, kali chočacca bolš pahłybicca ŭ tradycyjnyja biełaruskija śpievy, pasłuchajcie «Trojcu», tamu što jana zapisała šmat čaho vydatnaha i heta vielmi cikavy hurt suśvietnaha ŭzroŭniu».
Hety śpis, raskazvaje Alaksandr, možna praciahvać biaskonca. Kamuści padabajecca mietał, dyk jon słuchaje Gods Tower ci niejkija bolš sučasnyja hurty, naprykład, u Ciemra niadaŭna vyjšaŭ novy albom. Kamuści pa dušy rep, i tady varta pasłuchać repiera Zeman. Za svoj šlach u biełaruskaj muzycy Alaksandr sustrakaŭ i zusim ekzatyčnyja žanry nakštałt grindcore z akardyjonam, impravizacyjnaha džaza, treš-popa — i takaja ekzotyka, na dumku ekśpierta, prosta musić znajści svajho słuchača.
Čytać pra biełaruskuju muzyku možna ŭ niekalkich telehram-kanałach. «Ja sam viadu kanał «Biełaruskaja muzyka», kudy rehularna pišu i pra toje, što vychodziła raniej, i pra niejkija novyja relizy. Jość inšyja telehram-kanały, dzie niechta raspaviadaje pra aktualnuju biełaruskuju muzyku, niechta — pra zusim andehraŭndnyja rečy, jość niejkija retraśpiektyvy kštałtu «Daj pasłuchać». Možna šukać muzyku tam. Jość vydatny prajekt Viktara Siamaški «Krakatuk», — kaža Alaksandr.
Pavodle Čarnuchi, usia biełaruskaja muzyka jašče čakaje svajho masavaha słuchača:
«Toj ža Volski, taja ž «Krama» ci Vajciuškievič vartyja taho, kab źbirać «Minsk-Arenu». Biełaruskaja muzyka — heta muzyka niedaacenienych tvorcaŭ. Mnie padajecca, što ciapier usio narmalna tolki ŭ «Mołčat Doma», jak u prykładu zvyšpapularnaha biełaruskaha hurta, i ŭ Maksa Karža, davajcie ŭsich astatnich nazyvać niedaacenienymi».
Tym nie mienš, pakul što «Minsk-Arenu» źbiraje nie Lavon Volski, a našmat bolš prazaičnyja asoby, naprykład, rasijski śpiavak Ryhor Leps, prychilnik prakramloŭskaj militarysckaj rytoryki i akupacyi Ukrainy. Alaksandr nazyvaje hetuju źjavu prykmietaj vidavočnaj humanitarnaj katastrofy, jakaja adbyvajecca ŭ Biełarusi.
Fota: fejsbuk Alaksandra Čarnuchi
«Biełaruski kantekst padmianiajecca ŭ našaj muzycy rasijskim, biełaruskija muzyki adčuvajuć na sabie biesprecedentny cisk: jany nie toje što nie mohuć vystupać u rodnaj krainie, jany nie mohuć tam žyć. Na žal, u Biełarusi dahetul isnuje šmat indyfierentnych ludziej, jakija prosta žyvuć u hetym rasijskim kantekście. Chodziać na Lepsa ci na niejkich jašče artystaŭ kštałtu Hanny Asti, jakaja try dni zapar źbirała Pałac sportu. Heta prosta vynik palityki biełaruskaj dziaržavy, jakaja rujnuje ŭvieś biełaruski kantekst», — robić vysnovu žurnalist.
Pavodle Čarnuchi, i sami biełaruskija tvorcy traplajuć pad upłyŭ hetaha kantekstu. Da peŭnaha času Rasija była dla biełaruskaha tvorcy propuskam u lepšaje žyćcio i sposabam atrymać vialikuju aŭdytoryju, to-bok, kab ciabie zaŭvažyli ŭ Biełarusi, nibyta treba było pajechać u Rasiju, i heta častkova było praŭdaj.
Pa iniercyi ŭ niekatorych muzykaŭ tak adbyvajecca i dahetul. choć ich niašmat. Žurnalist dapuskaje, što častka maładych muzykaŭ usprymaje rasijskich kaleh jak bolš paśpiachovych i starajecca kapiravać ich, chacia rasijskija muzyki, u svaju čarhu, kapirujuć zachodnich kaleh. U biełarusaŭ takim čynam atrymoŭvajecca kalka kalki. Taki praces adbyvajecca praz toje, što biełaruskaja miedyjaprastora nasyčanaja rasijskim paradkam, što adbivajecca ŭ tym liku i na tvorčaści.
«Kali biełaruski tvorca zładzić statysiačnik, to možna budzie kazać pra pieraacenienych tvorcaŭ»
Što rabić z tvorami biełaruskich muzykaŭ, zroblenymi pa-rusku? Alaksandr nie admaŭlaje im u pravie naležać da biełaruskaj muzyki, ale ličyć, što pieravaha pavinna być na baku rodnaj movy: «Heta taksama častka biełaruskaj kultury, jak by tam ni było, inšaja reč — što z hetym rabić.
Mnie padajecca, nie ličyć muzyku biełaruskaj tolki praz toje, što jaje robiać pa-rusku, niapravilna. A voś zaachvočvać rabić pa-biełarusku — heta inšaje, heta mnie zdajecca pravilnym i kanstruktyŭnym šlacham, bo kali ładzić niejkaje dzikaje palavańnie, heta naŭrad ci daviadzie da čahości dobraha, prosta marhinalizuje praces».
Ekśpiert lohka nazyvaje prykład jakasnaj biełaruskaj muzyki pa-rusku — hurt «Pietla Pristrastija». Čarnucha tłumačyć, što mova moža być vyklučna instrumientam, jakim čałaviek karystajecca, kab danieści svaje dumki, heta nie ideałahičnaja zbroja, tamu ludzi zapisvajuć muzyku pa-rusku.
Fota: instahram Alaksandra Čarnuchi
Ci možna kazać pra niejkich pieraacenienych tvorcaŭ? Na dumku Alaksandra, pakul nie: «Biełarusaŭ u śviecie amal dziesiać miljonaŭ. Kali biełaruski tvorca zładzić statysiačnik, to-bok budzie piać dzion zapar źbirać stadyjon «Dynama», možna budzie razmaŭlać pra niejkich pieraacenienych tvorcaŭ.
U Polščy, naprykład, jość svaje zorki, jakija źbirajuć najbujniejšyja placoŭki pa dva-try dni zapar. Heta śviedčyć pra toje, jak u krainie dobra raźvity muzyčny rynak, jak ludzi staviacca da svaich».
Alaksandr miarkuje, što ciapier u našaj muzycy niama tych, chto pastaviŭ by ŭsio heta na biznesovyja rejki:
«Kali ŭ śfiery jość hrošy, tady jość niejkija rekłamnyja mahutnaści, jość i dobry markietynh, tady jość cikavaść z boku słuchača i, naprykład, miedyja, jakija pišuć pra svaich, robiać im lehiendy, stvarajuć kantekst. Tady źjaŭlajucca jakasnyja tabłoidy, jakija taksama pracujuć na papularnaść artystaŭ.
Źjaŭlajecca razumieńnie taho, što adbudavany svoj lehiendaryum: jość svaje kultavyja piersanažy, svaja scena, i na heta prosta cikava chadzić, heta cikava słuchać. Navat kali nie padabajecca muzyka, tabie treba tudy pajści, tamu što heta modna. Upeŭnieny, što nie ŭsie ludzi, jakija chadzili ŭ Minsku na stadyjonnyja kancerty Maksa Karža, — vialikija fanaty jaho muzyki. Ale jany razumiejuć, što Korž — heta sapraŭdy źjava, i im chočacca na heta pahladzieć. Heta ŭžo nie hałoŭnaja aŭdytoryja muzyki, a prosta minaki, jakija viedajuć, što adbyvajecca, i chočuć addać svaje hrošy za toje, kab heta ŭbačyć».
«Śmiech desakralizuje dehienieratyŭnaje mastactva»
Dla «Našaj Nivy» Alaksandr nazyvaje try lubimyja biełaruskija treki:
- «Trojca» — «Try janhały»,
- Godstower — Twilight Sun,
- Port Mone — Nina.
«Try janhały» — vielmi emacyjnaja i fiłasofskaja pieśnia, jana prosta ŭvodzić słuchača ŭ trans. Mnie padajecca, heta ščylnaja mietafizika», — apisvaje Alaksandr.
Fota: instahram Alaksandra Čarnuchi
Twilight Sun Čarnucha nazyvaje vybitnym tvoram, jaki ŭ cełym charaktaryzuje biełaruski mietał, tłumačyć, što jon moža być ekspartnaj źjavaj i źjaŭlajecca joj. Heta pieśnia z pryhožaj miełodykaj i krutoj aranžyroŭkaj, jaje lohka słuchać, chacia jana i doŭžycca 10 chvilin.
Što da Nina, to heta pryhožy instrumientalny tvor, zapisany ŭ biełaruskim lesie. Jon duža biełaruski pa nastroi i kruta adlustroŭvaje adčuvańnie vosieni. Na dumku Alaksandra, heta tvor impresijanisckaha hatunku.
A voś parady advarotnaha kštałtu — što nie słuchać — žurnalist nie śpiašajecca davać: «Nie mahu ničoha zabaranić čałavieku ci paraić niešta nie słuchać. Kali b ja navat chacieŭ heta zrabić, to najlepš było b prosta maŭčać pra takich ludziej.
Kali ja paraju nie słuchać voś heta i voś heta, čałaviek pojdzie šukać hetuju muzyku chacia b ź cikaŭnaści: maŭlaŭ, što tam Čarnucha hety nie raić?
Mnie padajecca, što ŭ hetym vypadku maŭčańnie — najlepšaja taktyka. Heta jak z prapahandystami: miarkuju, jany isnujuć, pakul my źviartajem na ich uvahu».
Sabie samomu Čarnucha taksama dazvalaje słuchać roznaje. Raskazvaje, što
byŭ navat na kancercie šansańje Viktara Kaliny ŭ Smalavičach, nie prapuskaŭ biełaruskuju «Pieśniu hoda» i nie staŭ by adhavorvać čałavieka iści na takija kancerty, bo kožny moža sam prymać samastojnyja rašeńni.
Alaksandr pryznajecca, što chadziŭ na takija kancerty navat za hrošy, bo jany jamu cikavyja z antrapałahičnaha punktu hledžańnia: «Mnie cikava źbirać svoj biestyjaryj fantastyčnych istot, hladzieć, jak jany siabie pavodziać u hetym svaim sierpientaryi, nazirać za ich charaktarami, bo nie muzyku ž tam słuchać. Cikava analizavać pavodziny istot u davoli taksičnych abstavinach, ich matyvy. Treba ž razumieć, jak čałaviek dakaciŭsia da takoha žyćcia».
Fota: instahram Alaksandra Čarnuchi
Jak dzielicca Čarnucha, dla jaho na takich kancertach bolš zajmalna nazirać nie za publikaj, a za samimi artystami. Što ich prymušaje ŭdzielničać u kancertach kštałtu tych, što ładzić pradziaržaŭnaja biełaruskaja estrada?
«Dla ich heta chvilina słavy, adziny sposab atrymać chacia b niejkuju aŭdytoryju i hrašovuju premiju za svaju niaŭdziačnuju pracu. U hetym cikava kałupacca, nazirać za hetym jak za niejkim fienomienam. Heta nie sumna, a viesieła, mnie padajecca, što sumavać — heta ŭvohule niekanstruktyŭnaja pazicyja.
Treba śmiajacca, bo hetyja ludzi pavinny razumieć, što jany śmiešnyja, i śmiech desakralizuje hetaje dehienieratyŭnaje mastactva», — upeŭnieny žurnalist.
Biełaruskaja muzyka paśla 2020 hoda
Pa słovach Čarnuchi, ciapier ajčynnaja muzyka isnuje ŭ dvuch kantekstach. Pieršy ź ich — unutrybiełaruski, i tam muzyka znachodzicca ŭ tatalnym padpolli. Jana hłyboka schavanaja i nie maje mahčymaści prajavić siabie napoŭnicu, bo heta ŭ tym liku niebiaśpiečna.
Takaja muzyka žyvie nižej za radary, bo inšyja varyjanty niebiaśpiečnyja: «Lubaja prajava tvorčaści ŭnutry Biełarusi znachodzicca pad nazirańniem biełaruskich kampietentnych orhanaŭ. Placovak, dzie mahli b vystupać biełaruskija muzyki-pačatkoŭcy, amal nie zastałosia, a kali placoŭka i znojdziecca, to atrymać hastrolnaje paśviedčańnie zaraz vielmi ciažka.
Muzyki vymušanyja filtravać svaje sacsietki, bo na ich taksama źviartajuć uvahu, kali dajuć hetyja paśviedčańni. Mahčyma, adbyvajucca niejkija kvaterniki, ale pra ich składana skazać, kali ty znachodzišsia za miežami Biełarusi».
Muzyka, jakuju biełarusy robiać pa-za miežami svajoj krainy, isnuje pa inšych praviłach. Artysty pryzvyčajvajucca žyć pa-novamu: šmat chto zastaŭsia biez składu svajho hurta, bieź instrumientaŭ, vymušany pracavać časam na nie vielmi reśpiektabielnaj pracy, kab prakarmić siabie i siamju, i ŭ volny čas zajmacca tvorčaściu. Ale taksama jość hurty, jakija sabralisia za miežami Biełarusi, sabrali instrumienty i praciahvajuć hastralavać. Što budzie z hetaj muzykaj dalej, ekśpiert pradkazvać nie śpiašajecca.
Pra što dla Čarnuchi siońniašniaja biełaruskaja muzyka? «Pra Biełaruś. Mnie padajecca, što biełaruskaja muzyka — heta sukupnaść hurtoŭ i artystaŭ, jakija isnujuć u peŭnym kantekście i tranślujuć svaje dumki praz pryzmu hetaha kantekstu. Naturalna, što ŭ takim vypadku biełaruskaja muzyka — heta pra Biełaruś i pra ŭsprymańnie biełarusami hetaha śvietu», — padsumoŭvaje Alaksandr.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Pra viartańnie, vajnu kultur, Paŭła Biełavusa i Aleha ŁSP. Dzie ciapier repier Vinsent?
Maks Korž i Łedzi Haha. U Biełarusi značna pašyryli «čorny śpis» muzykaŭ
Džej Ło, Metallica, Depeche Mode. Samyja čakanyja albomy 2023 hoda
Treba razumieć, što ruskaja heta nie "tožie naša", a prymusova nasadžanaja...
Šmat ruskamoŭnych biełaruskich vykanaŭcaŭ, kali rastuć, razumiejuć, što takoje biełaruskaja mova dla biełarusaŭ i źviartajucca da jaje i pišuć tvory na joj! (Michałok, Niejra Diubiel, Daj Darohu, h.d.....)