Fota: asabisty archiŭ Kanstancina Vysočyna
Ci ŭmiejuć biełarusy radavacca
Pierš za ŭsio Kanstancin tłumačyć, što takoje radaść: «Heta pa sutnaści chimičnaja reakcyja, jana zaležyć ad vykidu harmonaŭ. Jon adbyvajecca tam, dzie niejkaje pieražyvańnie pad upłyvam minułaha dośviedu spryjaje vypracoŭcy taho ci inšaha harmonu. Usie my viedajem słovy «dafamin, endarfin, sieratanin», i hetyja rečyvy sapraŭdy adkazvajuć za radasnyja pieražyvańni, za ejfaryju. Ad taho, jak psichika ŭsprymaje realnaść, zaležyć toje, jakija zapuskajucca drajviery dla harmanalnaha fonu».
Adzin z drajvieraŭ našaha evalucyjnaha raźvićcia — tyja emocyi, što my adčuvajem, u tym liku i radaść. Cełasnaja asoba — heta taja, jakaja maje zbałansavany nabor adčuvańniaŭ, ale kali my kažam pra biełaruskaje hramadstva, to, pavodle Vysočyna, dla jaho asnoŭnaje pačućcio — heta naŭrad ci radaść. Navat da 2020 hoda, ličyć psichołah, u Biełarusi ŭ bolšaj stupieni panavali tryvoha i strach.
U ciažkija časy, raskazvaje Kanstancin, psichika pracuje ŭ inšym režymie, dla jaje ŭvohule niedasiahalnyja miechanizmy, što spryjajuć vypracoŭcy harmonaŭ radaści. Psichika chutčej zaniataja biaśpiekaj, tamu vypracoŭvajucca inšyja rečyvy: adrenalin, kab abaraniacca, kartyzoł, kab pražyvać stres.
Heta karcina biełaruskaha hramadstva. Kali kazać pra asobnych ludziej, to my ŭsie tak ci inakš starajemsia napaŭniać siabie radasnymi emocyjami. Hety praces nieśviadomy i nieracyjanalny, prosta bieź jaho, pavodle psichołaha, psichika nie vytrymaje i čałaviek akažacca ŭ depresiŭnym rasstrojstvie, a heta ŭžo dyjahnastavanaja psichičnaja chvaroba.
«Mohuć być psichičnyja paharšeńni, a moža i spracavać psichasamatyka, bo kali psichika nie spraŭlajecca, vystrelvaje fizijałohija.
Jość i treci sposab: zabivać u sabie tryvožnyja pieražyvańni i štučna padymać uzrovień radaści. Ad hetaha naradžajucca ŭsie formy zaležnaści, i nie tolki ałkahalizm dy narkamanija, ale i, naprykład, pracahalizm ci seksahalizm», — psichołah.
Ci možna radavacca, kali navokał adbyvajecca strašnaje
Vysočyn zaŭvažaje: «Kali my kažam, što my niešta nie zaŭvažajem i ŭ niešta nie ŭnikajem, heta pracuje, ale heta ŭsio roŭna nie toj uzrovień pražyvańnia radaści, jak kali b u nas byŭ inšy fon».
Fota: asabisty archiŭ Kanstancina Vysočyna
Časam ludzi mohuć zaśmiejvać strašnyja padziei. «Byvaje takoje, što čałavieku vielmi strašna, ale jon pačynaje ŭśmichacca i paśmiejvacca, heta čamuści časta robiać dziaŭčaty.
Heta cudoŭna pracuje, bo praz uśmiešku my siabie pieraprahramujem, kab nie sustrakacca sa stracham u realnaści, uśmieška dazvalaje troški padmanuć našu psichiku: maŭlaŭ, usio nie tak strašna, jak nasamreč.
Tamu dla mianie dazvalać sabie radavacca, kali navokał treš, — heta chutčej pra niežadańnie zaŭvažać, što adbyvajecca, pra sychod z realnaści. Heta radaść, ale jana trochi štučnaja», — kaža Vysočyn.
Kanstancin tłumačyć, što całkam narmalna dazvolić sabie znachodzicca ŭ depresiŭnaj stadyi, jakaja zaraz najbolš adpaviadaje navakolnym padziejam. Važna dać sabie prasmutkavać toje, što adbyvajecca: maŭlaŭ, mnie siońnia sumna, ale ja nie budu źbiahać ad hetaha pačućcia, ja pahružusia ŭ jaho. Heta lehalna i mienš traŭmatyčna dla psichiki, jak kali b čałaviek zavalvaŭ siabie radaściu. Heta fienomien, jaki Kanstancin charaktaryzuje tak:
«Dla mianie heta vyciaśnieńnie sapraŭdnaj emocyi i padmiena jaje, psichika hetaha nie razumieje, usio roŭna tam zastaniecca smutak, jaki kaliści vystralić.
Z punktu hledžańnia psichałohii, lubaja emocyja i luboje pierapynienaje pieražyvańnie kapsulirujecca niedzie ŭ psichicy, i ŭ budučyni jano ŭsio roŭna niejkim čynam nakryje čałavieka: naprykład, praz tryvožny ci depresiŭny razład, praz ahresiŭnyja pavodziny, a to i praź psichasamatyčnyja chvaroby».
Vysočyn prapanuje pryniać dla siabie taki varyjant: ja razumieju, što mnie sumna, ale dazvalaju sabie radavacca.
«Kali mnie robicca zusim nievynosna i ja razumieju, što mianie zasmoktvaje niejkaja varonka, ja pačynaju hladzieć na svajo žyćcio i kazać sabie pra toje, što ŭ mianie zaraz jość, heta mianie napaŭniaje.
Adna z maich apor — maje dzieci: ja ŭspaminaju ich i razumieju, što ŭ niejki momant moh by ź imi rasstacca, kali b mianie adasłali ŭ kałoniju hady na try. Tamu ja radujusia, što mahu być ź dziećmi i mahu pracavać, bo ŭ mianie heta atrymlivajecca i mnie padabajecca maja praca. Radujusia dasiahnieńniam, naprykład, kali ŭ mianie atrymałasia napisać dobry post», — dzielicca asabistym dośviedam Kanstancin.
Fota: asabisty archiŭ Kanstancina Vysočyna
Vina za radaść u ciažkija časy
Dla biełarusaŭ, kaža psichołah, takaja vina była asabliva charakternaja padčas padziej 2020 hoda. Tady šmat chto nie moh ujavić, što možna ŭ svaich sacsietkach napisać pra zvyčajnuju žyćciovuju padzieju, nibyta lubavacca zachadam sonca ci źjeści smačnuju bułačku ŭ kaviarni stała ŭžo zabaroniena. Viadoma, usie ŭsprymali padziei pa-svojmu, ale, dzielicca Vysočyn, jon adčuvaŭ ich jak ahulnuju trahiedyju: maŭlaŭ, kali ja adčuvaju ad čahości zadavalnieńnie, to ja vinavaty pierad tymi, chto ciapier siadzić na Akreścina, chacia my ŭsie ŭ adnoj łodcy. Tady jon rabiŭ niešta dla źniavolenych, kab adčuć siabie datyčnym.
Pra heta vielmi šmat pisali kłasiki, hetuju źjavu dobra daśledavali, u tym liku padčas suśvietnych vojnaŭ. Vysočyn zhadvaje Viktara Frankła, jaki prajšoŭ kancłahier, i toje, jak jon refleksavaŭ na temu taho, kali jon zastaŭsia žyvy, a niechta kala jaho pamior.
Frankł tłumačyŭ, što ŭ hetym vypadku narmalna zastavacca ŭ ehaistyčnaj pazicyi i nie ŭvalvacca ŭ vinu praź inšaha čałavieka, bo tak ty jamu nie dapamahaješ. Adzinaje, što ty možaš, — heta zastavacca mocnym, kab pastaracca niešta źmianić.
U miescy, dzie jość čužoje hora, tvaja vina jaho nie źmianšaje, a chutčej pavialičvaje, bo kala čužoha hora stanovicca tvajo, a tvoj abaviazak ŭsio-taki kłapacicca pra siabie. Heta jak u samalocie, dzie spačatku treba na siabie nadzieć kisłarodnuju masku, a potym na dzicia.
Jak byłyja palitviaźni staviacca da ludziej, jakija žyvuć tak, nibyta palitviaźniaŭ niama
Kanstancin dzielicca, što mieŭ nakont hetaha bahata pačućciaŭ, i ŭ turmie pra heta šmat hutaryli. Na Vaładarcy siadzieli vielmi roznyja ludzi, i niepalityčnyja kazali jamu praz adnaho: «Što ty kamu dakazaŭ? Kali b była mahčymaść, ty b vybraŭ toj ža šlach? Ty ŭ turmie, tvaje žonka i dzieci adny, i ty nie maješ budučyni».
Vysočyn kaža, što tady refleksavaŭ pra toje, što inšyja ŭ hety čas na voli, uśmichajucca i navat nie ŭjaŭlajuć, nakolki važnyja hety list ci pieradača z voli, dumaŭ pra ludziej, jakija nibyta adviarnulisia.
«U mianie było vielmi šmat kryŭdy, šmat złości, šmat žadańnia vyjści i skazać usim: «Ludzi, davajcie abjadnoŭvacca, vy nie ŭjaŭlajecie, kolki tam bolu i pakut». Ja byŭ jak kapryznaje dzicia, mnie zdavałasia, što moj bol pavinny pražyvać usie, što mnie ŭsie niešta pavinny, ale zaraz razumieju, što mnie nichto ničoha nie pavinien.
I tym bandytam na Vaładarcy ja adkazvaŭ tak: «Ja b rabiŭ toje ž samaje, bo heta byŭ moj vybar. Kali ja vychodziŭ zmahacca z režymam i vykazvać svajo abureńnie, ja rabiŭ heta dla siabie, i adkaznaść za heta, jak darosły čałaviek, ja biaru vyklučna na siabie». Nichto mnie ničoha nie abiacaŭ i ja ničoha ni ad koha nie čakaŭ, heta byŭ moj vybar i maja pazicyja pierad samim saboj, maja historyja.
Fota: asabisty archiŭ Kanstancina Vysočyna
Chacia, kaniečnie, mnie kryŭdna, kali hramadstva nibyta nie choča zaŭvažać palitviaźniaŭ, kali davoli blizkija ludzi kazali mnie, što ja sam va ŭsim vinavaty. Pytaŭsia ŭ ich, u čym maja vina? U tym, što žadaju być čałaviekam, adčuvać siabie volnym?» — dzielicca były palitviazień.
Ci isnuje radaść za kratami
Jak raskazvaje Kanstancin, jana tam jość, ale jaje zusim mała i jana zusim inšaja, čym u volnym śviecie:
«Nikoli nie dumaŭ, što budu radavacca situacyi, kali bałandzior kidaje ŭ karmušku listy i na adnym ź ich majo imia, heta prosta emacyjny vybuch, bo heta viestačka adtul, ad žyvych, sapraŭdnych, i tam jość žyćcio.
Vočy imhnienna ślaziacca, ale płakać u turmie nielha, tamu maksimalna zapichvaješ heta ŭ siabie. Jašče kožnuju sieradu tam možna było mycca pad haračaj vadoj, i heta radaść. Pradčuvaješ hetuju padzieju, za dva dni pačynaješ rychtavać siabie da jaje».
Čamuści za kratami, zhadvaje Vysočyn, usie viedajuć, što treba siabie radavać. Kali ŭ kamieru prychodzić čałaviek — duša kampanii, jaki zaŭsiody viasioły i raskazvaje cikavyja historyi, hety čałaviek adrazu robicca patrebnym, jaho nabližajuć da siabie, u tym liku hałoŭny pa kamiery. Bo kali tam nie radavacca, budzie zusim ciažka, lubaja padzieja tam — heta bol i žach, atmaśfiera vielmi ciśnie i pryhniataje. Na voli možna pabačyć sonca i paradavacca jamu, a tam niama navat takich drobiaziaŭ.
Tamu viaźni sami siabie radujuć, zabaŭlajuć, bo možna tak hłyboka syści ŭ svaje ŭnutranyja pieražyvańni, što nie vykaraskaješsia.
Ci moža radaść być niedarečnaj
Dla Kanstancina niedarečnaja radaść — heta radaść štučnaja:
«Naprykład, mnie zaraz sumna, ale ja sychodžu ad smutku, naprykład, praz ałkahol ci narkotyki. Tak ja stymuluju ŭ siabie vykid sierataninu i mnie nibyta radasna, ale nasamreč ja nie dazvalaju sabie pražyć realnyja emocyi.
Heta nie tak užo i drenna, kali ty sabie heta dazvalaješ lehalna, kali razumieješ — tabie błaha, ale ad paŭbutelki čyrvonaha vina ty pryjšoŭ by ŭ siabie. Kali ja pastajanna sychodžu ad pražyvańnia emocyj u štučnaść, dla mianie heta niedapuščalnaja radaść, ja razumieju, što z punktu hledžańnia psichičnaha zdaroŭja heta zhubna. Ale razumieju ludziej, jakija tak robiać».
Taksama, raskazvaje Vysočyn, dla jaho niedapuščalnaja radaść — publična hanarycca svaimi žyćciovymi padziejami. Naprykład, u dziciaci jubilej, tam kuča siabroŭ, uśmiešak, śmiechu. Heta pryvatnaje mierapryjemstva, atrymlivaj ad jaho zadavalnieńnie, ale navošta vystaŭlać jaho na publiku?
«Kali ja baču takoje ŭ stužcy, a nastupnaje fota — razvaleny dom ci źbity čałaviek, ja adčuvaju, što radaść tut nie da miesca. Dazvol jaje sabie, pražyvi jaje. Kaniečnie, treba radavacca dniu naradžeńnia dziciaci, navat kali niedzie bambiać Kijeŭ. Ale niachaj heta budzie tvaja radaść i ty nie budzieš pra jaje kazać piaci tysiačam svaich padpisčykaŭ. Dla mianie hetyja rečy nieprymalnyja», — dzielicca psichołah.
Varta razumieć svoj bol nakont padziej, što zaraz adbyvajucca, i nie advaročvacca ad hetych padziej, dazvalać sabie smutkavać praź ich. Ale heta nie admianiaje taho fakta, što možna dazvolić sabie lehalna i biez pačućcia viny pražyvać svaju pryvatnuju radaść. Bo inakš moža być depresiŭny razład, suicydalnyja sproby, psichatyčny epizod — usio, što zaŭhodna, heta zaležyć ad taho, jakaja ŭ čałavieka arhanizacyja psichiki.
Šmat zaležyć i ad asabistych pieražyvańniaŭ. Jak navučycca radavacca čałavieku, u jakoha było šmat strat i hora? Niemahčyma zahadać svajoj psichicy radavacca, ale dakładna možna pasprabavać zaŭvažać bolš rečaŭ, jakija mohuć mnie prynosić radaść.
Jość adpaviedny kirunak u psichałohii pad nazvaj kahnityŭna-pavodzinnaja terapija, dzie pavodziny ŭpłyvajuć na stan čałavieka.
«Naprykład, ja prymušaju siabie iści na zabaŭlalnaje mierapryjemstva, chacia nie chaču hetaha, mnie bolš chočacca papłakać. Ale ja idu tudy, šmat chadžu, što abaviazkova prapisvajuć padčas tryvožnych stanaŭ, pju dastatkova vady, lubujusia zachadam sonca. Raptam mnie heta pryniasie radaść? Spačatku rablu heta ź niedavieram, praz supraciŭ, ale na vychadzie adčuvaju radaść», — padsumoŭvaje psichołah.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»«Maskiravacca pad «bałota» albo vyjazdžać». Biełaruś-2022 — instrukcyja pa vyžyvańni
«U tych, chto pieražyŭ hora straty Radzimy, niama adčuvańnia budučyni». Jak harujuć biełarusy
«Kali ŭ źniavolenaha vialiki termin, jon hatovy na lubyja sastupki, navat zakład inšych, tolki b vyjści na volu raniej». Byłyja palitviaźni raspaviali, jak viartalisia da žyćcia paśla turmy
atrymlivajecca ŭ jaho... a što jon budzie kazać tym ludziam, jakich sapraŭdy pazbavili voli na try i bolš hadoŭ? pazbavili mahčymaści bačycca ź dziaćmi na try i bolš hadoŭ?
https://d2lur0sisdcrej.cloudfront.net/311386