Žurnalisty vyjavili, što pad Łantratoŭkaj, jakaja za 20 kiłamietraŭ ad rasijskaj miažy, rabočyja, što pryjechali z Rasii, rabili akopy i ŭstaloŭvali bietonnyja DOTy. Niekatorych rabočych pasialili ŭ horadzie Vałujki i štodzień vazili va Ukrainu i nazad — ale niadaŭna budaŭnictva vajennych umacavańniaŭ spyniłasia z-za aktyvizacyi bajavych dziejańniaŭ.
16 śniežnia 2022 hoda pradstaŭniki samaabvieščanaj «ŁNR» u «Sumiesnym centry kantrolu i kaardynacyi pytańniaŭ spynieńnia ahniu i stabilizacyi linii raźmiežavańnia bakoŭ» (SCKK) paviedamili pra abstreł škoły ŭ vioscy Łantratoŭka Łuhanskaj vobłaści Ukrainy. Siało było akupavana ŭžo paśla pačatku poŭnamaštabnaha rasijskaha ŭvarvańnia. Pavodle źviestak SCKK, u vyniku traplańnia troch rakiet, vypuščanych z ustanoŭki «Chajmars», u škole zahinuli 11 mirnych žycharoŭ, 17 čałaviek atrymali ranieńni.
8 studzienia błohier Anatol Šaryj apublikavaŭ dva videaroliki: adzin byŭ źniaty ŭ aktavaj zale škoły da ŭkrainskaha ŭdaru, druhi pakazvaje paranienych i razbureńni ŭ pieršyja chviliny paśla abstrełu.
«Makiejevak» było šmat, prosta pra vypadki, kali hinuła ad 50 da 200 čałaviek za raz, — zamoŭčvali i zamoŭčvajuć», — napisaŭ Šaryj u anatacyi da videa. Heta adsyłka da ŭkrainskaha ŭdaru ŭ navahodniuju noč pa raźmiaščeńni rasijskich mabilizavanych pad Danieckam, padčas jakoha, pavodle aficyjnych źviestak, zahinuli 89 vajskoŭcaŭ, a pavodle nieaficyjnych — da 600.
U inšym paście ŭ toj ža dzień błohier udakładniŭ, što ŭ škole ŭ Łantratoŭcy byli raskvataravanyja nie mabilizavanyja, a «naniatyja dla kapańnia akopaŭ mirnyja». Na apublikavanym Šaryjem videa ŭ aktavaj zale škoły sapraŭdy niama ničoha, što mahło b pakazvać na prynaležnaść da vojska: usie jany apranutyja ŭ cyvilnuju vopratku, niekatoryja — u sinija rabočyja śpiacoŭki sa śviatłoadbivalnymi pałosami (heta kantrastuje sa šmatlikimi videa i fota ź miescaŭ dysłakacyi rasijskich mabilizavanych, dzie ŭ kadry zaŭsiody jość jak minimum niekalki čałaviek u vajennaj formie).
Prarasijskija pabliki i akaŭnty ŭ sacyjalnych sietkach, jak i Šaryj, śćviardžali, što ŭ Łantratoŭcy «zahinuli budaŭniki, jakija pryjechali adnaŭlać infrastrukturu», pryčym aŭtary niekatorych pastoŭ udakładniali, što naniaty jany byli «ŭ roznych kutkach ŁNR i navat Charkaŭskaj vobłaści».
Jak vyśvietliła «Radyjo Svaboda», heta nie tak: hałoŭnym čynam havorka idzie pra rasijanaŭ, jakija pryjechali na akupavanyja terytoryi «za doŭhim rublom».
«Pakoj majstroŭ raźniesła ŭ šmatki»
Pra toje, što dla stvareńnia akopaŭ na akupavanych terytoryjach u Rasii šukajuć ludziej pa abjavach u internecie, jašče 15 śniežnia pisaŭ telehram-kanał «Možiem objaśniť». Žurnalistam udałosia vyśvietlić, što ludziej najmaje firma «StrojKom», jakaja na svaim sajcie hanarycca ŭdziełam u budaŭnictvie Krymskaha mosta, novaha terminała aeraporta Sočy i «Łachta-centra» ŭ Sankt-Pieciarburhu. Achvotnym pajechać na budoŭli ŭ Danbas abiacali płacić da 210 tysiač rubloŭ (kala 3 tysiač dalaraŭ) u miesiac. Takija abjavy možna znajści ŭ internecie i ciapier.
«Radyjo Svaboda» znajšło ŭ sacyjalnaj sietcy «Ukantakcie» fatahrafii i videa niadaŭna zroblenych akopaŭ i dotaŭ u akkaŭncie žychara adnaho z rasijskich rehijonaŭ Urała, jaki, kali vieryć inšym jaho pastam, u śniežni znachodziŭsia ŭ horadzie Vałujki Biełharodskaj vobłaści. Žurnalisty hieałacyravali hetyja zdymki i vyśvietlili, što jany zroblenyja za kiłamietr ad Łantratoŭki.
Akopy na hetych fotazdymkach bačnyja i na spadarožnikavych zdymkach. Jak vynikaje z danych servisu Planet.com, jany źjavilisia nie raniej za 15 listapada i nie paźniej za 5 śniežnia.
Hety ž karystalnik «Ukantakcie» apublikavaŭ jašče niekalki fotazdymkaŭ, u tym liku aryhinalnyja zdymki nastupstvaŭ abstrełu łantratoŭskaj škoły z ustanovak «Chajmars».
Akramia taho, jon vykłaŭ fatahrafii pamiaškańnia z dvuchjarusnymi łožkami, u jakim žyŭ ź inšymi rabočymi. Žurnalisty hieałacyravali hetaje miesca jak byłoje pamiaškańnie kłuba «Sakura» ŭ Vałujkach na vulicy Bialinskaha. Hieałakacyju paćviardžaje i jašče adzin vykładzieny rabočym zdymak — na im schiema evakuacyi z budynka kłuba. Jak i na apublikavanym Anatolem Šaryjem videa, na hetych fotazdymkach niama nijakich prykmiet taho, što ŭ pamiaškańni žyvuć vajskoŭcy, a na łožkach raźviešanyja takija ž sinija pracoŭnyja śpiacoŭki sa śviatłoadbivalnymi pałosami.
Rabočy, jaki apublikavaŭ hetyja zdymki, paćvierdziŭ «Radyjo Svaboda» ŭ pierapiscy, što pryjechaŭ u Łuhanskuju vobłaść, patelefanavaŭšy pa abjavie kampanii «StrojKom», a taksama raspavioŭ padrabiaznaści pra svaju pracu i pra abstreł škoły «Chajmarsami».
«Ciapier nas vyvieli, skazali, što pačalisia vajennyja dziejańni. U Łantratoŭku z nami pryjechali dva aŭtobusy z Novasibirska, sa stracharami i cieślarami. Nas vazili kožny dzień praź miažu, a ich pasialili ŭ škole. 3 «chajmarsy» pa navodcy, aficyjna — 11 trupaŭ, nieaficyjna — 84. U 3 hadziny nočy 3 rakiety: adna, potym, praz 5 siekund, — druhaja i treciaja. Pakoj majstroŭ raźniesła ŭ šmatki».
Paćvierdzić ličbu ŭ 84 zahinułych ź inšych krynic «Radyjo Svaboda» nie ŭdałosia.
Pa słovach surazmoŭcy, «StrojKom» nie całkam vykanaŭ svaje abaviazacielstvy pierad rabočymi: im apłacili prajezd u Vałujki na ciahniku, zarpłata składała 6000 rubloŭ u dzień (85 dalaraŭ) biez uliku 13-adsotkavaha padatku, ale abiacanych «sutačnych» jon i jaho kalehi «pakul nie bačyli». Rasijskija vajskoŭcy nad dušoj nie stajali, ale «bližej da ich pić było nielha». U Vałujkach rabočyja pračynalisia ŭ 5.45 ranicy, zatym śniedali, u 6.30 ranicy vyjazdžali ŭ Łantratoŭku na aŭtobusach, viartalisia ŭ horad u 8 viečara, u 9 hadzin viačerali. U samoj Łantratoŭcy «siłkavalisia suchpajami». «Pakul čakajem. Jość vykliki na most u Novasibirsk. Za stužačku, heta značyć za miažu [Rasii] bolš nieachvota jechać — raptam znoŭ naviaduć», — napisaŭ surazmoŭca.
«Radyjo Svaboda» znajšło va «Ukantakcie» niekalki videa budaŭnictva akopaŭ pad Łantratoŭkaj, vykładzienych žycharom Čalabinskaj vobłaści. Na adnym z rolikaŭ bačny taksama vajenny tank i pastaŭlenyja ŭ pole pałatki. Z zakadravaha kamientara vynikaje, što na budaŭnictva akopaŭ pryjechali ludzi samych roznych prafiesij, u tym liku elektryk, plitačnik i santechnik.
«Staŭleńnie horš, čym da bydła»
«Radyjo Svaboda» vyvučyła vodhuki, jakija vachtavyja rabočyja pakidali ŭ apošnija miesiacy pra kampaniju «StrojKom» na adnym z profilnych sajtaŭ. U adnym z vodhukaŭ, apublikavanym 15 śniežnia, za dzień da ŭkrainskaha ŭdaru pa škole ŭ Łantratoŭcy, ananimny mašynist ekskavatara paćviardžaje, što častku rabočych pasialili nie ŭ rasijskich Vałujkach, a ŭ škole na terytoryi «ŁNR».
«Pasialili ŭ spartzału, narodu 500 čałaviek u adnoj spartzale, miechanizatary, rabočyja, usie ŭ adnym pamiaškańni. Antysanitaryja sucelnaja, amal uvieś narod prastyły, niekatoryja kašlali z kryvioju, karaciej poŭny******, na 500 čałaviek pastavili duš na vulicy z tryma kabinkami i bojleram na 50 ł. Jeli na vulicy, jak žyvioły», — napisaŭ aŭtar vodhuka.
Pra takuju ž spartzału, dzie raźmiaścili 500 čałaviek, zhadvajecca ŭ jašče adnym vodhuku. Mahčyma, havorka idzie mienavita pra tuju spartyŭnuju zału škoły, jakaja trapiła pad udar.
Jašče ŭ adnym vodhuku, pakinutym ananimnym cieślarom na tym ža sajcie 18 śniežnia, praz dva dni paśla ŭdaru pa škole, prosta zhadvajecca abstreł:
«U 4:10 ranicy prylacieli 3 snarady prosta ŭ škołu, było strašna, adpracavaŭ 1 dzień, ničoha nie zapłacili, nijakaj strachoŭki, tolki za 1 adpracavany dzień, nie kampiensavali ni zhublenyja rečy, ni raźbity telefon i hetak dalej, dadomu adpravili jak biča», — raspavioŭ jaho aŭtar.
Akramia niebiaśpieki apynucca pad ukrainskim abstrełam, rasijskija rabočyja, jakija pažadali adpravicca na akupavanyja terytoryi, sutyknulisia z antysanitarnymi ŭmovami raźmiaščeńnia, drennaj i adnastajnaj ježaj i pracoŭnymi źmienami, jakija, uličvajučy darohu da miesca pracy, doŭžylisia pa 20 hadzin. U adnym z vodhukaŭ zhadvajecca, što praź niedachop budaŭničaj techniki zavierbavanym u Łuhanskuju vobłaść miechanizataram prapanavali pajści pracavać «na rydloŭki». «Chłopcy nie ŭzdumajcie iści ŭ hety [spravu] što skazana vyšej usio čystaja praŭda, staŭleńnie horš čym da skaciny, mužyki [pracujuć] na akopach nie škadujučy siabie, pryjazdžajuć u dziciačy sad, u jakim prosta biada, ni ciapła [ničoha] padjom u try ranicy, i [usio roŭna] vyspaŭsia, chvareješ, im usio [abyjakava] nie pajechaŭ, zvolnili», — zaklučaje aŭtar jašče adnaho vodhuku.
Žurnalisty vyvučyli staronku «UKantakcie», na jakoj kampanija «StrojKom» publikuje abjavy pra nabor vachtavych rabočych, u tym liku na abjekty na terytoryi akupavanych abłaściej Ukrainy. Rehularnyja nabory rabočych u Łuhanskuju vobłaść kampanija pačała rabić z pačatku listapada 2022 hoda, pryčym u bolšaści abjaŭ naŭprost pakazvałasia, što havorka idzie vyklučna pra budaŭnictva vajennych abjektaŭ: «zbudavańnie linij abarony, umacavańnie kanstrukcyj (kapać akopy, blindažy, umacavańnie kanstrukcyj, ustanoŭka vahončykaŭ, ustanoŭka šerahaŭ bietonnych piramid)». U abjavach zhadvajecca, što praciahłaść źmien składaje 11 hadzin.
Apošni nabor u Łuhansk byŭ abvieščany 7 śniežnia, paśla hetaha «StrojKom» publikavaŭ tolki abjavy ab pracy na «novym abjekcie» ŭ rajonie Zaparožža — «zbudavańniaŭ dla vajskoŭcaŭ, praciahłaściu 22 km» z pražyvańniem u «administracyjnym budynku kazarmiennaha typu». Z kamientaroŭ možna zrazumieć, što ź pierachodam na novy abjekt značna, udvaja, źniziłasia i apłata pracy — 3000 rubloŭ (42 dalary) za źmienu zamiest 6 tysiač. U adnym z kamientaroŭ pradstaŭnik «StrojKoma» tłumačyć heta tym, što staŭka ŭ 6 tysiač rubloŭ za źmienu była časovaj, da Novaha hoda».
Ci źjaŭlajucca rasijskija rabočyja, jakija pryjazdžajuć na akupavanyja terytoryi Ukrainy, «zakonnymi vajskovymi celami» ŭ adpaviednaści ź mižnarodnym humanitarnym pravam, u pieršuju čarhu — Ženieŭskimi kanviencyjami 1949 hoda, ratyfikavanymi i Rasijaj, i Ukrainaj?
Adnaznačnaha adkazu na hetaje pytańnie niama, i akademičnyja sprečki pra toje, dzie prachodzić miaža pamiž «zakonnymi» i «niezakonnymi» vajennymi celami, u tym ci inšym vyhladzie praciahvajucca ŭsie apošnija dziesiacihodździ.
