Kałaž: «UP»
Ledź nie kožny tydzień u infarmacyjnaj prastory zjaŭlajucca naviny ź Biełarusi: pra vajennyja vučeńni, maštabnyja ruchi techniki, «padrychtoŭku da abarony», pravakacyi na miažy i šmat inšych naściarožvajučych paviedamleńniaŭ adnosna mahčymaha nastupleńnia z terytoryi paŭnočnaha susieda.
Takija aktyŭnyja ruchi nie mohuć zastavacca biez reakcyi Kijeva, tamu niadaŭna prezident Uładzimir Zialenski navat źbiraŭ Staŭku viarchoŭnaha hałoŭnakamandujučaha z nahody pahroz ź Biełarusi.
Praŭda, ułada Rovienščyny, jakaja miažuje ź Biełaruśsiu na 218 kiłamietrach miažy, pramym voraham jaje jašče nie nazyvaje.
«Pakul rana aceńvać rolu biełarusaŭ u hetaj vajnie», — havaryŭ u intervju UP kiraŭnik abłasnoj administracyi Vital Kaval.
Jon čakaje, kali narod, jaki nie zmoh zrynuć svajho dyktatara, usio ž prajavić siabie ŭ kryvavaj vajnie: abo dałučycca da Ukrainy, abo kančatkova stanie jaje voraham.
Ale čakać mohuć nie ŭsie. Pamiežniki i vajskoŭcy na Rovienščynie aktyŭna ŭmacoŭvajuć miažu, rychtujuć jaje da mahčymaha nastupu ź Biełarusi.
«Ukrainskaja praŭda» pabyvała na «nulavym kiłamietry» biełaruskaj miažy i raskazvaje, što tam adbyvajecca, ci bačać vajskoŭcy pahrozu praryvu i što dumajuć pra biełarusaŭ, ź jakimi šmat hadoŭ žyli pobač.
200 mietraŭ da Biełarusi
Maleńkaje pryhraničnaje siało Haradzišča Rovienskaj vobłaści — ledź prykmietnaje na karcie pieraplacieńnie niekalkich vulic. Akramia ŭspaminaŭ staražyłaŭ, kłapatliva zapisanych kimści ŭ Vikipiedyju, internet mała što viedaje pra hetuju viosku.
Prapuskny punkt «Haradzišča» nazvany hetak ža, jak i susiedniaje siało, raźmieščanaje niepasredna la miažy ź Biełaruśsiu. Usie fota: «UP»
60 kiłamietraŭ ad Sarnaŭ, rajcentra ŭ Rovienskaj vobłaści, da ŭkrainska-biełaruskaj miažy stanoviacca vyprabavańniem jak dla ŭsiudyisnaj sietki, tak i dla kołaŭ nie prystasavanych da raźbitych daroh aŭtamabilaŭ.
«Vialikaje budaŭnictva» da Haradzišča pakul nie dajšło. Choć adrazu za prapusknym punktam na miažy staić šylda prezidenckaj prahramy.
Pierad vialikaj vajnoj ułada ŭ rehijonie ŭziałasia prakładvać darohu ŭ dalokaje pamiežža. Kab roŭnyja trasy aŭtarytarnych susiedziaŭ nie byli padstavaj zajzdraści na fonie ŭkrainskich jam i vyboin.
Vital Kaval uznačalvaje pamiežnuju Rovienskuju vobłaść. Jon nie biarecca aceńvać rolu biełarusaŭ u vajnie
«Jašče trochi zastavałasia, — zapeŭnivaje staršynia Rovienskaj abłasnoj vajskovaj administracyi Vital Kaval. — My ad Roŭna pačali, dajšli da Sarnaŭ. Hetaja žudasnaja daroha — heta ŭčastki, jakija my nie paśpieli zrabić u 2022-m».
Dla žycharoŭ mnohich viosak, takich jak Haradzišča, daroha ŭ Biełaruś raniej była rehularnaj rucinaj, a miaža — punktam u rasparadku dnia.
Miascovyja žychary chadzili ŭ susiedniuju krainu źbirać jahady i naviedvać svajakoŭ. Žychary z taho boku pryjazdžali va Ukrainu pajeści ŭ miascovych ustanovach charčavańnia abo vylecieć z Rovienskaha aeraporta na adpačynak.
Pierad vialikaj vajnoj ułada pačała ramantavać darohu ad Roŭna da miažy, adnak zaviaršyć nie paśpieła
Prapuskny punkt «Haradzišča» da 2020-ha štodnia prapuskaŭ niekalki sotniaŭ čałaviek. Časam možna było prastajać u čarzie hadzinu ci dźvie.
Dźviery dla piešachodaŭ, jak i šłahbaum dla aŭtamabilaŭ, začynilisia tut jašče padčas pandemii COVID-19. A poŭnamaštabnaja vajna, jakaja pačałasia z nastupu rasijskich vojskaŭ ź Biełarusi, nie pakinuła nijakich šancaŭ, što prapuskny punkt da zaviaršeńnia bajavych dziejańniaŭ zmoža znoŭ adkrycca.
Miesca, dzie raniej burliła ekanomika takich viosak, jak Haradzišča, stała nahadvać zonu adčužeńnia: pustaja zapraŭka, iržavaja šylda «Kafe-bar» i pryciarušany śnieham punkt mytnaha kantrolu.
Try hady tamu «Haradzišča» było kruhłasutačnym punktam, praź jaki miascovyja žychary kožny dzień jeździli da rodnych, a turysty — na adpačynak
Niekali cyvilny punkt ciapier pieratvaryŭsia ŭ vajennyja zbudavańni
U 2022-m spustašeńnie pryjšłosia dapaŭniać fartyfikacyjami. Tut uładkavali supraćtankavyja ravy, rasstavili rahačy, zaminiravali darohi.
«I jašče šerah našych pamiežnych chitraściaŭ, jakija buduć niečakanaściu dla voraha, kali jon vyrašyć pierasiačy dziaržaŭnuju miažu», — z uśmieškaj dadaje Anton Kviatkoŭski.
Kviatkoŭski — načalnik 9-ha pahraničnaha atrada, jaki achoŭvaje ŭčastak dziaržaŭnaj hranicy ź Biełaruśsiu ŭ miežach Kijeŭskaj, Žytomirskaj i Rovienskaj abłaściej.
Pobač ź im słupok z paznakaj 0-nulavoha kiłamietra miažy. A za śpinaj — steła «Respublika Biełaruś».
Tutejšy «nul», na ščaście, nie frantavy. Tamu da biełaruskaha pamiežnaha punkta, jaki pa ŭkrainski bok miažy ŭsprymajecca jak miesca dysłakacyi patencyjnych praciŭnikaŭ, možna padyści adnosna blizka.
Abyści niekalki ravoŭ i barykad, pieraleźci cieraz zaharody, nie nastupiŭšy na šypy ŭ asfalcie, prajścisia čaradoj pa zaminiravanaj pamiežnikami darozie. Na abočynie ŭbačyć pieraviernutuju dahary nahami, pamiatuju mašynu — jana taksama była zaminiravanaja, padarvałasia ad małanki.
I apynucca mietraŭ za 200 ad biełaruskaha punkta.
Na miažy zbudavali supraćtankavyja ravy i inšyja zaharody, darohi zaminiravali
— Časam, kali my vychodzim, jany pačynajuć vyhladvać ź lesu, — kažuć pamiežniki.
— A biełaruskaje radyjo łavili?
— Łavili. Tam palityčnaha mała. U asnoŭnym iduć repartažy sacyjalnaha charaktaru: maŭlaŭ, usio ŭ ich dobra, usio vydatna.
U čakańni nastupleńnia
Što adbyvajecca praz tyja 200 mietraŭ, skroź les i śnieh — nie vidać.
«Biełarusy ŭładkoŭvajuć pazicyi dla viadzieńnia ahniu, staviać zaharadžalnyja płaty z kalučaha drotu, — raspaviadaje Anton Kviatkoŭski. — My nazirajem tolki biełaruskija pamiežnyja narady, jakija achoŭvajuć dziaržaŭnuju miažu. Na zvyčajnych «uazikach», u piešym paradku.
Takija pavodziny vojskaŭ Łukašenki bolš padobnyja da padrychtoŭki da abarony, čym da napadu. I ŭzmacniaje padazreńni ŭkrainskich vajskoŭcaŭ, što Biełaruś moža rychtavać pravakacyi, imitavać napad z boku Ukrainy, kab apraŭdać svaju ahresiju.
Instrumientam u rukach voraha mohuć być i nielehalnyja mihranty — kab pramacać achovu.
Niadaŭna na miažy zatrymali 6 hramadzian Paŭdniova-Uschodniaj Azii, jakija išli ź Biełarusi. Skazać dakładna, što heta byli ahienty, pamiežniki nie mohuć, ale takija padazreńni majuć.
Pamiežniki kažuć tolki pra častku ŭmacavańniaŭ. Niekatoryja stanuć «siurpryzam» dla voraha, kali jon advažycca prarvacca praź miažu
Vajskoŭcy i ŭłada ŭ adzin hołas zapeŭnivajuć: adsočvajuć i dobra viedajuć, chto staić pa toj bok «nula», u jakoj kolkaści i ź jakim uzbrajeńniem.
«Tam i biełarusy, i ruskija. Ale biełarusaŭ bolš», — kaža kamandzir 60-ha bataljona terabarony Raman Vałaščuk.
Uśmieška na tvary hetaha karžakavataha mužčyny zjaŭlajecca tolki niekalki razoŭ — naprykład, kali pytajemsia, ci sustrakaŭ jon siarod miascovych ujaŭleńnie pra Łukašenku jak pra «baćku» (kaža, što nie). A jašče Raman uśmichajecca, kali ŭspaminaje, jak dziciem jeździŭ na toj bok miažy. U Vałaščuka, jak i ŭ mnohich tut, jość biełaruskija svajaki.
Bataljon pačaŭ farmiravacca ŭ lutym 2022-ha. Užo tady byŭ anšłah achvotnych pastupić na słužbu. Kamandzir uspaminaje, jak vybirali ź dźviuch tysiač miascovych, jakija pryjšli dobraachvotnikami:
«U nas štat zaŭsiody zabity, vakantnyja pasady mohuć być dzień-dva. Jość z kaho vybirać. 80-85% ludziej u nas z bajavym dośviedam».
U vajskoŭcaŭ kala biełaruskaj miažy jość svaja «kropka niepieramožnaści» — mabilnyja dušavyja i pralni
Akramia akopaŭ i ŭzoraŭ ajčynnaj i zachodniaj zbroi, abaronaj dla Ukrainy stała sama pryroda.
Miažu tut abaraniajuć 92 kiłamietry nieprachodnych bałot i bolš za tysiaču rek. Šlachoŭ, pa jakich možna zajści ŭhłyb krainy, tolki niekalki. Na ich vajskoŭcy ŭžo «čakajuć» napadnikaŭ.
Pobač z fartyfikacyjnymi zbudavańniami, jakija ŭźviali pamiežniki, raspaścirajucca pryrodnyja pieraškody — bałoty, reki i lasy.
«Vorah pavinien razumieć, što dakładna nie pieramoža pryrodu i Boha», — kaža staršynia AVA Kaval.
Dzieści siarod hetych lasoŭ trenirujucca sučasnyja paŭstancy — miascovyja DFTH, to bok Dobraachvotnaje farmiravańnie terytaryjalnaj hramady.
Na čale — prafiesijnyja vajskoŭcy, jakija prajšli hibrydnuju vajnu na ŭschodzie Ukrainy i ciapier rychtujuć navabrancaŭ, što ŭziali ŭ ruki zbroju, kali pačałasia poŭnamaštabnaja vajna.
«Ad maładych da 60 hadoŭ. Ale ŭ asnoŭnym — maładoje padraździaleńnie», — apisvaje svaich padnačalenych kamandzir.
Jon pakazvaje, jak bajcy šukajuć siarod lasnych daroh minu i abiasškodžvajuć jaje.
— Na kolki bałaŭ vykanali zadańnie?
— Pa-časnaku? Nie na kamieru, — žartuje jon, ale dadaje: — Chłopcy navučanyja, jany svaju pracu viedajuć i robiać dobra.
Siarod tych, čyj bajavy dośvied spatrebiŭsia na miažy ź Biełaruśsiu, jość i były kamandujučy AAS, maŭklivy hienierał-lejtenant Uładzimir Kraŭčanka. Ciapier jon kiruje hrupoŭkaj «Vałyń». A taksama rychtuje suchaputnuju abaronu ŭ rehijonie, što ciapier pakutuje ad avijacyjnych napadaŭ i adsutnaści elektraenierhii, vyklikanaj vajnoj.
Kamandujučy «Vałyni» Uładzimir Kraŭčanka na kamieru amal nie havoryć
Havaryć na kamieru, jak i mnohija kamandziry, jon nie nadta zhadžajecca, choć nie pad zapis moža raskazać šmat cikavych historyj pra adnosiny vajskoŭcaŭ pa abodva baki miažy.
Niahledziačy na toje, što aktyŭnych ruchaŭ vajskoŭcaŭ u hetym rajonie miažy nie prahladajecca, na dumku hramadzianskich uładaŭ, za «dušy ludziej» iduć aktyŭnyja infarmacyjnyja bai.
Vital Kaval, nie vahajučysia, nazyvaje papiarednija čutki pra padrychtoŭku nastupu ź Biełarusi sprobami destabilizacyi ad voraha:
«Kožnyja takija mesedžy — heta prypynieńnie ekanomiki, panika, heta vybivaje z narmalnaha rytmu žyćcia. Zrazumieła, my tut nie znachodzimsia ŭ stanie «nie vierym». My prosta rychtujemsia».
Bajcy 60-ha bataljona naziemnaj abarony ŭ Rovienskaj vobłaści
«Družba narodaŭ»
Tutejšyja vioski ŭžo daŭno vybity z narmalnaha rytmu. Navat kali da ich nie prylatajuć rasijskija rakiety i nie iduć biełaruskija vajskoŭcy.
Raniej pobyt ludziej tut byŭ zaviazany na «družbie narodaŭ», u pamiać pra jakuju na nulavym kiłamietry staić steła z ukrainskaj i biełaruskaj simvolikaj. Ciapier ich žyćcio vyznačaje vajna, u jakoj ciapierašni biełaruski ściah asacyjujecca sa zdradaj i dapamohaj Rasii.
«Z adnaho siała 7 čałaviek pryzvali, — raspaviadaje «UP» adzin z «TRAšnikaŭ». — Pałova vioski pajšli słužyć. Čaćviarych užo pryvieźli miortvymi».
U pačatku vajny na Rovienščynie, jak i ŭ inšych ukrainskich rehijonach, stajali čerhi ŭ vajenkamaty, u miascovaje TRA byŭ istotny konkurs.
Navat paśla 10 miesiacaŭ padrychtoŭki akopaŭ kamandzir TRA Vałaščuk upeŭniena kaža, što biełarusy vajny nie chočuć — jak vajskoŭcy, tak i mirnyja.
«Ruskija padciahvajuć ich za saboj», — zhadžajecca kiraŭnik vobłaści Kaval.
Toj steły, dzie ŭkrainski i biełaruski ściah simvalizujuć dobrasusiedstva, ułada nie saromiejecca i nie znosić. Kaval zapeŭnivaje ci to siabie, ci to biełarusaŭ, što za 200 mietraŭ ad słupka ź ličbaj «nul» — na samaj spravie nie vorah:
«Vorah Ukrainy — heta nie narod Biełarusi, a vajskova-palityčnaje kiraŭnictva. Vierym, što paśla našaj pieramohi adnoviacca adnosiny.
Vielmi važna mieć susieda, ź jakim ty možaš vieści handal, dziełavyja adnosiny, sacyjalna-kulturny abmien. A kali ŭ ciabie na karcie punkt, dzie ravaročvajecca navat busieł, heta drenna».
Steła pamiž Ukrainaj i Biełaruśsiu. Znosić jaje ŭłady nie płanujuć
Hetyja dalnabačnyja palityčnyja słovy nie zaŭsiody buduć supadać z dumkami ŭkrainskaha abaroncy, jakomu pryjdziecca stralać u bok «nie voraha».
Taki bajec, naprykład, zienitčyk Alaksiej z TRA. Jon sam rodam z hetych pamiežnych krajoŭ. Da 2022-ha žyŭ u Izraili. Na pytańnie, čamu viarnuŭsia, adkazvaje, nie zadumvajučysia: «Dyk pačałasia ž vajna».
Rovienskija dobraachvotniki rychtujuć viačerni pierakus na palihonie, dzie prachodziać navučańnie
Alaksiej taksama nie płanuje zabyvać pra Biełaruś. Voś tolki zjeździć tudy jon źbirajecca ŭžo nie ŭ jahady:
«Kali jany pojduć, my narmalna im damo. Tady ja na ZUšcy svajoj i pajedu».
***
Ci daviadziecca ŭkrainskim bajcam prama sutyknucca ź biełaruskimi vaskoŭcami — pytańnie adkrytaje. Choć pradstaŭniki ŭkrainskaha vajskovaha kiraŭnictva ŭpeŭnienyja, što Pucin zrobić usio, kab uciahnuć biełarusaŭ u adkrytuju vajnu.
Adnak užo ciapier možna ŭpeŭniena skazać, što vialikaja vajna naniesła značnyja straty daŭnim dobrasusiedskim adnosinam pamiž žycharami pryhraničča.
Tolki dalejšaje raźvićcio padziej pakaža, ci jość hetyja rany, jakija časta prachodziać praz cełyja siemji, takimi ž hłybokimi, jak ravy na miažy dźviuch dziaržaŭ. I ci pryjdzie kaliści taki čas, kali hetyja jamy možna budzie zakapać, abo pryjdziecca budavać na miažy jašče bolš vysokija i toŭstyja ścieny.
