Fota: Kasman / pixabay.com
Pryniata dumać, što studenty žyvuć za makaronaj i buterbrodami z fasolaj ź blašanak (zdarovaja strava, darečy). Adnak u realnaści studenty ŭ našy dni jaduć bolš čym raznastajna, piša BBC.
Daśledavańnie pakazała, što kožny dziasiaty student u Vialikabrytanii — viehietaryjaniec, što ŭ dva razy bolš, čym siarod nasielnictva ŭ cełym. Dyjety ź nizkim utrymańniem miasa ci bieź jaho karysnyja dla zdaroŭja, chacia ahulnaja karysnaść viehietaryjanskaj dyjety zaležyć ad taho, jakija pradukty jaduć zamiest miasa. Toje ž apytańnie taksama pakazała, što čverć studentaŭ čaściej za ŭsio abo kožny dzień jaduć paŭfabrykaty.
Inšaje daśledavańnie pryjšło da vysnovy, što tolki kožny piaty navučeniec maje «spryjalnyja charčovyja pavodziny», jakoje ŭklučaje ŭmieranyja pierakusy, užyvańnie nievialikaj kolkaści fast-fudu i vialikaj kolkaści sadaviny i harodniny.
Daśledčyki taksama vyjavili, što studenty čaściej nabirajuć vahu, čym ludzi ich uzrostu, jakija nie vučacca va ŭniviersitecie.
Niahledziačy na karotkačasovaje adchileńnie ad normy padčas Covid-19, kali studenty siadzieli pa damach, «daśledavańnie pakazvaje, što ŭ cełym studenty jaduć nie vielmi dobra», — kaža Marcin Karachier, zasłužany prafiesar palityki ŭ halinie charčavańnia i achovy zdaroŭja Łondanskaha haradskoha ŭniviersiteta.
Jość i stanoŭčyja tendencyi: siońnia studenty pjuć mienš ałkaholu, čym 10 hadoŭ tamu, kaža Džon Chołms, prafiesar ałkaholnaj palityki Šefiłdskaha ŭniviersiteta ŭ Vialikabrytanii. Heta asabliva dobraja navina, bo danyja śviedčać pra toje, što my farmirujem svaje zvyčki ŭžyvańnia ałkaholu ŭ maładym uzroście i padtrymlivajem ich i što ryzyka niekatorych zachvorvańniaŭ, u tym liku chvaroby piečani, serca i niekatorych vidaŭ raku (uklučajučy rak małočnaj załozy, kišečnika i horła), pavialičvajecca ŭ zaležnaści ad taho, kolki my vypivajem za ŭsio žyćcio, kaža Chołms.
Ałkaholnyja zvyčki navučencaŭ taksama ŭpłyvajuć na ich charčavańnie; pavodle daśledavańnia, studenty z bolšaj vierahodnaściu jaduć paśla ŭžyvańnia ałkaholu, pryčym spažyvajuć kałaryjnuju ježu z vysokim utrymańniem soli i cukru. Hetyja pavodziny padtrymlivajucca niepraŭdzivym pierakanańniem, što vy pavinny niešta źjeści razam z ałkaholem, kab dapamahčy arhanizmu jaho «pryniać», kaža Džesika Kruhier, kliničny dacent kafiedry hramadskaj achovy zdaroŭja i zdarovych pavodzinaŭ va Univiersitecie Bafała ŭ Ńju-Jorku.
«Kali chtości vypivaje, jon nie budzie šukać zdarovych varyjantaŭ ježy», — kaža jana. «Akramia taho, mnohija bary ci restarany, jakija adčynieny dapazna, nie prapanujuć vialikaj kolkaści karysnych dla zdaroŭja varyjantaŭ, asabliva ŭ studenckich rajonach».
Kruhier apytała bolš za 250 studentaŭ i vyśvietliła, što jany taksama nie schilnyja vybirać zdarovuju ježu na nastupny dzień paśla vypiŭki. Choć danych niama, na dumku Kruhier, heta moža być źviazana z tym, što ałkahol vyklikaje abiazvodžvańnie, i ŭ adkaz arhanizm patrabuje salonaj ježy, kab prymusić vas pić bolš vady.
«Akramia taho, pry niedachopie snu vašy razumovyja zdolnaści nie takija dobryja, jakija pavinny być», — kaža jana. «Pryniaćcie drennych rašeńniaŭ taksama źviazana z ałkaholem, jaki zdymaje dla vas zabarony».
Daśledčyki miarkujuć, što jość jašče niekalki pryčyn, čamu studenty mohuć charčavacca nie tak zdarova.
«Jość šmat pieramiennych, takich, jak ich asiarodździe, stałovaja va ŭniviersitecie, i my taksama bačym adroźnieńni ŭ tym, jak ježa padajecca va ŭniviersitetach u roznych krainach», — kaža Džavani Sahary, dacent kafiedry spažyvieckich pavodzin va Univiersitecie Parmy ŭ Italii.
Jaho daśledavańnie 2018 hoda pakazała, što studenty ŭ Italii sutykajucca sa šmatlikimi pieraškodami na šlachu da raznastajnaha i zbałansavanaha charčavańnia, siarod jakich — dastupnaść zdarovaj ježy i niedachop času dla hatavańnia.
Daśledavańni pakazvajuć, što studenty, jakija skancentravany na zdarovym charčavańni, pryśviačajuć šmat času płanavańniu napierad, kaža Dzina Nikałau, navukovy supracoŭnik u halinie hramadskaha charčavańnia Univiersiteta Hrynviča ŭ Łondanie.
«Studentam patrabujecca bolš namahańniaŭ, kab prytrymlivacca zdarovaha charčavańnia», — kaža jana. «Razumnaje płanavańnie zakupaŭ i straŭ praces składany, što navat tyja, chto chacieŭ by charčavacca pravilna, čas ad času dazvalajuć sabie hatovyja stravy».
Taksama najaŭnaść času na viedy i ŭmieńni, nieabchodnyja dla pryhatavańnia straŭ z asnoŭnych inhredyjentaŭ, zvyčajna maje vynikam bolš zdarovaje charčavańnie. Adnak adno z daśledavańniaŭ, praviedzienaje letaś, pakazała, što z 200 studentaŭ dvuch brytanskich univiersitetaŭ tolki 47 % viedajuć praviły zdarovaha charčavańnia. I niama harantyi, što navat hetyja 47 % prymianiajuć svaje viedy.
«Ja vykładaju studentam-miedykam užo 26 hadoŭ. Kali ja pačynała, jany nie viedali pra charčavańnie ničoha, a zaraz stali značna bolš prasunutyja», — kaža Eni Andersan, prafiesar zdaroŭja nasielnictva i hienomiki Univiersiteta Hrynviča ŭ Łondanie. «Adnak heta nie aznačaje, što heta adbivajecca na ich pavodzinach; pamiž viedami i praktykaj isnuje razryŭ».
Niekatoryja studenty kažuć, što pryčyna ich drennaha charčavańnia — heta niedachop hrošaj. Ale biudžetnyja abmiežavańni nie abaviazkova pieraškadžajuć ludziam prytrymlivacca dyjety, jakaja adpaviadaje rekamiendacyjam pa charčavańni, kaža Džejkab Hamiltan, student-dyjetołah ź Ńjukasłskaha ŭniviersiteta ŭ Vialikabrytanii.
Hamiltan sumiravaŭ ceny roznych praduktaŭ z brytanskaha biudžetnaha supiermarkieta ŭ pačatku hetaha hoda i vyjaviŭ, što zbałansavanaj dyjety ŭ 2000 kkał na dzień možna prytrymlivacca ŭsiaho za 10 funtaŭ sterlinhaŭ (12 dalaraŭ ZŠA) u tydzień.
U toj ža čas nie spryjaje dobraj ježy niazvykły nabor dastupnych praduktaŭ, kali čałaviek pierajazdžaje ŭ novuju krainu.
Pačatak samastojnaha žyćcia, a taksama pierajezd u rajony, dzie časta prapanujecca bolš fast-fudu, zdajecca, taksama adyhryvajuć rolu ŭ charčovych zvyčkach navučencaŭ. U adnoj sieryi daśledavańniaŭ vyvučalisia charčovyja zvyčki hreckich studentaŭ, jakija abo zastavalisia ŭ svaim siamiejnym domie padčas vučoby, abo źjazdžali i žyli pablizu, abo źjazdžali za miažu ŭ Hłazha, Šatłandyju.
Aŭtarka Anžaliki Papadaki, staršaja vykładčyca kafiedry hramadskaha charčavańnia Brystalskaha ŭniviersiteta ŭ Złučanym Karaleŭstvie, vyśvietliła, što navat prosta pierajezd ź siamiejnaha doma spryjaŭ užyvańniu bolšaj kolkaści niezdarovych zakusak i mienšaj kolkaści sadaviny i harodniny i što z-za pierajezdu ŭ horad, dzie ježa bolš niezdarovaja ŭ cełym, racyjon studentaŭ jašče bolš horšaŭ.
«Tut spracoŭvaje niejki «efiekt Hłazha», chacia žyćcio ŭ adzinocie i vučoba taksama vyklikajuć niekatoryja niespryjalnyja źmieny ŭ ježy. Kali vy pierajazdžajecie ŭ krainu ź inšymi charčovymi tradycyjami, heta jašče bolš spryjaje źjaŭleńniu niadobrych źmien u vašym charčavańni», — kaža Papadaki.
Hetyja daśledavańni paćviardžajuć vyniki mnohich inšych manitorynhaŭ: navučency spažyvajuć bolš ałkaholu, ježy navynas i fast-fudu, soli, cukru i nasyčanych tłuščaŭ, čym rekamiendavana. Choć varta mieć na ŭvazie, što bolšaść daśledavańniaŭ zasnavany na samaspravazdačach, tamu danyja nie źjaŭlajucca całkam nadziejnymi.
U toj čas jak charčavańnie «jak student» naŭrad ci budzie zanadta škodnym u karotkaterminovaj pierśpiektyvie, niezdarovyja charčovyja pavodziny pavialičvajucca pa miery taho, jak my stalejem, i źviazanyja z bolš vysokaj ryzykaj peŭnych zachvorvańniaŭ u stałym uzroście, u tym liku chvaroby serca.
«Šyrokaja prapanova niezdarovaj ježy farmiruje takuju kulturu myśleńnia, što heta prymalnaje i narmalnaje charčavańnie. Mnohija darosłyja zakančvajuć univiersitet i praciahvajuć jeści niezdarovuju ježu i paśla hetaha», — kaža Nikałau.
Barjery, ź jakimi sutykajucca studenty na šlachu da zdarovaha, zbałansavanaha charčavańnia — abmiežavanyja čas, biudžet i kulinarnyja viedy — zakranajuć značna bolš nasielnictva, čym tolki studenty. I choć heta surjoznyja pieraškody, daśledavańni pakazvajuć, što z hetymi abmiežavańniami ŭsio ž možna dabicca zdarovaha charčavańnia.
Heta, mahčyma, pralivaje śviatło na toje, čamu brytanskija studenty jaduć tak šmat fasoli z chlebam: heta karysna, chutka i prosta. Navat kali jana nasamreč nie dapamahaje «zasvojvać» vypiŭku.
