Fota: vecteezy
Paśla bolš čym vaśmi miesiacaŭ vajny Ukraina sprabuje zachavać ekanomiku i adnavić toje, što razburyła Rasija. Mietałurhičnyja zavody raźlivajuć mietał dla vyrabu armatury, a restarany padajuć ježu pad šum siren pavietranaj tryvohi. Tym nie mienš, razbureńni, jakija nanieśli rasijanie, vielizarnyja. Cełyja harady ŭ ruinach. Kala 8 miljonaŭ čałaviek — piataja častka nasielnictva — pakinuli krainu. Z ulikam škody, naniesienaj tolki da 1 červienia, Suśvietny bank aceńvaŭ vydatki na rekanstrukcyju ŭ 349 młrd dalaraŭ. I z taho času rachunak značna vyras.
Kab adnavicca paśla takich maštabnych razbureńniaŭ, spatrebicca dapamoha, paraŭnalnaja z płanam Maršała — vielizarnaj amierykanskaj prahramaj, jakaja dała pačatak ekanamičnamu adnaŭleńniu Jeŭropy paśla Druhoj suśvietnaj vajny. The Economist piša, što ŭ peŭnym sensie adnavić Ukrainu budzie ciažej.
U adroźnieńnie ad płana Maršała, jaki pačaŭsia praz hady paśla zakančeńnia vajny, dapamoha Ukrainie pastupaje, pakul laciać snarady. Heta robić pryciahnieńnie pryvatnych hrošaj praktyčna niemahčymym na dadzieny momant: zamiežnyja inviestycyi va Ukrainu składajuć ledźvie 1% ad uzroŭnia 2021 hoda. A z-za taho, što vajna skaraciła padatkovyja pastupleńni i pałova dziaržaŭnaha biudžetu vydzialajecca na armiju, Ukrainie patrebna dapamoha ŭ pamiery 3,5-5 młrd dalaraŭ kožny miesiac tolki dla pakryćcia deficytu biudžetu.
Aściarohi skieptykaŭ
Skieptyki adnosna dapamohi Ukrainie adznačajuć, što vializnyja srodki na adnaŭleńnie nie prynieśli šmat karyści ni razburanym vajnoj Afhanistanu i Iraku, ni paciarpiełaj ad katastrofy Haici. Značnaja častka hrošaj tam była skradzienaja. Heta vyklikaje vialikuju zakłapočanaść u donaraŭ.
Ale Ukraina nie takaja, jak Afhanistan ci Irak. Tam donary sprabavali naviazać zusim novuju sistemu kiravańnia, čamu mnohija miascovyja žychary supraciŭlalisia. Ukraina ž da vajny była demakratyčnaj i davoli raźvitaj krainaj ź siarednim uzroŭniem dachodu i prykładała namahańni dla baraćby z chabarnictvam.
Historyja daje karysnyja ŭroki. Choć płan Maršała ciapier uspaminajuć jak paśpiachovy, u toj čas usio było składana. Va ŭradzie Amieryki byli žorstkija roznahałośsi nakont taho, jak strukturavać prahramu, a ŭ Kanhresie — ci finansavać jaje naohuł. Jeŭrapiejskija ŭrady i vybarščyki z padazreńniem stavilisia da ŭmoŭ dapamohi. Tolki pahroza kamunizmu prymusiła ŭsie baki pieraadoleć sumnievy. I choć płan mieŭ pośpiech u Zachodniaj Hiermanii, jaho vyniki ŭ niekatorych inšych krainach byli siarednimi.
Trochi historyi
U siaredzinie 1947 hoda ekanomika Jeŭropy ŭsio jašče była ŭ ruinach. Hiermanija, padzielenaja na amierykanskuju, brytanskuju, francuzskuju i savieckuju zony, isnavała za košt amierykanskaj humanitarnaj dapamohi. Kryzis zakranuŭ usie śfiery žyćcia. Naprykład, u brytanskaj zonie racyjon charčavańnia ŭpaŭ da 1050 kałoryj u dzień.
Pramysłovaja vytvorčaść była abmiežavanaja z-za strachu adradžeńnia vajennaj mocy Hiermanii, a handal pamiž zonami byŭ na minimalnym uzroŭni. Stalin błakavaŭ usie sproby Amieryki i Vialikabrytanii libieralizavać handal, kali tolki jany nie pahodziacca stvaryć abjadnany niamiecki ŭrad, jaki jon płanavaŭ kantralavać, jak heta było va ŭsioj Uschodniaj Jeŭropie.
Ruiny Kiolna ŭ 1945 hodzie / Fota: vecteezy
Płan Maršała pa prahramie adnaŭleńnia Jeŭropy praduhledžvaŭ vielizarnaje ŭlivańnie amierykanskaj dapamohi. Amierykanskija dalary vyrašyli b prablemu deficytu zamiežnaj valuty ŭ Jeŭropie i dazvolili b jeŭrapiejskim uradam źmiakčyć abmiežavańni, jakija paralizavali ich ekanomiku.
Maršał zaprasiŭ dałučycca da prahramy i SSSR, aścierahajučysia taho, što Stalin moža ŭspryniać jaje jak schiemu stvareńnia antysavieckaha aljansu i pasprabuje zachapić usiu Hiermaniju. Ale zamiest dałučeńnia Stalin admoviŭsia ad płana i zahadaŭ svaim novym satelitam va Uschodniaj Jeŭropie taksama trymacca ŭbaku, na što ZŠA i spadziavalisia.
Kali dapamoha pačała pastupać u 1948 hodzie, pačaŭsia rost. Pramysłovaja vytvorčaść u krainach płana Maršała vyrasła bolš čym na 60% pamiž 1947 i 1952 hadami.
Adnak nie ŭsie atrymali adnolkavuju karyść. U Zachodniaj Hiermanii amierykanskija orhany, jakija kiravali płanam, mieli vielizarnuju ŭładu i harantavali, što srodki vydatkoŭvajucca na sapraŭdnyja inviestycyi. U Francyi, adnak, vialikaja častka dapamohi była vykarystana dla padtrymki nacyjanalnych kampanij; u Italii dapamoha časta vykarystoŭvałasia dla impartu tavaraŭ, a nie pramysłovaha abstalavańnia. U Brytanii, dzie hety płan najmienš spryjaŭ rostu, jon byŭ vykarystany dla pahašeńnia vajennaha doŭhu. Niekatoryja historyki kažuć, što dla Brytanii i Francyi płan nie byŭ vielmi paśpiachovym.
Razburanaja chata ŭ Charkaŭskaj vobłaści / Fota: vecteezy
Try etapy dapamohi
Pakul vajna praciahvajecca, chabarnictva nie źjaŭlajecca hałoŭnaj prablemaj. Bolšaja častka hrošaj ciapier idzie na niepasrednyja pryjarytety, takija jak vypłata zarobkaŭ i sacyjalnyja vypłaty. Ich lohka pravieryć, tamu što ich možna adsačyć da asobnych ludziej. Inšaja dapamoha nakiravana na ramont elektrasietak i inšaj infrastruktury. Popyt nastolki vialiki, što mała chto dumaje, što adbyvajecca šmat machlarstva.
Na pieršaj mižnarodnaj kanfierencyi donaraŭ u Łuhana ŭ lipieni Ukraina pradstaviła vialiki nacyjanalny płan adnaŭleńnia z sotniami prajektaŭ, jakija byli prapanavany padčas miesiačnych kansultacyj pamiž uradam, biznesam i hrupami hramadzianskaj supolnaści. Na druhoj sustrečy ŭ Bierlinie 25 kastryčnika ambicyi byli bolš ćviarozyja. Ukrainski bok akreśliŭ try etapy dapamohi.
- Pačatkovaja faza vajennaha času moža doŭžycca ad 18 da 36 miesiacaŭ. Na pakryćcio deficytu biudžetu ŭ 2023 hodzie nieabchodna kala 38 młrd dalaraŭ.
- Druhaja faza, jakaja budzie raściahvacca na pieršyja dva hady paśla zakančeńnia bajavych dziejańniaŭ, zapatrabuje jašče bolš hrošaj: mahčyma, 105 młrd dalaraŭ na takija zadačy, jak adnaŭleńnie žylla i transpartu.
- I tolki praź niekalki hadoŭ paśla zakančeńnia bajavych dziejańniaŭ pačniecca faza, padobnaja da płana Maršała. Jana moža ŭklučać stvareńnie bolš ekałahičnaj enierhietyčnaj sistemy i dapamohu pradpryjemstvam u adpaviednaści ź jeŭrapiejskimi praviłami achovy navakolnaha asiarodździa i biaśpieki, kab dapamahčy Ukrainie ź jaje ambicyjami dałučycca da ES.
