Kaciaryna «Mara» Tamkovič (źleva) z uznaharodaj fiestyvalu polskaha kino.
Fota: facebook.com/NaZywoFilm
«Žyvy efir» Mary Tamkovič
Litaralna tydzień tamu karotkamietražka minčanki atrymała «Srebranaha Chjuha» na mižnarodnym feście filmaŭ u Čykaha. I heta ŭžo nie pieršy tryumf stužki «Žyvy efir»: napačatku vosieni film byŭ uhanaravany śpiecyjalnym pryzam na fiestyvali ihravoha kino ŭ Hdyni — samym bujnym polskim konkursie.
Pakazalna, što internacyjanalnaje pryznańnie atrymaŭ 15-chvilinny apovied pra Kaciarynu Andrejevu i Darju Čulcovu: ich strym z «Płoščy pieramien» i nastupstvy viernaści žurnalistskaj etycy lahli ŭ asnovu stužki.
Pry hetym historyja atrymała mastackaje asensavańnie z boku Tamkovič, a nie prosta dakumientalna fiksavałasia — chaj sabie ŭ filmie chapaje chranikalnych kadraŭ.
Jak adznačała režysiorka, «Žyvy efir» dla jaje — heta sproba pierakłaści naviny na movu emocyj i pieražyvańnia kankretnaj čałaviečaj historyi. Praca ž žurnalistkaj u minułym dapamahła Tamkovič zrabić hety «pierakład» mastackim, ale biez skažeńniaŭ sutnaści. Mara vučyłasia ŭ Varšaŭskaj kinaškole, a paśla ŭ škole Andžeja Vajdy — i z 2015 hoda (pačatku samastojnaj pracy) źniała ŭžo try stužki. Kožny raz Mara vystupała i aŭtaram scenaryjaŭ, i režysioram.
Dziaŭčyna śpiecyjalizujecca na karotkamietražkach.
«Kryštal» Darji Žuk
Film «Kryštal» prajšoŭ pa ekranach najbujniejšych fiestyvalaŭ (naprykład, u Łondanie dy Karłavych Varach), a taksama atrymaŭ šerah uznaharod. Samym ža bujnym pryznańniem staŭ razhlad tvora jak delehata na «Oskar» ad Biełarusi — praŭda, z łonh-lista «Kryštal» u vyniku nie vybraŭsia.
Tym nie mienš, refleksiŭnaja historyja dydžeja Veli, jakaja maryła źjechać ź Minska ŭ Čykaha na radzimu ŭlubionaha muzyčnaha stylu, znajšła vodhuk i ŭ tych, chto žyŭ u 90-ja ŭ Biełarusi, i ŭ tych, chto hety pieryjad nie zaśpieŭ, ale praz ekran empatyčna adčuŭ usiu bol postsavieckaha biesparadku.
U asnovie scenara lažyć sapraŭdnaja historyja, jakuju Žuk pačuła ad siabroŭki, kali tolki pačynała vučycca ŭ Štatach. U sinopsis ideju «zapakavała» scenarystka Chielha Łandaŭer, paśla čaho dziaŭčaty dasłali scenar na «Biełaruśfilm». Tam jon nieruchoma pralažaŭ paŭtara hoda, paśla čaho režysiorka samastojna stała šukać hrošy na zdymki.
U vyniku «Kryštal» padtrymali finansami ažno čatyry krainy: Hiermanija, ZŠA, Rasija i Biełaruś. «Biełaruśfilm», darečy, dałučyŭsia tolki na apošnich etapach vytvorčaści — i daŭ rekvizit z abstalavańniem u abmien na pracent z prybytku. Žuk na heta pahadziłasia, bo vieryła ŭ svaju stužku. I, jak pakazaŭ čas, na sto adsotkaŭ mieła racyju.
Darečy, źniać dobraje kino možna było b i pra los samoj Darji. Tvorca ŭ maładym uzroście pierajechała ŭ ZŠA, z adznakaj skončyła Harvard, paśla šeść hadoŭ pracavała pradziusaram na HBO (tym samym, što daŭ žyćcio «Hulni tronaŭ», naprykład), a režysiorskija skiły ŭdaskanaliła na kursach Kałumbijskaha ŭniviersiteta.
Jana sprabavała siabie ŭ karotkamietražkach, pradziusiravała dakumientałki, realizoŭvała zadumy ŭ sieryjałach. I ŭ vyniku pryjšła da zapatrabavanaści z boku «Netfliksa»: režysiorku pabačyli idealnym kandydatam dla zdymak rasijskaha kryminalnaha trylera «ZATO». Praŭda, pucinskaje ŭvarvańnie va Ukrainu prymusiła spynić zdymki, tady jak servis uvohule syšoŭ z tamtejšaha rynku.
«Dva» Ułady Siańkovaj
U 2020-m Ułada zrabiła film «Dva», jaki kančatkova śćvierdziŭ jaje surjoznym jeŭrapiejskim režysioram novaj chvali. Najbujniejšy skandynaŭski fiestyval u Hioteborhu, uchvalnyja recenzii francuzskich vydańniaŭ, kinafiestyval ŭ Brusieli, asobnaja zhadka žury na Varšaŭskim kinafiestyvali — niezvyčajnaja historyja biełaruskich školnikaŭ pryjšłasia daspadoby ŭsiamu Staromu Śvietu. Bo prablemy, jakija zakranaje Siańkova, aktualnyja niezaležna ad krainy pakazu: bulinh, ahresija, ciažkaści z kamunikacyjaj miž ludźmi…
Praz historyju troch maładzionaŭ Siańkova pakazvaje niedaskanałaść biełaruskaha hramadstva ŭ pytańniach seksualnaj aśviety, pabudovie sistemy vychavańnia, adnosin unutry piramidy adukacyi. I heta adklikajecca ŭ hledačoŭ, bo ŭ Biełarusi postsavietskija rudymienty ŭ hetych halinach usio jašče zastajucca.
Cikava, što mienavita ź Siańkovaj pačałosia toje samaje novaje biełaruskaje kino, jakoje najbolš adpaviadaje kryteryjam sučasnaści. Kampjutarny linhvist-pierakładčyk vyrašyła nie abmiažoŭvacca akademičnaj adukacyjaj — i pajšła zusim nietradycyjnym dla 2010-ch šlacham.
Paśla zakančeńnia pryvatnaj škoły Andreja Pałupanava dziaŭčyna na svaje hrošy źniała film «Hraf u apielsinach», chaj sabie poŭny mietr paciahnuŭ na čatyry tysiačy dalaraŭ. Vydatki siabie apraŭdali, bo stužku zaŭvažyli nie tolki ŭ Biełarusi dy Rasii, ale i ŭ zamiežžy — naprykład, pa vynikach fiestyvalu ŭ niamieckim Kotbusie tvoru adyšła «Discovery Award».
Dalej ža Siańkova ŭdaskanalvałasia i jak tearetyk, i jak praktyk. U 2019-m jana skončyła škołu Andžeja Vajdy, chacia na dva hady raniej źniała mahutnuju dramu na 17 chvilin «Ź vielizarnaj vyšyni» — pra vajnu, staŭleńnie junakoŭ da jaje i da słužby ŭ armii. A krychu paźniej sa scenara vieb-sieryjała na 12 sieryj niečakana zrabiła poŭny mietr pra 20-30-hadovuju moładź, jakaja šukaje miesca ŭ žyćci — «Pražekciory» ŭžo ciahnuli na samaje što ni na jość «darosłaje» kino.
Tamu nie dziva, što ŭ svaim prahresie Ułada pryjšła da stužki «Dva» jak da samaha celnaha pałatna. I toje, što film zrazumieli dy z pryjaźniu pryniali nie tolki ŭ ruskamoŭnym asiarodździ, ale i na Zachadzie, tolki paćviardžaje jaho vybitnaść.
«Debiut» Nastaśsi Mirašničenka
Mirašničenka — adna ź niešmatlikich asob, chto i ciapier pracuje ŭ Biełarusi. Jana nie tolki zajmajecca profilnaj spravaj, ale i dzielicca viedami, bo vykładaje režysuru dakumientalnaha kino ŭ studyi Andreja Pałupanava.
I joj nasamreč jość pra što raspavieści: užo debiutnaja stužka Nastaśsi «Pierakryžavańnie» atrymała pryz hladackich simpatyj Varšaŭskaha fiestyvalu, a paśla patrapiła nie tolki ŭ šerah konkursnych jeŭrapiejskich prahram (forum u italjanskim Tryjeście albo fest «Crossing Europe» ŭ aŭstryjskim Lincy), ale i ŭ nacyjanalny efir. Stužku pra biazdomnaha mastaka z Homiela Valeryja Laškieviča prademanstravaŭ šviedski kanał SVT.
I chaj sabie častotnaściu novych filmaŭ Mirašničenka hledačoŭ nie pieściła, adnak kožnaja jaje praca była źjavaj u dakumientalistycy. Tak, film «Debiut» raspavioŭ historyju teatra ŭ žanočaj kałonii — i parallelna pakazaŭ byt taho boku žyćcia, jaki zvyčajna ŭ Biełarusi zastajecca zakrytym. Režysiorskaja praca akazałasia nastolki vybitnaj, što stužku vysunuli na «Oskar» ad Biełarusi adrazu ŭ dźviuch naminacyjach: «Najlepšy film na zamiežnaj movie» i «Najlepšy dakumientalny film hoda». Niahledziačy na toje, što Nastaśsia zastałasia biez amierykanskaj uznaharody, ceły šerah jeŭrapiejskich statuetak — ad Hałandyi da Polščy — paćvierdziŭ vysoki ŭzrovień jaje pracy.
Jašče adzin mocny film Mirašničenka — «Ciemra zvonku» — źjaviŭsia na śviet dva hady tamu. Jon raspaviadaje pra dva tydni z žyćcia futbolnaj zbornaj Biełarusi siarod nieviduščych: ich padrychtoŭku da adboru na čempijanat Jeŭropy, byt, sacyjalizacyju — i bol, što atačaje padčas zmahańnia za pravy na narmalnaje žyćcio. Moža, spartyŭnaja tematyka i zvuziła koła ludziej, jakija źviarnuli na film uvahu. Ale pa svajoj nasyčanaści emocyjami, «ščylnaści» dy režysiorskaj pracy jon ničym nie sastupaje bolš viadomym rabotam Nastaśsi.
«Kali kvietki nie maŭčać» Andreja Kuciły
Prajekt Kuciły, jaki pierš za ŭsio źviartaje na siabie ŭvahu, datavany minułym hodam. U stužcy «Kali kvietki nie maŭčać» biełarus raspaviadaje pra padziei žniŭnia 2020-ha praz historyi zvyčajnych siemjaŭ. Adnak fokus u filmie — na partretach žančyn — tych, jakija pieražyvali hvałt siłavikoŭ (jak, darečy i siastra režysiora), ładzili pratesty, zaklikali da miru i žyli nasupierak usiamu, chacia traŭmy pakidali šnary nie tolki na ich ciełach, ale i dušach.
Darečy, ciaham usioj karjery Kuciła bliskuča pracuje nad adlustravańniem ludziej u tych prastory dy časie, što im vypadajuć. Heta adnačasova i letapis, i spoviedź, i naratyŭ, jakija pieraplatajucca ŭ sapraŭdnyja pałotny. Pry hetym da 2020-ha Andrej temu palityki ŭ tvorčaści pieravažna imknuŭsia abychodzić, chacia ŭ 2010-ch stvaryŭ stužku «Davoli. Da voli».
Adnak padziei 9 žniŭnia 2020-ha znoŭku viarnuli jaho ŭ realii «łukašenkaŭskaj» Biełarusi: spačatku padšturchnuli zafiksavać rečaisnaść u filmie-nazirańni «Mury», a paśla — u stužcy «Kali kvietki nie maŭčać».
Što niepasredna da ŭznaharod, to tut varta pryhadać 2018 hod, kali vychadziec z Baranavič pieramoh na fiestyvali IDFA ŭ Niderłandach, jaki nazyvajuć «Kanami dakumientalnaha kino». Praca SUMMA raspaviadała pra siabroŭstva biełaruskaj dziaŭčyny dy staroha polskaha mastaka, adnak cikavaja jana nie stolki siužetam, kolki atmaśfieraj navokał hierojaŭ i łakacyj dy — asabliva — partretami. Tymi, što ŭ pracy 2021 hoda stanuć vizitoŭkaj režysiora.
Za apošniaje dziesiacihodździe režysiory novaj chvali razburyli stereatyp: maŭlaŭ, našaje kino — vyklučna vajennyja stužki, źniatyja na «Biełaruśfilmie». Siońnia hety kudy bolš raznastajny i pa styli, i pa kantencie tvorčy kirunak. I kali ŭžo «Netfliks» źviartajecca da biełarusaŭ pa supracu, pryznajučy ich uzrovień, to i «Oskar» dla Biełarusi — usiaho tolki pytańnie času.
