«Vajna i mabilizacyja paskarajuć praces raspadu Rasii»
— U niadaŭnim artykule vy pisali, što Rasija moža nie pieražyć katastrafičnaha rašeńnia Pucina ŭvarvacca va Ŭkrainu. Na vašu dumku — rašeńnie Pucina abviaścić mabilizacyju zrobić Rasiju macniejšaj ci, naadvarot, pryśpiešyć jaje razbureńnie?
— Ja dumaju, što heta paskoryć razryŭ Rasii. Mienavita takija słovy, «razryŭ Rasii», jość u naźvie majoj knihi, jakaja tolki što vyjšła ŭ śviet. Ja dapisaŭ jaje jašče da vajny, ale vajna paćvierdziła ŭsio, što ja tam pisaŭ.
Ja liču, što vajna paskoryła praces raspadu, jaki, na maju dumku, my nazirajem u apošnija hady. I hetaja masavaja mabilizacyja — a jana sapraŭdy masavaja, chaj sabie navat nie poŭnaja — heta znak adčaju. Na maju dumku, jana pryviadzie da ŭsio bolšych sacyjalnych kanfliktaŭ, chaosu, vajennaha paražeńnia, nie kažučy pra paharšeńnie ekanamičnych prablem praz sankcyi, praz toje, što ciapier ekanomika budzie pracavać na vajennym padmurku.
Ja b skazaŭ, što ŭ nastupnyja miesiacy Rasija sutykniecca z ekzystencyjnym kryzisam.
«Ad Rasii nie zastałosia b ničoha»
— Pucin zajaviŭ pra hatoŭnaść skarystać «usie dastupnyja srodki», kab abaranić nibyta terytaryjalnuju cełasnaść Rasii. I niekatoryja analityki kažuć, što Rasija hatovaja skarystać jadziernuju zbroju, kali budzie hublać zachoplenyja va Ukrainie terytoryi. Što vy dumajecie pra imaviernaść takoha kroku?
— Takaja imaviernaść zaŭsiody isnuje, ale ja ŭ hetym vielmi-vielmi sumniavajusia. Kali pahladzieć na rytoryku, jana była takoj ad samaha pačatku. Maskva niaspynna nazyvaje dla NATO i Ukrainy «čyrvonyja linii», jakija nielha pierasiakać, pahražajučy eskalacyjaj. Ale adziny sposab eskalacyi dla ich — heta jadziernaja zbroja.
Kali jany skarystajuć taktyčnuju jadziernuju zbroju suprać celaŭ va Ukrainie, heta pryviadzie da mahutnaha adkazu z boku Złučanych Štataŭ zvyčajnymi ŭzbrajeńniami. Daradca prezydenta ZŠA pa nacyjanalnaj biaśpiecy Džejk Salivan znoŭ padkreśliŭ heta ŭ apošnija 48 hadzin. Rasiju papiaredzili pra nastupstvy, jakija buduć vielmi ciažkimi — źniščeńnie ich Čarnamorskaha fłota, źniščeńnie inšych rasijskich vajskovych aktyvaŭ pa-za miežami Rasii. Tut navat nie abaviazkova budzie nanosić udary pa samoj Rasii, ale dla rasijskich vojskaŭ, mnie zdajecca, heta budzie navat bolš katastrafična.
Kali b jany skarystali stratehičnuju jadziernuju zbroju — inšymi słovami, mižkantynientalnyja balistyčnyja rakiety, rakiety vialikaj dalokaści ź jadziernymi bojehałoŭkami, — heta byŭ by kaniec Rasii. Tak, jany b źniščyli šmat što na Zachadzie, ale častkova Zachad by vyžyŭ. A voś ad Rasii nie zastałosia b ničoha.
Asnoŭnyja harady Rasii byli b źniščanyja za niekalki chvilin. I ja nie dumaju, što lidary Rasii — jadziernyja džychadysty-samahubcy. Dumaju, što jany vielmi mocna ceniać svaju ŭładu, svaje ekanamičnyja aktyvy. Dumaju, što jany pasprabujuć prystasavacca da novaj rečaisnaści. Jany buduć tak zaniatyja zmahańniem za ŭładu, što im budzie nie da jadziernaj knopki.
Ja b jašče chacieŭ skazać pra jadziernyja kody. Heta ž nie toje, što jany lažać na stale ŭ Pucina i jon moža nacisnuć na knopku ŭ luby momant. Tam isnujuć roznyja ŭzroŭni ŭzhadnieńniaŭ. I navat kali b Pucin zvarjacieŭ, ja nie dumaju, što ludzi vakoł jaho zachočuć źniščać Rasiju, nacisnuŭšy na hetyja knopki.
I apošniaje: my časta čujem pra tak zvanuju bieskantrolnuju jadziernuju zbroju. Ja liču, što heta niapravilnaja farmuloŭka. Hetaja zbroja ŭtrymlivajecca ŭ vielmi kankretnych miescach na jeŭrapiejskaj terytoryi Rasii i ŭ niekatorych partach na ŭschodzie Rasii i ŭ paŭdniovaj Sybiry. Usie hetyja miescy znachodziacca na terytoryjach z rasijskaj etničnaj bolšaściu i dobra achoŭvajucca. Ja nie dumaju, što takaja zbroja dastaniecca respublikam ci rehijonam, jakija buduć adździalacca ad Rasii.
Ale navat kali takoje zdarycca, vy ž pamiatajecie, što adbyłosia paśla raspadu Savieckaha Sajuza. Ukraina, Biełaruś i Kazachstan mieli jadziernuju zbroju, ad jakoj jany admovilisia. Tamu novyja krainy, jakija vyjšli b z Rasii, nie stanuć kidać vyklik Zachadu jadziernaj zbrojaj. Bo im spatrebicca dypłamatyčnaje pryznańnie, ekanamičnaja i palityčnaja dapamoha. Tamu ja liču, što hetaja ideja pra bieskantrolnuju jadziernuju zbroju krychu pamyłkovaja ŭ farmuloŭkach.
«Nie dumaju, što Biełaruś budzie častkaj hetych raźlikaŭ»
— U niadaŭniaj knizie Freda Kapłana jość apisańnie tak zvanaj «vajennaj hulni» amierykanskaha kamandavańnia, na jakoj vyrašyli ŭ adkaz na rasijski jadzierny ŭdar nanieści jadzierny ŭdar pa Biełarusi. Ci ličycie vy, što Biełaruś, čyju terytoryju Rasija skarystała dla napadu na Ukrainu ŭ hetaj vajnie, moža stać adnoj z celaŭ dla ŭdaru ŭ adkaz, kali Rasija skarystaje taktyčnuju jadziernuju zbroju?
— Pierš za ŭsio ja chaču skazać, što adkaz Zachadu na taktyčnuju jadziernuju zbroju nie budzie jadziernym. Heta budzie adkaz zvyčajnymi ŭzbrajeńniami. NATO maje dastatkova zvyčajnych uzbrajeńniaŭ, kab źniščyć asnoŭnyja rasijskija celi.
Ja nie dumaju, što Biełaruś budzie častkaj hetych raźlikaŭ. I sam ja takoha b nie raiŭ. Nam treba, kab nasielnictva Biełarusi było suprać Pucina, a nie za Pucina. Tamu ja nie dumaju, što byŭ by ŭdar pa Biełarusi.
Akramia taho, u Biełarusi niedastatkova vajskovych aktyvaŭ. Jość našmat bolš «sakavitaja» cel, jakaja ŭ lubym vypadku na akupavanaj terytoryi. Heta Čarnamorski fłot u Sievastopali. Mnie zdajecca, heta była b asnoŭnaja cel. Jość inšyja bazy, inšyja vajskovyja zhurtavańni Rasii za miažoj — na Blizkim Uschodzie, u Centralnaj Azii, u inšych miescach. Jany mohuć stać celami.
Taksama jość celi na mory — inšymi słovami, rasijski fłot na Dalokim Uschodzie i ŭ Arktycy. Abo my mahli b abviaścić embarha, nie dazvalajučy rasijskim karablam vyjści z partoŭ, inakš jany buduć źniščanyja. Jość sposaby, jak z hetym razabracca bieź jadziernaj zbroi i biez udaraŭ pa rasijskaj terytoryi abo, viartajučysia da vašaha pytańnia, pa biełaruskaj terytoryi.
Bo ja nie liču, što heta dobraja ideja. Heta b padmacavała naratyŭ, što Biełaruś nibyta znachodzicca ŭ stanie vajny z Zachadam i NATO. A my viedajem, što heta absalutnaja łuchta.
«Elity źjaŭlajucca padčas kryzisaŭ»
— Vy pišacie, što ŭ najbližejšyja hady Rasijskaja Fedieracyja moža sutyknucca z paŭtareńniem savieckaha abo juhasłaŭskaha scenaryjaŭ raspadu, ci niejkaj kambinacyi z abodvuch. Ale niekatoryja rasijskija daśledčyki piarečać, što ŭ bolšaści rasjskich rehijonaŭ niama sapraŭdy niezaležnych kiraŭničych elit, jakija b mahli ŭznačalić taki praces. Jak vy ličycie, ci źjaŭlajecca heta pieraškodaj raspadu?
— Nie. Elity źjaŭlajucca padčas kryzisaŭ. Nie treba asablivych elit, dastatkova niekalkich charyzmatyčnych lidaraŭ. U Centralnaj i Uschodniaj Jeŭropie było mnostva vypadkaŭ, kali dyktatury byli takimi žorstkimi, što ŭ apazicyi nie było lidaraŭ.
Mahu dać prykład krainy, adkul ja viarnuŭsia paru dzion tamu, — Ałbanii. Tam byli takija represii, što apazicyja nie mieła lidaraŭ. A potym raptam ciaham niekalkich tydniaŭ pačalisia studenckija demanstracyi, pačalisia demanstracyi rabočych. I lidary źjaŭlajucca.
U Polščy Lech Valensa nie byŭ častkaj elity. Jon padniaŭsia ŭharu, bo jon byŭ charyzmatyčnaj fihuraj u patrebnym miescy ŭ patrebny čas i byŭ hatovy iści na ryzyku. Mnie zdajecca, što ŭ niekatorych etnična nierasijskich respublikach Rasijskaj Fiederacyi my ŭžo bačym hvałt u suviazi ź ciapierašniaj mabilizacyjaj, bo ludziam abrydła, što ich uniosak u straty na impieryjalistyčnaj vajnie suprać Ukrainy niepraparcyjna vialiki.
Lidary źjaŭlajucca padčas kryzisaŭ — tak było ciaham usioj historyi, i asabliva ŭ postkamunistyčnym śviecie. Tamu ja dumaju, što pytańnie nie ŭ hetym. Pytańnie ŭ tym, ci paviernucca suprać Maskvy niekatoryja lidary respublik i miascovyja elity, stvoranyja i nasadžanyja Maskvoj.
Vy pamiatajecie, što takoje zdaryłasia ŭ svoj čas u takich miescach, jak Ukraina i Biełaruś. Kamunistyčnyja lidary byli častkaj struktury, častkaj sistemy, namienkłatury. Ale kali pryjšoŭ vyrašalny čas, jany abrali niezaležnaść. Inšymi słovami, jany ŭziali ŭ svajo karystańnie ideju niezaležnaści, nacyjanalnaha vyzvaleńnia ad Savieckaha Sajuza, pluralizmu i hetak dalej.
Za hetym varta sačyć. I ja liču, što situacyja budzie adroźnivacca pamiž roznymi respublikami, a taksama rasijskimi rehijonami. U takich rehijonach, jak Prymorje ci Chabaraŭski kraj, navat niekatoryja pryznačanyja lidary ŭ niečym supraćstajali Maskvie. Jość Respublika Komi, jość Jakutyja.
Tamu, jašče raz adkazvajučy na vaša pytańnie, lidary źjaŭlajucca padčas paŭstańniaŭ, ale navat pryznačanyja Maskvoj miascovyja elity mohuć paviarnucca suprać Maskvy.
«U Rasii jość patencyjna bahatyja rehijony. Ale ich dziejańni abmiažoŭvaje Maskva»
— Kali Saviecki Sajuz raspadaŭsia, amal usie, a dakładniej, usie novyja niezaležnyja dziaržavy mieli bolšaść nierasijskaha nasielnictva. U sučasnaj Rasijskaj Fiederacyi heta pieravažna nie tak. Ale vy pišacie, što navat pieravažna etnična rasijskija rehijony vyjhrajuć ad suvierenitetu…
— Ja b chacieŭ tut udakładnić. Jość kala 14 respublik, dzie niejkaja etničnaja hrupa, akramia ruskich, albo składaje bolšaść, albo jana nie maje bolš za 50 adsotkaŭ, ale pry hetym samaja šmatlikaja. Tut havorka pra Paŭnočny Kaŭkaz, bolšuju častku Pavołža, a taksama takija terytoryi, jak Tuva. Nasielnictva Tuvy składajecca pieravažna z tuvincaŭ.
Ale navat takija respubliki, jak Sacha, Komi i inšyja, majuć nastupnuju tendencyju: etničnyja ruskija pastupova źjaždžajuć, a dola miascovaha nasielnictva pavolna raście. My nie bačyli poŭnych vynikaŭ apošniaha pierapisu nasielnictva, a jany pavinny być vielmi cikavyja.
Etničnyja ruskija majuć tendencyju pakidać Sibir, paŭnočnuju častku krainy, Daloki Uschod. A kali enierhietyčnaja pramysłovaść abvalicca — a ja dumaju, što heta adbudziecca — ja dumaju, my pabačym adtok ludziej z Chanty-Mansijskaj aŭtanomnaj akruhi, Urała, Zachodniaj Sibiry.
— Tak, ale majo pytańnie było pra vašu dumku, što navat etnična ruskija pieravažna rehijony vyjhrajuć ad niezaležnaści. Ci ličycie vy, što ekanamičnych pryčyn chopić, kab zabiaśpiečyć imknieńnie da niezaležnaści?
— Tut buduć roznyja pryčyny. Ja b skazaŭ pra ekanamičny abvał u Rasii, pra mahutny ekanamičny cisk, jaki pryviadzie da ekanamičnaj katastrofy, jakuju pradkazvajuć ekanamisty.
Taksama havorka pra vajennyja straty. Kali Pucin ci toj, chto pryjdzie na jaho miesca, budzie praciahvać utrymlivać terytoryi na Danbasie i Krym z ahromnistymi stratami, heta taksama paŭpłyvaje na mnostva ludziej, jakija paprostu nie chočuć pamirać za intaresy Maskvy.
Pa-treciaje, ja b skazaŭ pra mižnarodnuju izalacyju. Mnohija z hetych rehijonaŭ, dzie pieravažaje etnična ruskaje nasielnictva, miažujuć ź vielmi bahatymi rehijonami. Jany b vyjhrali ad niezaležnaści, stvaryŭšy bolš ščylnyja pramyja ekanamičnyja stasunki z susiedziami. Kalininhrad — ź Jeŭrasajuzam. Chabaraŭski kraj i Prymorje — ź Japonijaj, Paŭdniovaj Karejaj, Tajvaniem, Filipinami i hetak dalej.
Heta patencyjna bahatyja rehijony. Ale ich dziejańni abmiažoŭvaje Maskva. I ja taksama dumaju, što na ich hladziać jak na kalanijalnyja farposty. Choć jany i majuć ruskaje pachodžańnie, u značnaj častki etnična ruskaha nasielnictva ŭ Sibiry i na Dalokim Uschodzie inšaja mientalnaść. Jany našmat bolš pa-niezaležnicku nastrojenyja, mienš pryviazanyja da centra, čym u centralnaj Rasii.
«Zachadu treba dumać, jak naładzić stasunki z rasijskimi rehijonami»
— Rasijski ekanamist Uładzisłaŭ Inaziemcaŭ piša, što bolšaść rasijskich rehijonaŭ, akramia niekatorych, jakija vy zhadvali, — takich, jak Prymorski kraj ci Kalininhradskaja vobłaść, — nie majuć dostupu da šlachoŭ ekspartu svajoj patencyjnaj pradukcyi i bahaćciaŭ. Maŭlaŭ, sami pa sabie jany ekanamična niažyćciazdolnyja. A niekatoryja z rehijonaŭ, jakija vy zhadvali, byli b pahłynutyja Kitajem, tamu jany buduć apasacca Kitaja. Jakija vašy dumki nakont hetaha?
— Moj adkaz na heta budzie taki: kali my nie chočam, kab hetyja rehijony pahłynuŭ Kitaj, nam treba dumać pra toje, jak naładzić dypłamatyčnyja, palityčnyja, ekanamičnyja dy inšyja stasunki ź imi. My — heta Zachad i našy sajuźniki va Uschodniaj Azii.
Bo akramia Kitaja, usie astatnija ekanamična viadučyja dziaržavy Uschodniaj Azii vielmi ščylna supracoŭničajuć z Zachadam. Japonija, Paŭnočnaja Kareja, Tajvań — heta našy blizkija sajuźniki.
Plus varta pamiatać pra samu Amieryku. ZŠA i Kanada mieściacca vielmi blizka ad hetaha rehijona. My dumajem, što jany na inšym baku śvietu. Heta tak, ale tam zusim blizka Alaska, a taksama Brytanskaja Kałumbija i niekatoryja inšyja pravincyi Kanady.
Ja dumaju, što nam varta mieć palityku, jakaja b praduchiliła daminavanie Kitaja ŭ hetych rehijonach. Treba kamunikavać i naładžvać kantakty.
Kali havaryć pra dostup da šlachoŭ ekspartu i hetak dalej, cikava, što kali pahladzieć na Respubliku Sacha, jakaja vielmi bahataja na ałmazy, ci na vielmi bahaty zołatam dy inšymi minierałami Mahadan, dyk jany, akramia cichaakijanskich šlachoŭ, majuć arktyčny, jaki nam varta padtrymlivać i adkryvać dla novych krain, jakija paŭstanuć z Rasii na Dalokim Uschodzie.
Tak, krainy, jakija nie majuć vychadu da mora, zvyčajna znachodziacca ŭ niavyhadnaj situacyi. Ale, z druhoha boku, možna pahladzieć na Uźbiekistan ci Kazachstan, jakija taksama nie majuć vychadu da mora, ale tym nie mienš mohuć zajmacca ekspartam. Hieahrafija nie źjaŭlajecca niepieraadolnym abmiežavańniem.
«Łukašenka — zakładnik, jaki dahetul sprabuje tarhavacca»
— Vy byli adnym z amierykanskich daśledčykaŭ, jakija sustrakalisia z Alaksandram Łukašenkam u 2013 hodzie. I ŭ toj čas siarod zachodnich analitykaŭ pieravažała dumka, što Łukašenka — palityk bolš-mienš niezaležny, prynamsi, nie całkam rasijskaja maryjanietka. Jaki byŭ vaš pohlad na Łukašenku ŭ toj čas i jakaja vaša dumka pra jaho ciapier?
— Ja b sfarmulavaŭ heta nastupnym čynam. Ja nie ličyŭ jaho rasijskaj maryjanietkaj. I ja pa-raniejšamu nie dumaju, što jon rasijskaja maryjanietka. Adnak u toj čas jon demanstravaŭ bolš niezaležnaści, jon sprabavaŭ supraćstajać cisku Maskvy i šukaŭ kantaktaŭ z Zachadam. Ale jon razburyŭ usio heta, asabliva dva hady tamu, u 2020 hodzie, masavymi represijami suprać apazicyi i suprać luboha hramadskaha pratestu.
Na maju dumku, heta było katastrofaj i pakazčykam, što jon źbiŭsia sa šlachu. Ja liču, što heta było kancom lubych nadziej, što jon moža być častkaj pieraŭtvareńnia Biełarusi ŭ niejkuju pluralistyčnuju demakratyju.
Ad taho času, viadoma ž, Pucin pryciahvaŭ jaho ŭsio bližej i bližej da Rasii — praz roznyja pahadnieńni, praz dazvoł na vykarystańnie biełaruskaj terytoryi rasijskimi vojskami, praz roznyja ekanamičnyja suviazi.
Ja b skazaŭ, što sankcyi, jakija my ŭviali, taksama pryciahnuli Biełaruś bližej da Rasii. Ja nie mahu skazać, što ja kateharyčna vystupaju suprać sankcyj, ale ja staŭlu pad pytańnie ich kaštoŭnaść, kali niama vyniku, kali heta prosta pakarańnie dla ŭsiaho nasielnictva.
Kali apisvać Łukašenku ciapier, dyk ja b skazaŭ, što jon chutčej nie maryjanetka, a bolš zakładnik, jaki dahetul sprabuje niejak tarhavacca i niejak adkrucicca ad mabilizacyi biełaruskich vojskaŭ dla pramoha ŭdziełu ŭ vajnie na baku Rasii. Heta ja čuŭ z roznych krynic.
Dumaju, što adzinaje, što možna skazać na jaho karyść, — heta toje, što jon pakul što nie dazvoliŭ pramoha ŭdziełu Biełarusi ŭ vajnie. Adnak heta jaho vina i adkaznaść, što jon dazvoliŭ skarystać biełaruskuju terytoryju, asabliva dla napadaŭ na ŭkrainskija harady, kali adbyvaŭsia faktyčny hienacyd. I heta nie źniknie z pamiaci, ja ŭpeŭnieny.
Ja dumaju, što tut naprošvajecca pytańnie: ci vyžyvie jon, kali Rasija prajhraje. I ja b skazaŭ, što nie.
— Kali abmiarkoŭvajuć, čamu Łukašenka dahetul nie addaŭ zahadu na pramy ŭdzieł biełaruskich vojskaŭ u vajnie suprać Ukrainy, možna pačuć dźvie viersii. Pieršaje — što jon baicca stracić najlepšyja vajskovyja złučeńni, jakija jamu patrebnyja ŭnutry krainy, kab kantralavać situacyju. Druhoje — što Rasija pakul nie cisnuła na jaho z usioj mocy i što dla rasijskaha kiraŭnictva heta nie nastolki važna. I, adpaviedna, kali Rasija vyrašyć, što heta ŭsio ž dla jaje vielmi važna, Łukašenka budzie niazdolny skazać «nie». Ci ličycie vy, što jon pa-raniejšamu maje mahčymaść skazać «nie» ŭ takoj situacyi?
— Dumaju, heta zaležyć ad taho, čym Rasija budzie jamu pahražać. Kali jany skažuć: «Albo pahadžajsia, albo my ciabie pamianiajem», jon paŭstanie pierad najciažejšym rašeńniem u žyćci, ščyra kažučy. Jon pasprabuje blefavać i niejak adkrucicca, ale mnie zdajecca, što ŭ takim vypadku ŭ jaho nie zastaniecca vybaru — chiba što jon zachoča prynieści siabie ŭ achviaru.
Ale ja b skazaŭ i pra treciuju pryčynu. Strach, što kali Biełaruś voźmie ŭdzieł u vajnie va Ukrainie i prajhraje, heta pryviadzie da ŭdaru ŭ adkaz pa Biełarusi i spravakuje zrynańnie Łukašenki.
Inšymi słovami, jon baicca, što biełaruskaje nasielnictva pavierniecca suprać jaho, kali buduć vajennyja straty, kali ŭ zamiežnaj vajnie buduć hinuć biełaruskija vajskoŭcy, zvyčajnyja biełarusy. Heta b naškodziła jamu jašče bolš. Jon maje łajalnaść KDB, ale nie dumaju, kab jon moh całkam raźličvać na toje, što vojska padtrymaje jaho ŭ lubym vypadku.
«Na pieršy płan mohuć vyjści novyja lidary»
— Paśla toj sustrečy z Łukašenkam u 2013 hodzie vaš kaleha Uład Sokar napisaŭ, što padtrymlivać apazycyju ŭ Biełarusi — kontrapradukcyjna. Jakimi byli b vašy parady dla administracyi ZŠA ciapier — jak im ciapier varta pracavać ź Biełaruśsiu?
— Maja parada była b praciahvać pracavać z roznymi elemientami apazicyi. Mnie zdajecca, što prablema Biełarusi ŭ tym, što tam niama abjadnanaj apazicyi. I bolšaść apazicyi pa-za miežami krainy. Jana krychu nahadvaje rasijskuju apazicyju. Z kim razmaŭlać, chto lidary?
— Častka ludziej nazavie vam Śviatłanu Cichanoŭskuju. Mnohija ličać, što jana była abranaja prezidentam na vybarach 2020 hoda, kali zrabić ekstrapalacyju vynikaŭ z tych učastkaŭ, dzie adbyŭsia realny padlik hałasoŭ.
— Viadoma ž. Ja ŭpeŭnieny, što jana pieramahła na vybarach. Prablema ŭ tym, ci padtrymlivajuć jaje ŭsie, navat u vyhnańni ci ŭ apazicyi, jak sapraŭdnaha prezidenta Biełarusi.
Što b chto ni dumaŭ pra apazicyju, joj treba być bolš abjadnanaj siłaj. Padčas kamunistyčnaj akupacyi Uschodniaj Jeŭropy byli ŭrady ŭ vyhnańni. Byŭ urad Čechasłavakii, Polščy, Juhasłavii. Jany mieli niejki kredyt davieru, niejkuju pierajemnaść, niejkuju lehitymnaść. Ja ciapier hetaha nie baču ni ŭ biełarusaŭ, ni ŭ rasijan — skaardynavanaha lehitymnaha orhana, ź jakim mahła b mieć spravu mižnarodnaja supolnaść i kazać: «Voś, hladzicie, kali ŭłada ŭ Biełarusi ci Rasii abryniecca, my padtrymajem voś ich jak lehitymnuju alternatyvu».
Inšaja prablema, viadoma ž, u tym, što praz represii ŭ Biełarusi my dakładna nie viedajem, jak za apošnija dva hady paviarnulisia hramadzkija nastroi. Ja padazraju, što biełarusy dakładna viedajuć, što adbyvajecca va Ukrainie, i bolšaść nie padtrymlivaje rasijskuju pazycyju. Ale ci značyć heta, što ludzi buduć hatovyja da pratestaŭ, jakija my pačynajem nazirać ciapier u Rasii?
Kali byli pratesty na vulicach paśla apošnich sfalsifikavanych vybaraŭ, u nas była ahromnistaja nadzieja. I ja pamiataju, jak heta ździviła mnohich ludziej. Ja pamiataju, jak ja kazaŭ: «My majem stereatyp, što biełarusy niejkija pasłuchmianyja albo cichija, pasiŭnyja. Ale kali prychodzić vyrašalny momant, jany mohuć paŭstać». Ja b skazaŭ, što kali adbudziecca paŭstańnie — a heta ŭ Biełarusi moža zdarycca znoŭ — jano zmoža adoleć siły biaśpieki. I na pieršy płan mohuć vyjści novyja lidary — my ŭžo razmaŭlali pra heta ŭ kantekście Rasii.
Ja nie kažu, što Cichanoŭskaja i inšyja ciapierašnija lidary buduć vyklučanyja z hetaha pracesu — zusim nie. Ale, ščyra kažučy, ja liču, što spatrebiacca novyja lehitymnyja vybary ŭ Biełarusi paśla taho, što adbudziecca z Łukašenkam — ci to ad jaho pazbaviacca rasijanie, ci biełaruski narod.
«Łukašenka nie zdoleje supraćstajać cisku, jaki ŭžo nabližajecca»
— U Biełarusi ciapier amal paŭtary tysiačy tolki aficyjna pryznanych palitviaźniaŭ. Sapraŭdnaja ličba moža być našmat bolšaj, bo mnohija svajaki bajacca i nie chočuć nazyvać imiony takich ludziej. Represii praciahvajucca kožny dzień. Što b vy skazali tym ludziam unutry krainy, jakija pa-raniejšamu vystupajuć suprać ułady?
— Ja b skazaŭ: nie zdavajciesia. Jość roznyja šlachi dla supracivu. Pryjdzie čas, jaki vy možacie dapamahčy nablizić, — čas, kali spatrebiacca novyja pratesty, novyja demanstracyi. I ja dumaju, što kali asiadzie pył, a rasijanie buduć usio bolš prajhravać u svajoj vajnie suprać Ukrainy, Biełaruś paŭstanie jak bolš niezaležnaja dziaržava, jakaja budzie ruchacca da pluralistyčnaj demakratyčnaj sistemy.
Ja sapraŭdy liču, što Łukašenka budzie zrynuty. Ja nie dumaju, što jon zdoleje supraćstajać cisku, jaki ŭžo nabližajecca.
I apošniaje, što ja chacieŭ by skazać. Tyja śmiełyja biełarusy, jakija vajujuć suprać rasijskaha impieryjalizmu ŭ bataljonie Kalinoŭskaha i ŭ inšych złučeńniach popleč z ukraincami, dajuć vielmi mocnaje pasłańnie biełarusam, što vy majecie svaju identyčnaść, svaju historyju, svaju krainu, i rana ci pozna jaje treba budzie abaraniać. Tamu ja dumaju, što jany robiać vielmi mocnaje pasłańnie.
A tym, chto kaža, što biełaruskaja identyčnaść słabaja, ja adkažu, što časam identyčnaści paŭstajuć i macniejuć u časy kryzisu. Dumaju, što hety kryzis pačynajecca.
