Słuck XV stahodździa. Malunak Ihara Jermakova
Rajonny viertykalščyk skazaŭ nastupnaje:
«Nam viadoma, što Słuck upieršyniu zhadvajecca ŭ Ipaćjeŭskim letapisie ŭ 1116 hodzie. Ale archieałahičnyja raskopki, jakija nieadnojčy pravodzili ŭ našym horadzie, śviedčać pra bolš rańniaje jaho ŭźniknieńnie, užo ŭ X—XI stahodździach.
My vyrašyli źviarnucca da inšych krynic. U Instytucie historyi Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi paćvierdzili bolš rańni ŭspamin Słucka: u Ustaŭnoj Hramacie ab utvareńni kijeŭskim kniaziem Uładzimiram jepiskapii ŭ Turavie 6513 hoda (1005/1006 hadoŭ). Ustaŭnaja hramata zachavałasia ŭ składzie «Piačerskaha pacieryka». Jaje aryhinał zachoŭvajecca ŭ Rasijskaj dziaržaŭnaj biblijatecy ŭ Maskvie ŭ zbory Troica-Sierhijevaj łaŭry.
Najaŭnaść archieałahičnaha materyjała X—XI stahodździaŭ, vyjaŭlenaha pry raskopkach Słucka, i zhadka dadzienaha nasielenaha punkta jak horada ci pahosta ŭ statutnaj hramacie 1005 hoda ab utvareńni Turaŭskaj jeparchii dazvalajuć zrabić vysnovu ab tym, što 1005 hod — data pieršaha ŭpaminańnia Słucka ŭ piśmovych krynicach. Takim čynam, letaźličeńnie Słucka nieabchodna vieści pačynajučy z 1005 hoda».
Uvohule ideja pieranieści bolš čym na stahodździe datu zasnavańnia Słucka nie novaja. Jašče ŭ 1990-ja hady krajaznaŭca Ryhor Rodčanka prapanoŭvaŭ pierahledzieć uzrost Słucka i ličyć takim nie 1116 hod, a 1005-y. Jon taksama hruntavaŭsia na vyšejzhadanaj statutnaj hramacie. Prapanovu krajaznaŭca padzialali i niekatoryja hramadskija dziejačy. Ale akademičnaja navuka tady nie padtrymała ich entuzijazmu.
Reč u tym, što ŭ navukoŭcaŭ u dačynieńni da krynic kudy bolš krytyčny pohlad, čym u krajaznaŭcaŭ i rajonnych viertykalščykaŭ. Piśmovych krynic pa staražytnaj historyi našych ziemlaŭ zachavałasia mała, tamu jany vielmi hruntoŭna daśledujucca z usich mahčymych bakoŭ. Navukoŭcam moža być važna nie tolki toje, što napisana, ale i jak, i na čym napisana. A hałoŭnaje — kali napisana, što moža vyznačacca pavodle ŭskosnych śviedčańniaŭ.
Tuju hramatu, jakuju zhadvaje słucki viertykalščyk, jašče ŭ 1960-ja hady daśledavaŭ viadomy maskoŭski navukoviec Jarasłaŭ Ščapaŭ, jaki na padstavie vielmi hruntoŭnaha analizu zrabiŭ nastupnuju vysnovu:
«Vidavočna, šerah pałažeńniaŭ hramaty, jakija adnosiacca da zasnavańnia Turaŭskaj jepiskapii, u tym liku imia pieršaha jepiskapa i navat hod jaje zasnavańnia, moh być uniesieny ŭ jaje na padstavie miascovaj piśmovaj tradycyi, ale sama heta hramata nie naležyć CHI stahodździu. Treba pahadzicca z A. S. Hrušeŭskim, što «vyznačeńnie miežaŭ Turaŭskaj jepiskapii ŭ hetym artykule ŭjaŭlaje ŭskosnuju zhadku na čas składańnia artykuła: u ciapierašnim svaim vyhladzie jon uźnik tolki ŭ litoŭski pieryjad». U hramacie siarod krynic zabieśpiačeńnia jepiskapii na pieršaje miesca pastaŭlenyja «sioły» i «vinahrady», a dziesiaciny «ad žyta» na apošniaje, što adroźnivaje hety pomnik ad statuta Uładzimira i adpaviadaje, vidavočna, umovam XIV stahodździa».
Z taho času navukoŭcy nie znajšli nijakich novych źviestak, jakija dazvolili b pastavić hetuju vysnovu Ščapava — a ŭ jahonaj kvalifikacyi sumniavacca nie davodzicca — pad sumnieŭ. Ale historyki-amatary, a śledam za imi i načalniki, prapanujuć nie słuchać navukoŭcaŭ i prosta razumieć toje, što napisana ŭ krynicy, litaralna. Navukoŭcy, naturalna, suprać takoha padychodu, kab dziela rehijanalnaha patryjatyzmu ŭ ništo stavili navuku.
Najaŭnaść u horadzie archieałahičnych płastoŭ, starejšych za aficyjnuju datu jaho zasnavańnia, nijakim arhumientam za jaje pieranos u dadzienym vypadku nie źjaŭlajecca. Bo Słuck tut nijaki nie unikum, toje samaje možna skazać faktyčna pra luby horad u śviecie, za aficyjnuju datu zasnavańnia jakoha pryniataja data zhadki ŭ histaryčnaj krynicy. Pryniaćcie mienavita takoj daty jak umoŭnaj daty zasnavańnia — ahulnapryniataja praktyka, jakaja dazvolić paźbiahać niepatrebnaj błytaniny. Toje ž, što nasamreč horad starejšy, čym farmalna ličycca, zaŭsiody trymajecca ŭ hałavie i majecca na ŭvazie.
Zrešty, hetym razam kiraŭnik Słuckaha rajona apieluje da aŭtaryteta Instytuta historyi NANB, što nibyta jon paćvierdziŭ novuju datu. Cikava, adnak, u jakoj formie heta adbyvałasia? Mahčyma, što supracoŭniki akademičnaha instytuta prosta paćvierdzili, što ŭvohule takaja krynica fizična jość i ŭ joj paznačanaja hetaja data. Ale heta nie raŭnaznačna tamu, što jany aficyjna padtrymali metazhodnaść źmieny daty zasnavańnia horada.
