Alina Vaŭraniuk
— Niadaŭna ja pačuŭ, što sioleta ŭpieršyniu ŭ historyi navučańnia biełaruskaj movie ŭ škole № 4 u Biełastoku nie nabrali dziaciej u pieršy kłas. A jak było ŭ papiarednija hady — kolki ŭ siarednim dziaciej pačynali vyvučać biełaruskuju movu ź pieršaha kłasa?
— Pierš čym adkazać, dazvol mnie zrabić zaŭvahu ahulnaha charaktaru, kab adrazu prajaśnić situacyju ludziam ź Biełarusi. Navučańnie biełaruskaj movie ŭ Polščy abapirajecca na zakony i rasparadžeńni, jakija niekali padrychtavała Ministerstva nacyjanalnaj adukacyi (ciapier jano nazyvajecca Ministerstvam adukacyi i navuki). Treba vyrazna adznačyć, što hetyja zakony i dakumienty datyčać navučańnia biełaruskaj movie jak movie nacyjanalnaj mienšaści, heta značyć, jany datyčać dziaciej, čyje baćki majuć polskaje hramadzianstva i ličać siabie biełarusami. Heta vielmi istotnaje abmiežavańnie.
Zakon jašče vyznačaje, što navučańnie biełaruskaj movie ŭ polskaj škole možna adkryć, kali naźbirajecca jak minimum siamiora achvotnych dziaciej.
I jašče dadam dziela jasnaści, bo nie ŭsie ŭ Biełarusi heta ŭśviedamlajuć: biełaruskaja mova vyvučajecca ŭ škołach u Polščy jak pradmiet, a ŭsie inšyja pradmiety iduć na polskaj movie. Inačaj kažučy, u Polščy niama biełaruskamoŭnych škoł.
— Ty na samym pačatku skazała, što navučańnie biełaruskaj movie ŭ Polščy viadziecca dla dziaciej nacyjanalnaj mienšaści, dla dziaciej biełarusaŭ-aŭtachtonaŭ na Padlaššy. Ci značyć heta, što dzieci mihrantaŭ i ŭciekačoŭ ź Biełarusi, jakija apynulisia ŭ Biełastoku, nie mohuć chadzić na tvaje zaniatki?
— Nie mohuć. Jašče dva hady tamu chadzili ŭsie — i našy dzieci, i dzieci biełaruskich emihrantaŭ. Ministerstva da hetaha nie čaplałasia. A potym — jak dumaju, ź mierkavańniaŭ aščadnaści — školnyja ŭłady pačali praviarać, kaho my vučym, i skazali, što dzieci baćkoŭ, jakija nie majuć polskaha hramadzianstva, nie mohuć chadzić na ŭroki movy nacyjanalnaj mienšaści. Bo, maŭlaŭ, zakon havoryć, što takija ŭroki mahčymyja tolki dla nacyjanalnaj mienšaści, to bok dla polskich hramadzianaŭ. A biełarusy, jakija pierajechali ŭ Polšču ź Biełarusi, — heta nie nacyjanalnaja mienšaść, a dyjaspara.
Paru hadami raniej, kali biełaruskaja dyjaspara ŭ Varšavie sprabavała arhanizavać takoje navučańnie, ułady padkreślivali, što prynamsi adno z baćkoŭ pavinna mieć polskaje hramadzianstva.
— Ci značyć heta, što biełarusy, jakija niadaŭna pierajechali ź Biełarusi ŭ Polšču i nie majuć polskaha hramadzianstva, nie mohuć naahuł zapisać svaich dziaciej na ŭroki biełaruskaj movy, navat kali ich dzieci chodziać u polskuju škołu?
— Pavodle zakonu ab navučańni movie mienšaści ŭ Polščy jany hetaha nie mohuć zrabić. Ale ž isnujuć inšyja zakony i ŭradavyja rasparadžeńni, pavodle jakich možna pasprabavać adkryć takoje navučańnie, pašukaŭšy inšaha sponsara i rasparadnika, čym Ministerstva adukacyi i navuki. Nu bo sam padumaj: hetyja emihranty, u jakich pakul niama polskaha hramadzianstva, žyvuć lehalna ŭ Polščy, tut pracujuć, tut płaciać padatki. Kali tak, to jany taksama majuć prava na karystańnie takoj adukacyjaj, jak usie astatnija.
Takich ludziej biez hramadzianstva mnoha, a kali da taho ž mnoha dziaciej, jakija chočuć vyvučać biełaruskuju movu, to baćkam treba sabrać podpisy i źviarnucca z adpaviednaj pietycyjaj da ŭładaŭ horada, kab znajści mahčymaść adkryć takoje navučańnie.
Inicyjatyva pavinna vyjści ad samich baćkoŭ-biełarusaŭ, jakija nie pavinny siadzieć skłaŭšy ruki i narakać abo čakać źlitavańnia polskich centralnych uładaŭ.
U svoj čas jakraz takija abo vielmi padobnyja prablemy ŭ arhanizavańni navučańnia biełaruskaj movy mieli my, polskija hramadzianie. Inicyjatyva tady vyjšła ad nas.
