Niezadoŭha da vybaraŭ-2020 u Biełaruś pryjšła pieršaja chvala pandemii kavidu, padčas jakoj šmat chto sychodziŭ na samaizalacyju: «Chramy stali adnym z tych miescaŭ, kudy ludzi pierastali chadzić. Tady ŭsie biełaruskija prychody sapraŭdy adčuli adtok prychadžan i padzieńnie dachodaŭ, ale dakładnyja ličby nichto nie ličyŭ, i padličyć ich niemahčyma», — raskazvaje «Našaj Nivie» śviatar.
Paźniej ludzi pačali vychodzić z samaizalacyi, ale daloka nie ŭsie ź ich znoŭ pajšli ŭ chramy. Paśla byli paślavybarčyja padziei. «U ludziej, jakija nie chadzili ŭ carkvu praz kavid, prosta źjaviŭsia dadatkovy stymuł nie viartacca, — kaža śviatar.
Ale jon udakładniaje, što ŭ chramach pamienšała nie aktyŭnych viernikaŭ, a tych, chto časam zachodziŭ tudy na śviaty, kab padać zapisku ci pastavić śviečku.
Pastajannyja prychadžanie taksama reahavali na nieadnaznačnyja vykazvańni śviataroŭ, ale jany chutčej źmianiali adzin chram na inšy. Naprykład, tak rabili niekatoryja z prychadžan Śviata-Jelizaviecinskaha manastyra, duchaŭnik jakoha Andrej Lemiašonak viadomy svaimi praŭładnymi pohladami.
«Naša Niva» atrymała niamała dopisaŭ ad prychadžan, jakich padziei 2020-ha i pazicyja carkvy prymusili pierahledzieć svajo staŭleńnie da jaje.
«Zastajusia viernicaj, ale ŭ carkvu nie chadžu, malusia doma. Chadziła niejki čas u kaścioł, ale paśla taho, jak ździekavalisia z Tadevuša Kandrusieviča, a papski nuncyj uśmichaŭsia na sustrečy ź dziaržaŭnymi słužkami, u kaścioł ciapier niejak nie chočacca iści», — skazała «Našaj Nivie» žančyna.
«Ucarkaŭlonym nikoli nie byŭ, ale pa prośbach maci čas ad času zachodziŭ u cerkvy śviečku za blizkich pastavić ci zapisku jakuju padać. Ale paśla zajaŭ [patryjarcha] Kiryła ŭ padtrymku vajny i suprać hiejaŭ paabiacaŭ nie chadzić u tyja cerkvy, dzie paminajuć patryjarcha Kiryła», — dzielicca čałaviek.
«Paśla 2020 hoda, kali carkva ŭ adnym ź nievialikich haradoŭ zakryła varoty ŭ momant pieršaha łancužka salidarnaści žančyn i dziaŭčat, ja adrazu ž stała ateistkaj», — raskazała žančyna.
Historyi troch viernikaŭ my zapisali padrabiaźniej.
«Ja zadumaŭsia: ci možna im spaviadacca, kali ŭ ich takaja pazicyja?»
Daniła (imia źmienienaje) — 34-hadovy pradprymalnik ź Minska, jaki ciapier žyvie ŭ Varšavie. Ën naviedvaŭ pravasłaŭnuju carkvu tolki na vialikija śviaty, ale ŭsio roŭna ličyć siabie vierujučym čałaviekam, jaki staraŭsia sačyć za hałoŭnymi pravasłaŭnymi śviatami.
Paśla falsifikacyi vybaraŭ u 2020 hodzie i pačatku pratestaŭ staŭleńnie Daniły da carkvy stała źmianiacca:
«Ja zadumaŭsia: ci možna im spaviadacca, kali ŭ ich takaja pazicyja? Maju na ŭvazie ich praŭładnuju pazicyju ci abyjakavaje staŭleńnie [da padziej u dziaržavie]. U carkvy jość svaje kanony, i jana pavinna ich prytrymlivacca, liču, što carkva pavinna być pa-za palitykaj. Mnie zdajecca, u niejki momant carkva ŭ Biełarusi stała čymści nakštałt rupara prapahandystaŭ».
Spytać pra heta mužčyna vyrašyŭ u adnaho z maładych śviataroŭ. Daniła paprasiŭ parady, jak być, kali da carkvy źnik davier i jana, pa mierkavańni mužčyny, straciła svoj aŭtarytet. Śviatar adkazaŭ, što kali Daniła zaraz rasčaravaŭsia, dyk heta praz toje, što raniej jon staviŭsia da carkvy z začaravańniem, i što ŭvohule nie treba stavić u fundamient carkvy ludziej, ciapier nibyta treba prosta znajści dla siabie inšy fundamient.
Sam śviatar, pa słovach Daniły, viedaje pra carkvu jašče bolš niehatyvu, ale ŭsio roŭna zastajecca ŭ joj, bo tam jon «adčuvaje Chrysta». Vynikovy adkaz mužčynie byŭ taki: daviarajcie Chrystu i rehularna pryčaščajciesia.
Taki adkaz Daniłu nie zadavoliŭ. Z taho času jon pierajechaŭ u Polšču, dzie časam naviedvaje miascovuju pravasłaŭnuju carkvu. Biełarus pa-raniejšamu ličyć siabie vierujučym čałaviekam, ale carkvu jon bolš nie źviazvaje ni z čym duchoŭnym, bolš vyznačaje jaje jak publičnuju ŭstanovu. Śviatary ž dla mužčyny pieratvarylisia ŭ najomnych pracaŭnikoŭ sa svaimi kiraŭnikami i paradkami.
«Adlehłaść pamiž mnoj i relihijaj zastałasia taja ž samaja, a voś carkva, na moj pohlad, značna ad relihii addaliłasia», — padsumoŭvaje mužčyna svoj vopyt.
«U kaściole padabajecca biełaruskaja mova na nabaženstvach»
Kaciaryna (imia źmienienaje) z Połacka zamiest pravasłaŭnaha chrama ciapier naviedvaje katalickija ci hreka-katalickija nabaženstvy. Da 2020 hoda žančyna staviłasia da carkvy niejtralna i pravasłaŭje nie zajmała važnaha miesca ŭ jaje žyćci, ale časam jana zachodziła ŭ carkvu pastavić śviečku ci napisać zapisku za zdaroŭje ci za spačyn.
Paśla pačatku mirnych pratestaŭ Kaciaryna stała ŭsprymać pravasłaŭnuju carkvu inakš. Pryčynaj takoha pieraasensavańnia jana nazyvaje praŭładnuju pazicyju carkvy ŭ dačynieńni da mirnych pratestaŭ i padtrymku Rasii ŭ jaje ahresii va Ukrainie:
«Carkva nie asudziła dziejańni ŭładaŭ, hvałt nad narodam. [Mitrapalit] Vienijamin i inšyja carkoŭnyja dziejačy prysutničajuć na praŭładnych mierapryjemstvach, sustrakajucca ź siłavikami. Jość, kaniešnie, i vyklučeńni, ale ich niešmat. [Dadajcie jašče] ich pastułat, što ŭsia ŭłada ad Boha (hetyja słovy ź Biblii pryznajuć nie tolki pravasłaŭnyja, ale i kataliki, i hreka-kataliki. — «NN»)».
Da 2020 hoda Kaciarynu taksama nie ŭsio ŭ carkvie zadavalniała. Žančyna zaŭvažała, što ŭ pravasłaŭnych chramach «usio daražejšaje, čym u katalikoŭ».
Kataliki i hreka-kataliki akazalisia bližejšymi da Kaciaryny praz toje, što ŭ hetych kanfiesijach jana nie bačyć padtrymki praŭładnaj pazicyi. Žančyna taksama adznačaje, što joj padabajecca biełaruskaja mova na nabaženstvach, a atmaśfieru tam Kaciaryna ličyć bolš demakratyčnaj, čym u pravasłaŭnym chramie: «U kaściole ludzi biaruć niepasredny ŭdzieł u liturhii, a nie tolki słuchajuć i molacca. Možna pieć razam malitvy, možna siadzieć, a nie tolki stajać. Nie treba abaviazkova być u chustcy i doŭhaj spadnicy».
«Mianie bolš nie vyviartaje, kali ja čuju kiryłaŭ ci vienijaminaŭ»
41-hadovuju minčanku Zoju ŭ dziacinstvie achryścili ŭ pravasłaŭnaj carkvie. Kali dziaŭčyna atrymlivała adukacyju, u jaje ŭźnikali pytańni da relihii, ale heta nie pieraškadžała, bo Zoja mocna nie pahružałasia ŭ pravasłaŭje.
Pytańni byli roznymi: i ab praviłach pavodzin u chramie, i pra toje, što žančyna prasočvała ŭdzieł carkvy ŭ handli cyharetami i ałkaholem, taksama jak i ŭpłyŭ carkoŭnych instytutaŭ na dziaržkiravańnie: «Mnie vielmi nie padabałasia, što dziaržava i carkva ŭsio bolš zbližajucca i robiać heta nie dla taho, kab žyćcio ludziej stała bolš radasnym i lohkim, a naadvarot, kab ludzi hałavy nie mahli padniać, pa budniach pracavali, a pa vychadnych — kajalisia. Prykład Rasii ź jaje «duchoŭnymi skrepami» taksama byŭ pierad vačyma. Ale da žniŭnia 2020 hoda ŭ mianie nie było nijakaj patreby niešta z hetym rabić, mnie było praściej ličyć siabie ateistkaj».
Paśla pačatku pratestaŭ i reakcyi carkvy na ich Zoi stała fizična niepryjemna suadnosić siabie z pravasłaŭnaj carkvoj. Taja, kaža biełaruska, nie prosta stała na bok hvałtu, jana jaho padtrymała i błahasłaviła:
«Takoje navat ujavić niemahčyma było, kab hałoŭny śviatar carkvy ručkaŭsia i błahasłaŭlaŭ hvałtaŭnikoŭ i zabojcaŭ. U mianie kroŭ z vušej liłasia, kali ja čuła, što niasie matuška Haŭryiła sa sceny na praŭładnych schodach. Adzinki z pravasłaŭnych śviataroŭ vykazalisia, adzinki! I jak ź imi carkva abyšłasia?»
Žančyna dahetul nie moža heta zrazumieć, čamu śviatary pramaŭčali. Apošniaj kroplaj dla jaje stali słovy viadomaha śviatara Andreja Lemiašonka: maŭlaŭ, maci Ramana Bandarenki pavinna kajacca, bo drenna vychavała syna.
U niejki momant biełaruska bolš nie zdoleła pryličvać siabie da pravasłaŭnaj carkvy, adnačasova jana adčuła patrebu ŭ suciašeńni. Niejki čas jana vyvučała, čym katalictva adroźnivajecca ad pravasłaŭja.
Zoja adčuvaje ŭdziačnaść katalickaj carkvie za ich pazicyju i dapamohu prostym ludziam u 2020 hodzie, asabliva jana vydzialaje asobu eks-kiraŭnika biełaruskich katalikoŭ Tadevuša Kandrusieviča. Praz hetuju ŭdziačnaść žančyna adznačała razam z katalikami značnyja śviaty nakštałt Kaladaŭ ci Vialikadnia, ale, jak jana adčuvaje, dla jaje heta było nie vyjście.
Chaciełasia prajści praź niejki rytuał, paśla jakoha adnosiny z pravasłaŭjem možna było b ličyć skončanymi. U dadatak, u toj čas u Polščy pačalisia žanočyja pratesty suprać zabarony abortaŭ, jakuju padtrymlivaje katalickaja carkva, i Zoja zrazumieła, što nie choča dla Biełarusi ni pravasłaŭja, ni katalicyzmu.
U vyniku žančyna pierajšła ŭ budyzm. Raskazvaje, što joj zaŭsiody padabaŭsia budyscki śvietapohlad, tamu prychod u budyzm byŭ radasny. Zoja praktykuje niadaŭna i niašmat, pakul što bolš vyvučaje relihiju, ale kaža, što joj stanovicca lepiej:
«Mianie bolš nie vyviartaje, kali ja čuju čarhovych kiryłaŭ, vienijaminaŭ, haŭryiłaŭ ci lemiašonkaŭ ad carkvy ci ad ułady. Heta ludzi, jakija mianie nijak nie kranajuć, a ich karma mianie nijak nie datyčyć. Praktyka dazvalaje mnie zastavacca ŭ rozumie, kab źbierahčy siabie da taho času, kali ja budu patrebnaja ludziam i krainie. Da taho ž, ciapier ćviorda vieru, što zakon karmy dziejničaje niezaležna ad vieravyznańnia, tamu dazvolcie pieradać vitańnie ŭsim pravasłaŭnym ateistam».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»«Hrech Kaina». Jak Maskva straciła ciapier užo i ŭkrainskich pravasłaŭnych Maskoŭskaha patryjarchata
Novy mitrapalit paniziŭ Fiodara Poŭnaha da klučara. Sam Poŭny: Adkryjcie Vikipiedyju! Mianie pavysili!
Ukrainski jepiskap — patryjarchu Kiryłu: Vy adkažacie pierad Boham za kožnuju ślazinku matčynu, za kožnuju śviežuju mahiłku
https://d2lur0sisdcrej.cloudfront.net/298398