«Naša Niva»: Ź jakoj misijaj vy pryjechali ŭ Biełaruś?
Nikala de Łakost: Maja misija numar adzin — abjektyŭna apisvać toje, što adbyvajecca.
«NN»: I što vy ŭbačyli?
NŁ: Ja ŭbačyŭ, što tupik poŭny, nijakich pieradumovaŭ dla dyjałohu niama, vyjści sa stanovišča składana. Kab zrazumieć, jak heta zrabić, ja razmaŭlaŭ z roznymi ludźmi. Ale pabyŭ u krainie zusim troški — 10 miesiacaŭ, paśla hetaha ja vyjechaŭ i dziejničaŭ ź Vilni.
«NN»: Z kim paśpieli pahavaryć?
NŁ: Usie sustrečy my publikavali na sajcie misii. Ja sustrakaŭsia z čynoŭnikami z MZS, havaryŭ z pradstaŭnikami rehijanalnych haradoŭ: u Barysavie, Ščučynie, Pastavach, Homieli, Rakavie. Usie maje kantakty byli skiravanyja na toje, kab lepš zrazumieć, što ŭ vas adbyvajecca i pradstavić u adkaz naš pohlad — jak my bačym.
Havoračy z rehijanalnymi čynoŭnikami ja bačyŭ, što, nasupierak aficyjnaj pazicyi, jany vielmi chacieli praciahvać supracoŭnictva z krainami ES. Ja pierakanany, što bolšaść u administracyjach i ŭ ministerstvach nie ŭchvalajuć toje, što adbyvajecca, što i jany chočuć siabroŭstva ź ES. Chočuć žyć pa našych standartach.
Da 9 žniŭnia Francyja i Jeŭrapiejski Sajuz ščylna ŭzajemadziejničali ź Biełaruśsiu. Mnohija čynoŭniki pabyvali ŭ nas, pahladzieli, zrabili sumiesnyja prajekty. Heta 9 žniŭnia pakłała kaniec vialikamu ruchu da ŭzajemarazumieńnia i supracoŭnictva.
«NN»: A jak vam Makiej?
NŁ: Ja dumaju, jamu davodzicca kiravać viedamstvam, u jakim šmat niazhodnych ź isnaj situacyjaj. Z Makiejem u mianie byli abmiežavanyja razmovy.
Ja kazaŭ jamu, jak my bačym stanovišča ŭ Biełarusi, jak my bačym, jak vyjści z tupika, jon paŭtaraŭ aficyjnuju viersiju: «Zachad va ŭsim vinavaty». I, uvohule, represii — heta da MUS, a nie da MZS.
17 kastryčnika 2021-ha ŭ mianie byŭ apošni dzień u Biełarusi, bo ja nie staŭ uručać davierčyja hramaty. Takaja była instrukcyja z Paryža. I tady Makiej praz svaich rabotnikaŭ davioŭ mnie, što abo vy ŭručajecie hramaty, abo my nie vitajem vašu rabotu ŭ Biełarusi. Ja vyjechaŭ.
Nu, jašče ja sustrakaŭsia z Andrejem Savinych, ale heta była razmova hłuchoha ź niamym.
«NN»: A ź siłavikami niejkimi vy sustrakalisia?
NŁ: Sustrakaŭsia ź niekatorymi byłymi siłavikami, ale najčaściej — z achovaj pasolstva…
Heta było trochu aniekdatyčna: ja kožny dzień kazaŭ «Dobry dzień», kali prychodziŭ na rabotu, a jany adkazvali — «Zdravstvujtie», ja im «Da pabačeńnia», a mnie — «Do śvidanija». I tolki adzin čałaviek adnojčy mnie adkazaŭ «Da pabačeńnia». My razhavarylisia.
Dla jaho heta było važna — adkazać pa-biełarusku. Ale detali razmovy pieradavać nie budu.
«NN»: Nie spytali jaho, čamu jany tak robiać — kašmarać narod?
NŁ: Dumaju, u ich jość vialiki strach i niama mužnaści, kab niešta skazać nasupierak i dziejničać zhodna sa svaimi žadańniami. Vialiki strach.
«NN»: Čym vy hanaryciesia za čas raboty?
NŁ: U Minsku mnie ŭdałosia arhanizavać vialikuju sustreču na karyść kaścioła ŭ Budsłavie, paśla pažaru. Heta byŭ pryjom, dzie prymalisia achviaravańni. Usie kanfiesii pryniali ŭdzieł razam z dypłamatami. U Vilni ja adkryŭ francuzski centr dla biełaruskich studentaŭ u ramkach EHU. Ja taksama hanarusia, što nam udałosia papracavać z Ofisam Śviatłany Cichanoŭskaj nad roznymi prajektami, važnymi dla biełarusaŭ.
«NN»: Čamu Biełaruś važnaja dla Francyi?
NŁ: My bačym uciahnutaść Biełarusi ŭ vajnu suprać Ukrainy. Heta ŭžo dastatkova dla adkazu na pytańnie, čamu važnaja. Biełaruś važnaja praź biaśpieku ŭsioj Jeŭropy. Nas chvaluje toje, što jadziernaja zbroja moža źjavicca tut, što režym Łukašenki pradastaŭlaje terytoryju dla atak na Ukrainu. Dy i, u cełym, tut šmat siabroŭ Francyi.
«NN»: Jak dumajecie, jakaja budučynia čakaje Biełaruś?
NŁ: Ja ŭpeŭnieny, što budučynia Biełarusi budzie vydatnaj, tam budzie demakratyja i svaboda. Ja šmat byvaŭ u Biełarusi da 2020-ha, ale ŭ 2020-m heta ŭžo inšyja ludzi. I hety vialiki razryŭ pamiž čakańniami ludziej i tym, što prapanuje ŭłada, jon nikudy nie dzieŭsia. Heta pytańnie času. Kaniečnie, ciapier depresiŭna, ale śviatło budzie.
Ja dziciom bačyŭ dyktaturu ŭ Čyli, bačyŭ dyktaturu ŭ Polščy studentam, kali ŭsie dumali: usio — poŭnaja bieznadzioha, usio zadušana, 40 tysiač sałdat Varšaŭskaj damovy ŭ krainie. Heta byŭ 1987 hod… Praz dva hady — niama bolš hetaha ničoha. U vas hetak ža budzie.
«NN»: A što b vy skazali Łukašenku?
NŁ: Toje, što skazaŭ jamu prezident Makron paśla 24 lutaha aktualna i ciapier — nielha zrabić Biełaruś vasałam Rasii.
«NN»: Što b vy skazali biełaruskim siłavikam i vajennym?
NŁ: Ja b skazaŭ, što jany mohuć vielmi lohka patracić suvierynitet svajoj Radzimy. A voś viarnuć jaho nazad — składana ci niemahčyma pry ich žyćci. Treba być patryjotami nie ŭładaŭ, jak im unušajuć, a Radzimy-Biełarusi.
«NN»: Što b skazali biełaruskamu hramadstvu?
NŁ: Hramadstva moža hanarycca saboj — jano zrabiła pieršy krok, kab vyzvalicca. Nadzieja nie źnikła, lepšyja časy buduć. Jość čas padrychtavacca da taho, što budzie ŭ chutkaj budučyni. Biełaruś nie naležyć adnamu čałavieku, jana naležyć usim — rychtujciesia vykazacca.
«NN»: Što b skazali siemjam palitviaźniaŭ?
NŁ: Ja asabista viedaju mnohich palitźniavolenych — pierasiakaŭsia ź niekatorymi da ich aryštu. Ja chadziŭ na sudovyja pasiedžańni, naprykład, na praces Viktara Babaryki. My, razam z pradstaŭnikami ES, rehularna sustrakalisia ź siemjami palitviaźniaŭ i ŭ Minsku i ŭ Vilni.
Ja chaču skazać što niama ni tydnia, kali ŭ Paryžy, u Brusieli nie abmiarkoŭvajecca Biełaruś i palitviaźni, asabliva palitviaźni.
Usie my nie pavinny zabyvać pra ich i rabić usio — kožny na svaim uzroŭni, — kab damahčysia najchutčejšaha vyzvaleńnia.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»
